Μια από τις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις ή συζητήσεις που γίνονται εδώ και αιώνες, είναι το αν υπάρχουν εξωγήινοι. Η αναζήτηση και η εύρεση εξωγήινης ζωής είναι ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα που καλείται να απαντήσει ο άνθρωπος, ίσως δίπλα στο αν υπάρχει θεός ή γιατί φτιάχτηκε το σύμπαν.
Οι ιστορίες πάρα πολλές, η κάθε εποχή είχε την μόδα της. Από τους θεούς του Ολύμπου, στους δαίμονες του Μεσαίωνα, και από την ραδιοφωνική εκπομπή του Orson Welles, στα UFO του μεταπολεμικού New Mexico και τα αποτυπώματα στους αγρούς, οι εξωγήινοι πάντα είχαν μια κεντρική θέση στην ανθρώπινη αναζήτηση. Οι περισσότερες όμως θεωρίες κινούνται στα όρια του παραλόγου και της φαντασίας.
Τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί ένα τεράστιο κομμάτι της επιστήμης για την αναζήτηση της εξωγήινης ζωής. Η βιοαστρονομία ή αστροβιολογία εξετάζει τους πιθανούς τρόπους ανάπτυξης ζωής, μελετώντας την ήδη υπάρχουσα ζωή στην Γη, και αναπτύσσοντας την θεωρία της για τους έξω κόσμους. Εγχειρήματα για επικοινωνία με εξωγήινους πολλά, με πιο γνωστό το SETI ή πιο αναλυτικά Search for Extra-Terrestrial Intelligence. Μια προσπάθεια συλλογής αλλά και εκπομπής ραδιοκυμμάτων με σκοπό την επικοινωνία με εξελιγμένους πολιτισμούς. Τέλος, η άμεση ή έμμεση παρατήρηση εξωπλανητών μας βοηθά στην αναζήτηση υποψηφίων εξωπλανητών, με συνθήκες κατάλληλες για την ανάπτυξη ζωής.
Όπως καταλαβαίνετε, το πρόβλημα της αναζήτησης της εξωγήινης ζωής είναι τεράστιο, υπαρκτό και διαδαλώδες. Πολλές φορές μας οδηγεί σε λάθος δρόμους. Όμως είναι κάτι το οποίο απαιτεί σοβαρή έρευνα για να απαντηθεί. Η ύπαρξη ζωής στην Γη είναι η νούμερο ένα απόδειξη ζωής στο Σύμπαν, οπότε η αναζήτηση δεν θα τελειώσει ποτέ.
Γιατί όμως δεν έχουμε βρει ακόμη εξωγήινη ζωή; Το ερώτημα αυτό προσπάθησε να απαντήσει το Παράδοξο του Φέρμι. Το οποίο δεν είναι ακριβώς του Φέρμι, όπως θα δούμε, αλλά ξεκίνησε με μια αρχική διατύπωση του.
Ο Enrico Fermi λοιπόν, ήταν ένας Ιταλός Φυσικός. Φεύγοντας από την Ιταλία το 1938 για να σώσει την Εβραία γυναίκα του, καταλήγει στην Αμερική, όπου λίγα χρόνια μετά κατασκευάζει τον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα. Αποκαλείται ο αρχιτέκτονας της πυρηνικής εποχής. Το 1950 σε ένα διάλλειμα στο εργαστήριο του στο Los Alamos, έγινε μια κουβέντα, μεταξύ σοβαρού και αστείου, για την άνοδο των θεάσεων UFO. Ο Fermi αναρωτήθηκε για το που βρίσκονται όλοι, εννοώντας τους εξωγήινους. Πως και δεν έχουμε καταφέρει να έρθουμε σε επαφή. Το ερώτημα βασιζόταν στην διατύπωση ότι, το μέγεθος του σύμπαντος και το πλήθος γαλαξιών και αστέρων, αντιτίθεται στην απόλυτη απουσία άλλων πολιτισμών πέραν του δικού μας. O Fermi δεν ήταν ο πρώτος που διατύπωσε τόσο ακριβέστατα το ερώτημα αυτό. Το 1933 ο Konstantin Tsiolkovsky θέτει το ίδιο ερώτημα, λέγοντας ότι η ύπαρξη άλλων πολιτισμών στον Γαλαξία θα επέτρεπε την άμεση επικοινωνία ή έστω τον εντοπισμό σημάτων από αυτούς από επίγεια μέσα.
Την πιο αναλυτική διατύπωση για το πρόβλημα της απουσίας εξωγήινης ζωής και επικοινωνίας την έκανε πολλά χρόνια αργότερα ο Michael H. Hart. Συγκεκριμένα το 1975, με απαρχή το αρχικό ερώτημα του Fermi, ανέλυσε τους λόγους που δεν υπάρχει ακόμη η επικοινωνία αυτή. Ή για να το θέσουμε πιο ακριβέστατα, ανέλυσε πολλές διαφορετικές εκδοχές γιατί συμβαίνει αυτό. Ας τις δούμε αναλυτικά:
Η ζωή στο σύμπαν είναι σπάνια ή ανύπαρκτη
Η ύπαρξη της Γης είναι τόσο μοναδική, ώστε να είναι ο μοναδικός πλανήτης που μπορεί να φιλοξενήσει ζωή. Αν το σκεφτούμε λίγο πιο αναλυτικά, αυτό είναι αρκετά πιθανό. Μπορεί να έχουμε ανακαλύψει πάνω από 3000 εξωπλανήτες, και αρκετοί από αυτούς να είναι υποψήφιοι, αλλά κανείς δεν πληροί όλα τα προαπαιτούμενα που έχει η Γη. Το μέγεθος, η απόσταση από τον Ήλιο, το μέγεθος και ο τύπος του Ήλιου, η ύπαρξη του πλανήτη Δία ως προστάτη, η διαμόρφωση της Γης σε σχέση με την Σελήνη, η ατμόσφαιρα, η μαγνητόσφαιρα, οι τεκτονικές πλάκες, είναι λίγα από τα αίτια που η Γη απέκτησε ζωή. Οπότε μια εκδοχή είναι να μην υπάρχει καμία άλλη μορφή ζωής στο Σύμπαν.
Η νοημοσύνη βρίσκεται σε αρχικό στάδιο
Η ύπαρξη ζωής στο Σύμπαν δεν προϋποθέτει και αναγκαστικά ύπαρξη νοημοσύνης. Μια από τις εκδοχές του παραδόξου είναι ότι ίσως να μην έχει αναπτυχθεί ακόμη άλλη ζωή με πολιτισμό. Να είμαστε οι μοναδικοί νοήμονες κάτοικοι του Σύμπαντος, και αν υπάρχει άλλη ζωή, αυτή να είναι σε πολύ πρωτόγονο στάδιο.
Ύπαρξη νοημοσύνης αλλά απουσία τεχνολογίας
Ακόμη μια εκδοχή είναι οι πολιτισμοί πέριξ της γειτονιάς μας να μην έχουν φτάσει ακόμη στο επίπεδο να κατέχουν ικανή τεχνολογία για ραδιοεπικοινωνίες ή διαστρικά – διαστημικά ταξίδια. Σκεφτείτε για παράδειγμα ότι αν κάποιος έψαχνε να βρει ραδιοκύματα στην γειτονιά της Γης πριν από 120 χρόνια, δεν θα εντόπιζε τίποτα. Συνολικά η ζωή στη Γη υπάρχει αρκετά εκατομμύρια (ή δις) χρόνια. Μόνο μια μορφή ζωής κατάφερε να αναπτύξει πολιτισμό κατάλληλο για ραδιοεπικοινωνίες και διαστημικά ταξίδια, και αυτό μόλις στα τελευταία χρόνια. Άρα η ύπαρξη ανεπτυγμένου πολιτισμού είναι κάτι πρώιμο και πολύ πολύ σπάνιο, ακόμη και για τη Γη και μόνο.
Η ανάπτυξη πολιτισμού οδηγεί στην αυτοκαταστροφή
Το 1966 ο Carl Sagan διατύπωσε μια θεωρία στην οποία έλεγε ότι οι πολιτισμοί που φτάνουν στο επίπεδο να κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής και ανώτερη τεχνολογία, έχουν δυο δρόμους. Ή ξεπερνούν τις όποιες ενδότερες διαφορές και αυτοκαταστροφικές τάσεις και επιζούν για δισεκατομμύρια χρόνια, ή απλώς αυτοκαταστρέφονται μέσα σε ένα αιώνα από την απόκτηση της τεχνολογίας αυτής. Ο άνθρωπος κατέχει μόλις 70-80 χρόνια την τεχνολογία αυτή και πολλές φορές έφτασε στην αυτοκαταστροφή, είτε από ατύχημα είτε από πολεμικές – πολιτικές εντάσεις. Πολύ πιθανόν να μην προλάβαμε έναν ανεπτυγμένο πολιτισμό για τον ίδιο λόγο.
Η ανάπτυξη πολιτισμού οδηγεί στην καταστροφή των άλλων
Το επιχείρημα αυτό ακούγεται εφιαλτικό, αλλά συμβαίνει ακόμη και σήμερα. Ο άνθρωπος είναι ο μεγαλύτερος κυνηγός στον πλανήτη, έχοντας συμβάλλει στον αφανισμό πολλών ειδών, και επιβάλλοντας την θέληση του επάνω στον πλανήτη. Μια υπόθεση είναι ότι οποιοσδήποτε πολιτισμός αναπτυχθεί σημαντικά, τείνει να επιβάλλεται και να καταστρέφει άλλους πολιτισμούς, με την πρώτη επαφή. Άρα η μη επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας καταστροφικής μανίας ενός πολύ ανεπτυγμένου πολιτισμού, ο οποίος δεν έχει εντοπίσει ακόμη τον πολιτισμό μας.
Οι περιοδικές καταστάσεις αφανισμού των ειδών μας αποτρέπουν από την επικοινωνία
Ο αφανισμός των δεινοσαύρων στη Γη είναι η πιο διάσημη περίπτωση αυτού που λέγεται “Συμβάν αφανισμού”. Τα συμβάντα αφανισμού είναι γεγονότα τυχαία ή μη, με αρκετά μεγάλη περιοδικότητα, τα οποία συμβαίνουν στη Γη και έχουν αποτέλεσμα τον αφανισμό πάρα πολλών ειδών ζωής. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να εμποδίζει όλα τα είδη να αναπτύσσονται τόσο, ώστε να εφευρίσκουν τρόπους διαστρικών ταξιδιών ή επικοινωνίας. Ακόμη και ο άνθρωπος που μπορεί να έχει βρει κάποιους πρώιμους τρόπους ταξιδιών και επικοινωνίας αλλά υπάρχουν ακόμη τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης.
Η χωροχρονική απόσταση μεταξύ των πολιτισμών είναι τεράστια
Το σύμπαν έχει πολλά δισεκατομμύρια έτη ζωής και μέσα σε αυτά θα μπορούσαν να είχαν αναπτυχθεί και καταστραφεί πολλοί πολιτισμοί, πολλά χρόνια πριν την εμφάνιση του ανθρώπου. Ταυτόχρονα, η έκταση του είναι αχανής και σχεδόν απροσδιόριστη. Ο τρόπος επικοινωνίας, ο οποίος περιορίζεται από την ταχύτητα του φωτός, είναι πολύ αργός σε σχέση με το μέγεθος του Σύμπαντός. Η υπόθεση αυτή προτείνει ότι εξελιγμένοι πολιτισμοί υπήρξαν και θα υπάρξουν, αλλά με τεράστιες χωροχρονικές διαφορές μεταξύ τους, και έτσι θα είναι τόσο χωρικά όσο και χρονικά απομονωμένοι ο ένας από τον άλλο.
Είναι πολύ εξωγήινοι για τα ανθρώπινα δεδομένα
Μια ακόμη υπόθεση έχει να κάνει με την φύση των εξωγήινων πολιτισμών. Υπάρχει η πιθανότητα η όλη ύπαρξη των εξωγήινων αυτών να είναι παντελώς διαφορετική από εμάς. Οι επιστήμες, οι τρόποι επικοινωνίας, μεταφοράς να είναι εντελώς διαφορετικά, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να κατανοήσουμε εμείς αυτούς και αυτοί εμάς.
Θεωρίες απομόνωσης
Μια σειρά από θεωρίες που μοιάζουν μεταξύ τους, μιλάνε για απομόνωση των πολιτισμών. Μια από αυτές μιλά για απομόνωση ενός άλλου πολιτισμού από το υπόλοιπο σύμπαν, ή μια σειρά από εξελιγμένους πολιτισμούς που έχουν απομονωθεί όλοι μεταξύ τους. Οι άλλες υποθέσεις μιλάνε για απομόνωση της Γης από τους υπόλοιπους πολιτισμούς. Θεωρίες που θέτουν τη Γη σε ένα κλειστό σύστημα ή ακόμη και σε μια προσομείωση στην οποία τα ίχνη των άλλων πολιτισμών δεν γίνονται αντιληπτά. Οι λόγοι για τους παραπάνω ισχυρισμούς είναι ή γιατί έχουν παρατηρήσει παλιότερες διαπλανητικές επαφές που κατέληξαν σε καταστροφή, ή απλώς δεν τους αρέσει ο πολιτισμός μας ή τον θεωρούν αρκετά βίαιο ή πρωτόγονο.
Ένα τελευταίο σετ ακραίων εκδοχών είναι ότι μας έχουν επισκεφτεί ήδη, κρύβονται ανάμεσα μας ή επέλεξαν να μην έχουν απευθείας ανοιχτή επικοινωνία μαζί μας. Ή ότι οι κυβερνήσεις κρύβουν την αλήθεια και έχουν ήδη επικοινωνήσει και συνεργαστεί μαζί τους.
Όποια θεωρία και να ισχύει από αυτές, το ερώτημα παραμένει και θα πρέπει να εξεταστεί με σοβαρότητα από την ανθρωπότητα, μέχρι την τελική απάντηση του.
