Τα ιατρικά απόβλητα μπορούν να παραμείνουν στο χώρο μέχρι 48 ώρες το χειμώνα και 24 ώρες το καλοκαίρι. Για επιπλέον παραμονή τους και μέχρι 5 ημέρες απαιτείται ψυγείο και θερμοκρασία μέχρι 8ο C. Για ποσότητες όχι μεγαλύτερες των 200 λίτρων η προσωρινή αποθήκευση των ιατρικών αποβλήτων μπορεί να γίνει μέχρι 30 ημέρες σε θερμοκρασία 4o C.
Με τον όρο ιατρικά απόβλητα (ΙΑ) αναφερόμαστε στα απόβλητα, που παράγονται από υγειονομικές μονάδες και αναφέρονται στον κατάλογο αποβλήτων του παραρτήματος της απόφασης 2001/118/ΕΚ του συμβουλίου ΕΚ. Εξαίρεση αποτελούν άλλα ιατρικά απόβλητα (ραδιενεργά, μπαταρίες, συσκευασίες με αέρια υπό πίεση κ.ά.), υγρά ιατρικά απόβλητα. Τα δύο αυτά ρυθμίζονται από ειδικές διατάξεις. Υγειονομικές μονάδες είναι τα δημόσια και τα ιδιωτικά θεραπευτήρια, τα διαγνωστικά και τα κτηνιατρικά διαγνωστικά εργαστήρια εμβαδού > 200 m2 ή με προσωπικό > 5 ατόμων.
Τα απόβλητα τα χωρίζουμε στις εξής παρακάτω κατηγορίες:
- Στερεά αστικά απόβλητα (ΧΥΤΑ, ΧΑΔΑ)
- Υγρά αστικά απόβλητα (βιολογικοί καθαρισμοί, βόθροι κλπ.)
- Γεωργικά απόβλητα (αζωτούχα λιπάσματα, παρασιτοκτόνα, κτηνοτροφικά απόβλητα)
- Βιομηχανικά απόβλητα (απόβλητα εργοστασίων, βιομηχανικών μονάδων)
- Ραδιενεργά απόβλητα
- Νοσοκομειακά απόβλητα
Τα ιατρικά απόβλητα με τη σειρά τους χωρίζονται ως εξής:
Τα Ιατρικά Απόβλητα Αστικού Χαρακτήρα (ΙΑ-ΑΧ) περιέχουν μολυσματικούς/ λοιμογόνους παράγοντες. Είναι τοξικά για το γονιδίωμα (παρεμβαίνουν στο γενετικό υλικό ή προκαλούν μεταλλάξεις). Περιέχουν τοξικές ή επικίνδυνες χημικές ή φαρμακευτικές ουσίες. Είναι ραδιενεργά. Περιέχουν αιχμηρά αντικείμενα.
Οι ομάδες που διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο με φθίνουσα σειρά προτεραιότητας είναι το προσωπικό που εργάζεται στις υπηρεσίες καθαριότητας των υγειονομικών μονάδων. Οι εργαζόμενοι σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης των ιατρικών αποβλήτων (όπως αποτεφρωτές ή αποστειρωτές, χωματερές) καθώς και οι ρακοσυλλέκτες. Επίσης και οι γιατροί, νοσοκόμοι, παραϊατρικό προσωπικό και τεχνικό προσωπικό. Επιπρόσθετα και οι ασθενείς που νοσηλεύονται στις υγειονομικές μονάδες, καθώς και τα άτομα που επισκέπτονται τις αντίστοιχες μονάδες. Και τέλος το ευρύ κοινό.
Οι παθογόνοι οργανισμοί εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω τρυπήματος, γδαρσίματος ή κοψίματος στο δέρμα, διαμέσου των βλεννογόνων, μέσω της αναπνοής και μέσω της πέψης. Η νομοθεσία προβλέπει όσο αφορά το κοινοτικό δίκαιο, μέτρα και όρους για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων και επικίνδυνων αποβλήτων, αποτέφρωση επικίνδυνων αποβλήτων και το ΚΥΑ Η.Π. 37591/2031/03 (ΦΕΚ 1419 Β) : «μέτρα και όροι για τη διαχείριση ιατρικών αποβλήτων από υγειονομικές μονάδες».
Ο εσωτερικός κανονισμός για τη διαχείριση ιατρικών αποβλήτων προβλέπει τον προσδιορισμό των υπευθύνων για την εποπτεία και την τήρηση των μέτρων, των όρων και των περιορισμών στη διαχείρισή τους, τις κατηγορίες των αποβλήτων που παράγονται στην υγειονομική μονάδα, τον διαχωρισμό, τη συλλογή, τη μεταφορά και την προσωρινή αποθήκευση εντός της υγειονομικής μονάδας. Επίσης περιλαμβάνει την επεξεργασία και την τελική διάθεσή τους, τα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας κατά τη διαχείριση τους και την εκπαίδευση του προσωπικού.
Ο Διαχωρισμός, η συλλογή, η μεταφορά και η προσωρινή αποθήκευση εντός της υγειονομικής μονάδας γίνεται ως εξής:
- Κίτρινο: προς αποστείρωση-αποστειρωμένα
- Κόκκινο: προς αποτέφρωση
- Μαύρο: προσομοιάζονται με οικιακά
Η συλλογή γίνεται σε περιέκτες των αποβλήτων (σάκοι ή κάδοι) να είναι καλά κλεισμένοι, όλοι οι περιέκτες να είναι κατάλληλα σημασμένοι, οι γεμάτοι περιέκτες αμέσως να αντικαθίστανται με άδειους. Συνιστάται να γεμίζουν οι περιέκτες μέχρι τα ¾ και η Πιστοποίηση να γίνεται κατά UN.
Η μεταφορά γίνεται με όχημα μεταφοράς, κατ’ ελάχιστον, πρέπει να είναι ειδικό, τελείως κλειστό, στεγανό, να έχει δυνατότητα ψύξης 8ο C, να μη φέρει μηχανισμό συμπίεσης, να επιτρέπει ασφαλή μεταφορά, να μπορεί να πλένεται και απολυμαίνεται εύκολα και να διαθέτει διευκολύνσεις για την ατομική προστασία του οδηγού και των χειριστών. Κατά τη συλλογή και μεταφορά τους εκτός ΥΜ, τα ΕΙΑ πρέπει να συνοδεύονται από έγγραφο έντυπο αναγνώρισης πιστοποίησης κατά ADR οχήματος & οδηγού.
Και τέλος, η προσωρινή αποθήκευση γίνεται σε ειδικό χώρο κατάλληλα κατασκευασμένο (καλό αποστραγγιστικό, καλό φωτισμό, αδιαπέραστο υλικό σε τοίχους και πάτωμα, εύκολα καθοριζόμενο). Πρέπει να διαθέτει διευκολύνσεις για πλύσιμο, να είναι εύκολα προσπελάσιμο και στο προσωπικό και στα μέσα μεταφοράς. Να υπάρχει ασφάλεια με ειδική σήμανση, να κλειδώνει, να προστατεύεται από ζώα, έντομα και άλλα αρθρόποδα, τρωκτικά και πουλιά.
Το τελευταίο στάδιο για την διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων είναι η επεξεργασία και η τελική τους διάθεση.
Τα κριτήρια επιλογής μεθόδου επεξεργασίας γίνονται αναλόγως του είδους των αποβλήτων, την ποσότητα, την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, την σταθερή ποιότητα και το κόστος.
Τα ιατρικά απόβλητα χωρίζονται πριν την επεξεργασία και τη τελική τους διάθεση σε 1)μολυσματικά, 2)ανατομικά, 3)αιχμηρά, 4)φαρμακευτικά, 5)κυτταροστατικά 6)χημικά, 7)ραδιενεργά.
Οι μέθοδοι επεξεργασίας επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα:
Στο προσωπικό που διαχειρίζεται τα ιατρικά απόβλητα θα πρέπει να παρέχεται ένα είδος προστατευτικού εξοπλισμού που περιλαμβάνει:
- Γάντια (ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό) ή χοντρά γάντια για εργάτες απορριμμάτων
- Ποδονάρια ή μπότες (υποχρεωτικά)
- Βιομηχανικές ποδιές
- Φόρμα προστασίας (υποχρεωτική)
- Γυαλιά (ανάλογα με την εργασία)
- Μάσκες προσώπου (ανάλογα με την εργασία)
Τέλος, θα πρέπει να παρέχεται εκπαίδευση προσωπικού που να περιλαμβάνει ενημέρωση και επεξηγήσεις όλων των παραμέτρων της στρατηγικής διαχείρισης των απορριμμάτων. Ενημέρωση σχετικά με τον ρόλο και τις αρμοδιότητες-ευθύνες καθενός υπάλληλου στην εφαρμογή αυτής της στρατηγικής. Τεχνικές-πρακτικές οδηγίες για την εφαρμογή των κανόνων του σχεδίου διαχείρισης, ανάλογα με την ειδικότητα κάθε υπαλλήλου. Τη διαδρομή των απορριμμάτων από την παραγωγή τους έως την τελική διάθεσή τους. Επεξήγηση των συμβόλων και του χρωματικού κώδικα. Τόπο και τρόπο χρήσης του εξοπλισμού προστασίας. Επιδημιολογία, προσωπική υγιεινή, πρώτες βοήθειες και τρόπους μετάδοσης των ασθενειών (αλυσίδα της μόλυνσης). Κόστος διαχείρισης των ΙΑ και πώς αυτό επηρεάζεται από λανθασμένες πρακτικές. Αποτελέσματα των λανθασμένων πρακτικών διαχείρισης στην υγεία, ασφάλεια κτλ.
