“Λαώ μη πίστευε. Πολύτροπος έστιν όμιλος. Λαός τοι και ύδωρ και πυρ ακατάσχετα πάντα”
“Μην εμπιστεύεσαι τον λαό. Είναι ένα απρόβλεπτο σύνολο. Λαός, φωτιά και νερό δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν”
Φωκυλίδης, 5ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από τη Μίλητο
Πώς τα πρότυπα σκέψεων και συναισθημάτων μας συσχετίζονται με την πολιτική ψυχολογία; Λαοπλάνοι πολιτικοί που «εμπορεύονται» λέξεις-σωσίβια με αστραφτερά περιτυλίγματα και υψηλά νοήματα «αγοράζουν» πιθανούς ψηφοφόρους σε ένα ατελείωτο εκλογικό αλισβερίσι. Πολίτες εγκλωβισμένοι στα δίχτυα των πολιτικών δολωμάτων, αναζητούν εναγωνίως την αλήθεια που κρύβεται πίσω από πλούσιες χειρονομίες και υποσχόμενα βλέμματα. Πολίτες-πειραματόζωα των διαφόρων εταιριών image making «σφυγμομετρώνται» ιδεολογικά προς αναζήτηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Κάπου ανάμεσα στους «πολιτικούς» και τους ψηφοφόρους η πολιτική ψυχολογία τείνει να «επανακουρδίσει» τα εκλογικά ρολόγια.
Όμως τι εξετάζει η πολιτική ψυχολογία;
Η πολιτική ψυχολογία ως μελέτη των διαφόρων ψυχολογικών διεργασιών που γαλβανίζουν την πολιτική συμπεριφορά καθιερώθηκε σε εξαιρετικά δημοφιλές πεδίο κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κλίμακα επίδρασης της προσωπικότητας ενός ηγετικού προσώπου στο δημόσιο πολιτικό γίγνεσθαι, ιδεολογικός αντίκτυπος στα πρότυπα ψηφοφορίας ενός πληθυσμού καθώς και η υιοθέτηση στερεοτυπικών αντιλήψεων από μία ομάδα έναντι των υπολοίπων φαντάζουν ως τα «βασικά συστατικά» της πολιτικής ψυχολογίας. Το κέντρο βάρους ανιχνεύεται στην επισκόπηση των ιδιαίτερων γνωρισμάτων της στάσης των ατόμων ενός συγκεκριμένου πολιτικού συστήματος. Η φροϋδική ψυχοδυναμική συλλογιστική για ερωτήματα περί της ψυχολογίας της πολιτικής αποτέλεσε το θεμέλιο λίθο του σύγχρονου οικοδομήματος της πολιτικής ψυχολογίας. Οι βασικές συνιστώσες της συναισθηματικής και γνωστικής ταυτότητας των πολιτών, όπως η σχέση μεταξύ θυμού και αναζήτησης κινδύνου ή τα σύνορα της εργασίας μνήμης αντανακλώνται στη μελέτη της πολιτικής ψυχολογίας σε διαφορετικές συνθήκες.
Την τελευταία δεκαετία, οι συναισθηματικές διεργασίες ή αλλιώς τα πολιτικά αισθήματα μέσω της ατομικής επεξεργασίας πληροφοριών και της έρευνας για γνωστικές προκαταλήψεις αυξάνονται εκθετικά στις κοινωνικές επιστήμες. Παράλληλα, σε άμεση συνάρτηση με την εκτόξευση του ενδιαφέροντος για την έννοια του πολιτικού συναισθήματος αλλά και τη βιοπολιτική, τη σκυτάλη λαμβάνουν η συλλογική ψυχολογία και οι ευρύτερες διακοινοτικές σχέσεις.
Πολιτική προπαγάνδα
Ο βαθμός «ευαισθησίας» της κοινής γνώμης έναντι μίας κατά συρροή απόπειρας προπαγάνδας και ιδεολογικής χειραγώγησης ως μέσο εδραίωσης μίας κατάστασης ή επιβολής μίας νέας συνθήκης ελέγχεται από τους πολιτικούς ψυχολόγους. Η αυτοκυριαρχία άλλωστε της ατομικής βουλήσεως συρρικνώνεται κάτω από το «βάρος» της «λογικοφανούς επιχειρηματολογίας» που ευαγγελίζεται κάθε προσπάθεια προπαγανδισμού. Σύμφωνα με τις θέσεις της πολιτικής ψυχολογίας, η εξουσία λογίζεται ως η ικανότητα του ατόμου ή μίας ομάδας ατόμων να επιτύχουν μία μεταβολή της συμπεριφοράς άλλων ατόμων ή μονάδων κατά επιθυμητό τρόπο, ώστε η δική τους συμπεριφορά να μην υφίσταται μη επιθυμητές αλλοιώσεις.
Ο Gabriel Tarde, Γάλλος δικαστής και εγκληματολόγος ξετυλίγει το νήμα της κοινωνιολογικής και πολιτικής έρευνας με αφετηρία πάντοτε τον άνθρωπο. Η ερμηνεία επομένως των κοινωνικοπολιτκών φαινομένων βασίζεται στο θεωρητικό πλέγμα των αντιθέσεων και της μιμητικής ροπής της ψυχολογίας του πλήθους, μίας ιδιαίτερης ψυχολογικής οντότητας. Ο Charles-Marie Gustave Le Bon, εισηγητής της πολυπρισματικής αυτής έννοιας τη χρησιμοποίησε ως εργαλείο «ξεκλειδώματος» των τυφλών ψυχολογικών παρορμήσεων της μάζας.
Έρευνα
Στο πλαίσιο μίας πρόσφατης έρευνας που διεξήχθη στη Γερμανία (Aichholzer, Danner & Rammstedt, 2018) με θέμα την πολιτική ψυχολογία, επιχειρήθηκε μία γεφύρωση της πολιτικής και ψυχολογικής όχθης των διαφορετικών πτυχών της ανθρώπινης προσωπικότητας. Πώς άραγε να συνδέονται τα μεμονωμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας με τη διαμόρφωση των πολιτικών μας προτιμήσεων;
Οι περίπου 1224 συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις αναφορικά με τις πολιτικές στάσεις και τις κομματικές τους πεποιθήσεις. Τα πορίσματα της μελέτης προχώρησαν σε μία ανασύσταση των ιδεολογικών συντεταγμένων του πολιτικού μας χάρτη. Προτείνοντας την ύπαρξη ενός δεσμού προσωπικότητας-ιδεολογίας. Ως εκ τούτου η προσωπικότητά μας προδιαθέτει την επιλογή των πολιτικών στόχων ή των ιδεολογιών, ακολουθώντας τη θεμελιώδη αρχή της ομοιότητας-έλξης. Ο τρόπος επομένως προσέγγισης της κοινωνικής αλληλεπίδρασης ή αντιμετώπισης της καινοτομίας τίθενται σε άμεση αντιστοιχία με τις πολιτικές προτιμήσεις μας.
Ψυχολογία και πολιτική επιστήμη φαντάζουν ως μία ζωντανή διακλάδωση στον δρόμο της κατανόησης της σκέψης των πολιτών.
Πηγές:
- http://pelop.gr/?page=article&DocID=492386
- http://www.haniotika-nea.gr/politiki-psichologia-ke-propaganda/
- https://medium.com/@PolPsyISPP/voting-by-your-personality-ee817a27e9ce
