Η ψυχολογλωσσολογία, ένας κλάδος δεύτερης γενιάς ερευνά τις επιχειρισιακές αρχές με αντικείμενο μελέτης το φυσικό ομιλητή. Την ίδια στιγμή η γλωσσολογική επιστήμη κυνηγά πλέοντας στα ανεξευρεύνητα ύδατα της γλώσσας, την κομψή, εκλεπτυσμένη εκδοχή της με πυξίδα τον πραγματικό ομιλητή. Συλλαβή και φώνημα άλλωστε υπολογίζονται ως μικρότερες δυνατές ακουστικές μονάδες της γλώσσας αντιστοίχως στο γλωσσικό σταυροδρόμι κατανόησης των συστατικών στοιχείων της.
Οι απαρχές της ψυχογλωσσολογίας
Υποκείμενα, αντικείμενα, λίγοι επιθετικοί προσδιορισμοί. Δύο ίσως τρία χρονικά επιρρήματα ατάκτως σφηνωμένα γύρω από το θεμέλιο λίθο της πρότασης, δηλαδή το ρήμα, οικοδομούν προτάσεις. Προτάσεις κύριες, δευτερεύουσες, ονοματικές και άλλοτε επιρρηματικές. Προτάσεις εμφορούμενες με το συναισθηματικό φορτίο που κουβαλούν οι λέξεις όταν εκτοξεύονται με κρότο από τον πομπό για να προσγειωθούν με δύναμη περίσσεια στο δέκτη.
Δύο αλλότεροι επιστημονικοί κλάδοι-η ψυχολογία και η γλωσσολογία κοινωνούν στη γέννηση μίας μελέτης των ανθρώπινων σκέψεων, συμπεριφορών και συναισθημάτων σε αντιστοιχία με την έρευνα της γλώσσας και των καθημερινών εκδηλώσεών της. Η ψυχολογία της γλώσσας ενδύει τα λεκτικά εργαλεία με ψυχολογικά περιβλήματα, επιχειρώντας να αναζητήσει τους τρόπους κατανόησης και παραγωγής της γλώσσας. Πατέρας της ψυχογλωσσολογίας ο Jacob Robert Canor εγκαινίασε τη χρησιμοποίηση του όρου στο βιβλίο του An objective psychology of Grammar. Ως εκ τούτου σήμανε μία πρόβα τζενεράλε για σταδιακή υιοθέτηση από το συγγραφέα του άρθρου «Γλώσσα και Ψυχογλωσσολογία: Μια Ανασκόπηση», NH Pronco λίγο αργότερα. Αντικείμενο της ψυχογλωσσολογίας, μίας ιδιότυπης μορφής επιστημονικού κλάδου που παλινδρομεί ανάμεσα στη θεωρητική φύση της ψυχολογίας και την άκρως πειραματική πτυχή της γλωσσολογίας, η μελέτη τόσο των ψυχολογικών όσο και των νευρολογικών παραγόντων που επηρεάζουν τη γλώσσα.
Ποια όμως λογίζεται ως θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στη γλωσσολογία και τη ψυχογλωσσολογία; Ποιος ο ρόλος της ψυχολογίας στην ετικετοποίηση των δύο διαφορετικών αντικειμένων μελέτης;
Τα γλωσσικά σκάγια μίας καθημερινής, δυσεπίλυτης λεξομαχίας διαπερνούν κάθε προστατευτικό αρμό του νου καθώς τίθενται στο μικροσκόπιο της επιστήμης. Λέξεις-κουβαλητές συναισθημάτων. Λέξεις που ανταλλάσσονται βιαστικά σε ένα ατελείωτο καθημερινό γλωσσοπάζαρο, υπηρετούν τα θέλγητρα του αφέντη-ομιλητή τους. Λέξεις που τίθενται κάτω από το βαρύ ζυγό ενός κομβικού ψυχολογικού φαινομένου, της γλώσσας. Η γλώσσα, πορθητής ή απελευθερωτής. Σκλάβος ή και αφέντης. Αριστοκράτης ή πένητας διαφεντεύει την ακόρεστη δίψα για επικοινωνία, ως ένα γενεσιουργό μηχανισμό παραγωγής αναρίθμητων προτάσεων.
Θεωρίες της γλώσσας
Η γλώσσα, το σύστημα στοιχείων και κανόνων, έννοια που αγκυροβόλισε και στα επιστημονικά λιμάνια του συμπεριφοριστή ψυχολόγου Skinner(1957) και συγκεκριμένα στη θεωρία περί ορισμού της γλώσσας ως ενός συνόλου προτάσεων που ανασύρονται την κατάλληλη στιγμή. Κορωνίδα της γλωσσολογικής έρευνας στάθηκε αναμφίβολα η εκμάθηση της γλώσσας στην τρυφερή παιδική ηλικία. Εκμάθηση που επιτυγχάνεται μέσω της σταδιακής απόθεσης στο γλωσσικό οπλοστάσιο συνηθειών λεκτικής συμπεριφοράς. Οι συνήθειες αυτές άλλωστε που σχετίζονται με το συνδυασμό ερεθισμάτων πρότασης και κατάστασης αποκρυσταλλώνονται με την αντίστοιχη επιβράβευση ή αποτροπή αυτής της συμπεριφοράς από τα ενήλικα μέλη της οικογένειας.
Ο Chomsky εν αντιθέσει προχώρησε στη κατακρήμνιση της θεωρίας του συμπεριφοριστή Skinner, αποκόπτωντας τη γλώσσα από το πεδίο της έξεως. Η διαδικασία απόκτησης της γλώσσας, ή αλλιώς του Τσομσκιανού αφηρημένου νοηματικού συστήματος κατά τα πρώτα χρόνια ζωής του ατόμου, ανεξάρτητα των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, προϋποθέτει την παρουσία ενός έμφυτου κώδικα, ενός αφηρημένου γλωσσικού πυρήνα, της περίφημης Καθολικής Γραμματικής ή του Βιολογικού Μηχανισμού για την κατάκτηση της γλώσσας.
Κατά το πέρας των κατοπινών δεκαετιών οι πρωτεργάτες της ψυχογλωσσολογικής μελέτης εξελίχθηκαν σε ένθερμους κατακριτές του Τσομσκιανού Βιολογικού Μηχανισμού. Καταδίωξαν συγκεκριμένα τις γραμματικές κατηγορίες των ουσιαστικών και ρημάτων που φέρουν αδιευκρίνιστη βιολογική, εξελικτική και ψυχολογική ταυτότητα. Η πρώιμη πλήρης παραγωγικότητα της Καθολικής Γραμματικής αντιτίθεται στη θεώρηση των υπέρμαχων του κουνστρουκτιβισμού περί ευαισθησίας των παιδιών σε μοτίβα κατάκτησης της γλώσσας. Ποια όμως τα πολύτιμα όπλα του παιδιού στη μακραίωνη μάχη κυριαρχίας επί της γλώσσας; Ποιοι άραγε φαντάζουν ως αιώνιοι σύμμαχοι και μισητοί οχτροί στο ψυχογλωσσολογικό λαβύρινθο;
Ερωτήματα. Ερωτήματα-σκιάχτρα που ορθώνονται στα γόνιμα επιστημονικά χωράφια της σύγχρονης έρευνας προχωρούν με χειρουργικούς χειρισμούς στην επίλυση του γλωσσικού γρίφου. Και οι ψυχολογικοί αλγόριθμοι ακονίζονται για μία ακόμη γλωσσολογική έριδα.
«Η επικοινωνία οδηγεί στην κοινωνικοποίηση, δηλαδή στην κατανόηση, την οικειότητα και την αμοιβαία εκτίμηση»
Rollo May
Πηγές:
- The psychology of language, ανακτήθηκε από exploringyourmind.com (τελευταία πρόσβαση 16/8/2020 στις 19.00)
- Ψυχογλωσσολογία, ανακτήθηκε από greek-language.gr (τελευταία πρόσβαση 16/8/2020 στις 19.00)
