Ίσως μία από τις πολυσυζητημένες έννοιες που πλανάται στον χώρο της ψυχολογίας αλλά και της καθημερινής ζωής, το πλαίσιο σχέσεων, συμπεριλαμβανομένης και της σχέσης με τον εαυτό μας.
Πόσο συχνά όμως είμαστε σε θέση να τα κάνουμε ορατά στους άλλους;
Όρια, σύνορα, τείχος, φράχτης, κύκλος. Μερικές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε την αρχή και το τέλος ενός χώρου που μας ανήκει. Μέσα στον οποίο δρούμε, συμπεριφερόμαστε και αισθανόμαστε με έναν συγκεκριμένο τρόπο, διαφοροποιούμενοι από τους υπόλοιπους. Όπως και αν ονομάσουμε αυτή την ανάγκη να ‘’περιοριζόμαστε’’ σε ένα δικό μας πλαίσιο, είναι αναπόδραστη αλήθεια ότι οι ισορροπίες των ορίων είναι λεπτές. Και καθίσταται αρκετά συχνά δύσκολο να τα επιβάλλουμε στους άλλους και στον εαυτό μας.
Γιατί άραγε είναι τόσο σημαντικό να θέτουμε όρια στις ανθρώπινες σχέσεις;
Παιδιόθεν μυούμαστε στη διαδικασία της οριοθέτησης, καθώς το οικογενειακό περιβάλλον είναι η πρώτη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε στον δρόμο της αυτοκατανόησης, του αυτοσεβασμού και της αυτοεκτίμησης. Σε αυτές τις αξίες συν άλλων εδράζεται η σημαντικότητα των ορίων. Η θέσπισή τους μας προσφέρει ένα πέπλο προστασίας από την απρόβλεπτη φύση των ανθρώπων. Από την στιγμή που θα γνωριστούμε με τον εαυτό μας και θα αναγνωρίσουμε τις ανάγκες, τα θέλω μας και τα συναισθήματά μας, είμαστε έτοιμοι να τα προασπιστούμε από την κακοβουλία τρίτων. Επιβάλλοντας το δικό μας προσωπικό όριο στις ανθρώπινες σχέσεις,
Πλαίσιο σχέσεων και οικογένεια
Η γονική σχέση είναι ίσως η δυσκολότερη να οριοθετηθεί. Διότι στον βωμό της αγάπης και της φροντίδας οι γονείς όχι μόνο δεν αφήνουν τα παιδιά τους να χτίσουν τον δικό τους φράχτη και να αυτονομηθούν, αλλά ακόμα κι αν αυτό επιτευχθεί, δε χάνουν την ευκαιρία να εισβάλλουν με τον πιο επιθετικό τρόπο σε αυτόν.
Πλαίσιο σχέσεων και φιλία
Στις δε φιλικές σχέσεις εν απουσία έντονων συναισθημάτων και παρουσία μιας αμερόληπτης κυριαρχούσας λογικής, μπορούμε με περισσότερη ευκολία να επιβληθούμε και να κλείσουμε την πόρτα σε όσους πρέπει. Απαλλασσόμενοι από την δικαιολογία της ύπαρξης καταιγισμού συναισθημάτων ως τροχοπέδη στην οριοθέτηση.
Πλαίσιο σχέσεων και έρωτας
Οι ερωτικές σχέσεις είναι μια άλλη ιδιάζουσα κατηγορία που προσιδιάζει αρκετά στην γονική. Διότι ως ερωτευμένοι με το ταίρι μας αναβιώνουμε την συναισθηματική ενότητα και προέκταση που έχουμε με τη μητέρα στα 3 πρώτα χρόνια της ζωής μας. Κοινώς, το γνωστό «ο κόσμος, η μητέρα και το βρέφος, είναι ένα». Αυτή η συνεξάρτηση θέτει φραγμούς στην ελευθερία και στην ατομικότητά μας. Η κοινή συνισταμένη των τριών αυτών ειδών σχέσης που αποτελεί πανάκεια της οριοθέτησης είναι η ρήση που μας χάρισαν οι Αρχαίοι Έλληνες, το «γνώθι σαυτόν».
Αν πρωτίστως γνωρίζουμε πολύ καλά τον εαυτό μας, τότε γνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι να είμαστε ελεύθεροι και ανεξάρτητοι. Και γνωρίζουμε επίσης ότι η ελευθερία και η ανεξαρτησία υφίστανται μόνο όταν θέτουμε τα όρια μας στις ανθρώπινες σχέσεις! Και πώς γίνεται αυτό;
Η απάντηση βρίσκεται στην διαδικασία του καθορισμού και της αναγνώρισης των ρόλων που έχει ο καθένας μέσα στην εκάστοτε σχέση.
Στην οικογένεια οι ρόλοι ποικίλλουν, καθώς η γυναίκα είναι και μητέρα και σύντροφος και εργαζόμενη. Αντιστοίχως και ο άντρας. Τα παιδιά από την άλλη είναι αγόρι/κορίτσι, μαθητής/τρια, κόρη/γιος, αδερφή/αδερφός κ.ο.κ. Η πληθώρα των ρόλων μέσα στο μικρό σύστημα της οικογένειας μπορεί να προκαλέσει συγχύσεις και να ανακύψουν προβλήματα.
Τείνουμε συχνά να υπερτονίζουμε ή να υποβαθμίζουμε αντίστοιχα τον ρόλο κάποιου με αποτέλεσμα να προκαλούνται αντιδράσεις. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό, ο καθένας να γνωρίζει τους διάφορους ρόλους που έχει μέσα σε μία σχέση και τα επακόλουθα καθήκοντα του ρόλου αυτού, ώστε να τεθούν τα απαραίτητα όρια στις ανθρώπινες σχέσεις συλλήβδην.
Στις διαπροσωπικές μας σχέσεις συγκεκριμένα, με τους φίλους μας, τους συναδέλφους, τον/την σύντροφό μας, είναι χρήσιμο να είμαστε εξ αρχής ειλικρινείς, ανοιχτοί και ξεκάθαροι απέναντι στον άλλον. Ώστε να δείξουμε μία σαφή εικόνα, για να αποφύγουμε το ενδεχόμενο να μπερδευτεί ο άλλος και να προκληθεί ανασφάλεια. Η ανασφάλεια, είναι ένας από τους παράγοντες που τείνει να δημιουργεί σε κάποιον το συναίσθημα της εισβολής στον χώρο του άλλου, γιατί αισθάνεται έντονη την παρουσία του αγνώστου και χάνει τον έλεγχο.
Συνεπώς το να παρουσιάσουμε μια εικόνα του εαυτού μας με συνοχή, έχει καθοριστικό ρόλο στην μετέπειτα θέσπιση των ορίων. Γνωρίζοντάς μας κάποιος πολύπλευρα, μπορεί να καταλάβει ποιος είναι ο προσωπικός μας χώρος και τι είναι αυτό που ανεχόμαστε. Διαφορετικά, καλούμαστε να επαναπροσδιοριστούμε, να ξαναγνωριστούμε από την αρχή και να είμαστε πιο σαφείς, εκδηλώνοντας τα θέλω μας αλλά και τις
απαγορεύσεις μας.
Κλείνοντας, είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι η αγάπη και η φροντίδα του εαυτού μας είναι πρώτιστη επιταγή και διευκολύνει εν πολλοίς τη διαδικασία θέσπισης ορίων στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Διότι, όλα αυτά διέπονται από μια σχέση αμφίδρομη: αν δεν αγαπάω εμένα, πως θα αγαπήσω εσένα; Αν δεν σεβαστώ εμένα πως θα σεβαστώ εσένα; Κι αν δεν μάθω να θέτω και να αναγνωρίζω τα δικά μου όρια, πως θα αναγνωρίσω τα δικά σου; Συμφιλιώσου με το ΟΧΙ, γιατί κάθε φορά που το λες σε κάποιον άλλον, λες ΝΑΙ στον εαυτό σου. Και ο εαυτός σου είναι αυτός που σε έχει ανάγκη πιο πολύ.
Πηγές:
- PsychologyNow, (2017). Τι είναι τα προσωπικά όρια και πως μπορείτε να τα θέσετε στις σχέσεις σας: https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/sxeseis/epikoinonia/3775-ti-einai-ta-proswpika-oria-kai-pws-boreite-na-ta-thesete-stis-sxeseis-sas.html
