Ψυχική διαταραχή ορίζεται ως η απουσία άντλησης ικανοποίησης από το λειτουργικό επίπεδο, καθώς και οι διαταραχές σε επίπεδο σκέψης, συναισθήματος, κοινωνικοποίησης και συμπεριφοράς. Στον χώρο της Κλινικής Ψυχολογίας, ερευνητές και κλινικοί ψυχολόγοι συνεχώς μελετούν τα φαινόμενα, τα οποία επηρεάζουν την εκδήλωση μίας ψυχικής διαταραχής. Σκοπός είναι να εντοπιστούν οι παράγοντες, που προβλέπουν αν ένα άτομο παρουσιάζει πιθανότητες να νοσήσει από μία συγκεκριμένη διαταραχή. Το επόμενο βήμα είναι να περιοριστούν οι παράγοντες αυτοί, ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες εμφάνισης μιας ψυχικής διαταραχής.
Το ερώτημα όμως είναι πού οφείλεται μια ψυχική διαταραχή; Είναι θέμα τύχης; Είναι θέμα συγκεκριμένων γονιδίων; Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια αν μια συγκεκριμένη διαταραχή οφείλεται σε συγκεκριμένους παράγοντες. Το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό και μια ψυχική διαταραχή μπορεί να οφείλεται σε συνδυασμό από παράγοντες. Η κάθε κατεύθυνση Κλινικής Ψυχολογίας τονίζει κάποιους παράγοντες περισσότερους από άλλους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η αιτιολογία είναι απόλυτη.
Αρχικά, παράγοντες, οι οποίοι οφείλονται για την εκδήλωση μιας ψυχικής διαταραχής είναι οι βιολογικοί παράγοντες. Στους βιολογικούς παράγοντες, εντάσσονται συνήθως βλάβες σε περιοχές του εγκεφάλου (π.χ. βλάβη στον μετωπιαίο ή κροταφικό λοβό). Στη συνέχεια, οι κληρονομικοί παράγοντες μπορεί να οφείλονται για την εκδήλωση μιας ψυχικής διαταραχής. Έχει παρατηρηθεί, ότι ανάμεσα σε μέλη οικογένειας μπορεί να εμφανίζεται μία συγκεκριμένη διαταραχή ή μια από την γενικότερη κατηγορία διαταραχών (π.χ. συναισθηματικών διαταραχών). Άλλος παράγοντας που πιθανώς οφείλεται είναι ο γεννητικός παράγοντας. Για παράδειγμα, ασθένεια ή τραυματισμός μητέρας κατά την περίοδο της κύησης, καθυστέρηση στη λήψη προγεννητικής φροντίδας έχουν συνδεθεί με εμφάνιση μιας ψυχικής διαταραχής. Επίσης, έχει φανεί ότι αν ένας μονοζυγωτικός δίδυμος νοσήσει από μία ψυχική διαταραχή, τα ποσοστά πιθανοτήτων να νοσήσει και ο έτερος δίδυμος είναι σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με μια οποιαδήποτε άλλη συγγενική σχέση.
Επιπλέον, οικογενειακοί παράγοντες οφείλονται για την εκδήλωση μιας ψυχικής διαταραχής. Η στάση της οικογένειας απέναντι στο άτομο, η μη αποδοχή, η κακοποίηση και η μη κάλυψη συναισθηματικών αναγκών έχει συνδεθεί με εμφάνισης μιας ψυχικής διαταραχής (π.χ. συναισθηματικές διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας). Το πρότυπο μίμησης της οικογένειας συμβάλει στην εκδήλωση μιας ψυχικής ασθένειας. Το άτομο μπορεί να μην μιμείται την κατάθλιψη της μητέρας, αλλά υιοθετεί καταθλιπτικογόνες συμπεριφορές. Επίσης, ερμηνεύει γεγονότα με τρόπο σκέψης, που μοιάζει με αυτό ενός ατόμου με κατάθλιψη. Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγαλύτερη έμφαση απ’ ότι προηγουμένως σε κοινωνικούς παράγοντες. Συγκεκριμένα, η συμπεριφορά ή η στάση του κοινωνικού περίγυρου (π.χ. bullying, στιγματισμός, περιθωριοποίηση) οδηγούν σε απομόνωση του ατόμου και πιθανώς σε εκδήλωση συναισθηματικής δυσκολίας μελλοντικά.
Συνοψίζοντας, ανακύπτει ότι η αιτιοπαθογένεια μίας ψυχικής διαταραχής είναι πολυπαραγοντική και οφείλεται σε συνδυασμό από παράγοντες. Το άτομο, που νοσεί σίγουρα δεν έχει έλεγχο σε ορισμένους από αυτούς (π.χ. βιολογικοί, κληρονομικοί). Σε παράγοντες όμως, όπως είναι οι κοινωνικοί μπορεί να ασκήσει έλεγχο. Με κατάλληλη εκπαίδευση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, η οικογένεια και η κοινωνία μπορεί να υιοθετήσει πιο λειτουργικά μοτίβα.
