Ποια είναι η πρώτη ανάμνηση που θυμάστε; Είναι αληθινή, ή την κατασκευάσατε σύμφωνα με ιστορίες που σας έχουν πει; Γιατί δεν έχουμε αναμνήσεις από τη βρεφική και την προνηπιακή μας ηλικία (έως 3-4 ετών); Μία επιστημονική έρευνα από το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, προσπαθεί να μας διαφωτίσει σχετικά με το φαινόμενο της νηπιακής αμνησίας (infantile amnesia).
Ιστορική αναφορά
Με το φαινόμενο αυτό ασχολήθηκε πρώτη η ψυχολόγος Caroline Miles το 1893. Το 1898, οι Henri V. και Henri C. ανέφεραν σε έκθεσή τους ότι οι περισσότεροι ερωτηθέντες μπορούσαν να ανακαλέσουν τις πρώτες μνήμες τους από την ηλικία των 2-4 ετών. Το 1910, ο Σίγκμουντ Φρόυντ, αποπειράθηκε να δώσει μια αμφιλεγόμενη εξήγηση για τη νηπιακή αμνησία, χρησιμοποιώντας την ψυχαναλυτική θεωρία και ήταν ο πρώτος που επινόησε αυτόν τον όρο. Το μεγάλο βήμα έκαναν οι Campbell και Spear, το 1972, επιχειρώντας να κατανοήσουν το φαινόμενο από νευρολογικής άποψης.
Υπόθεση
Οι επιστήμονες σήμερα, υποθέτουν ότι η νηπιακή αμνησία οφείλεται στο ότι σε αυτήν την ηλικία, υπάρχει ταχεία ανάπτυξη νέων νευρώνων στον εγκέφαλο. Η ανάπτυξη νέων νευρώνων παρεμβαίνει στην αποθήκευση αναμνήσεων, αποκλείοντας τις παλαιότερες.
Το πείραμα
Οι ερευνητές εξέτασαν τις μνήμες που δημιουργούνταν σε ποντίκια 17 ημερών (το αντίστοιχο των ανθρώπων κάτω των τριών ετών). Μόλις τα ποντίκια έφτασαν τις 24 μέρες (6-9 ανθρώπινα έτη), όταν δηλαδή μπορούσαν να διατηρήσουν αναμνήσεις, σύγκριναν και επανεξέτασαν τις νηπιακές μνήμες τους.
Για να γίνει αυτό, έβαλαν τα ποντίκια σε ένα κουτί, χωρισμένο σε δύο τμήματα. Το ένα μέρος ήταν το «ασφαλές» και το άλλο ήταν αυτό «του ηλεκτροσόκ». Τα ποντίκια τοποθετούνταν ένα-ένα στο ασφαλές μέρος, και μετά από λίγο άνοιγε η πόρτα που χώριζε τα δύο μέρη. Αν το ποντίκι πήγαινε στο άλλο μέρος, δεχόταν ένα ελαφρύ ηλεκτροσόκ στα πόδια του. Φυσικά, τα ενήλικα ποντίκια θυμούνται δυσάρεστες εμπειρίες και δεν ξαναγυρνούν στο ίδιο μέρος.
Συμπεράσματα
Αυτό που παρατηρήθηκε στα «μωρά» ποντίκια των 17 ημερών, ήταν ότι απέφευγαν το τμήμα τού ηλεκτροσόκ αμέσως μετά την εμπειρία, αλλά ξαναπήγαιναν την επόμενη μέρα. Έμοιαζαν, έτσι, να είχαν χάσει τη δυσάρεστη ανάμνηση. Αντιθέτως, τα ποντίκια 24 ημερών διατηρούσαν τη μνήμη και απέφευγαν το ίδιο μέρος, όπως τα ενήλικα.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα νεαρότερα ποντίκια, που είχαν ξεχάσει την αρχική εμπειρία, έδειξαν αργότερα ότι κράτησαν ένα ίχνος τής ανάμνησης. Μεταγενέστερα στη ζωή τους, τους παρουσιάζονταν υπενθυμίσεις τού κουτιού και του ηλεκτροσόκ. Έδειχναν να έχουν μια συγκεκριμένη ανάμνηση, πράγμα που προέκυπτε διότι απέφευγαν το τμήμα τού κουτιού όπου δέχτηκαν ηλεκτροσόκ. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν πώς οι εμπειρίες των πρώτων χρόνων ζωής μπορούν να επηρεάσουν την ενήλικη ζωή, αν και δεν εκφράζονται, ούτε ανακαλούνται. Αυτό συνεπάγεται ότι οι αναμνήσεις αυτές δε χάνονται, αλλά αποθηκεύονται κάπου στον εγκέφαλο.
Συγκρίνοντας τους εγκεφάλους των νεαρών και των ενήλικων ποντικιών, οι ερευνητές βρήκαν ότι διάφορες πρωτεΐνες αυξάνονταν ή μειώνονταν ποσοτικά στον ιππόκαμπο. Αυτό συνέβαινε λόγω της μάθησης και όχι της ηλικίας. Μία συγκεκριμένη πρωτεΐνη, η BDNF (Brain-derived neurotrophic factor), στα ελληνικά: εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας, έδειχνε να προστατεύει τις αναμνήσεις στα νεαρά ποντίκια, όταν εγχεόταν με ένεση. Θεωρητικά, αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπους για να αποτραπεί η νηπιακή αμνησία. Αλλά η ομάδα που έκανε την έρευνα, θέλει να μελετήσει πώς μπορεί να μπλοκάρει τραυματικές αναμνήσεις.
Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν για τον αν αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να εφαρμοστούν σε ανθρώπους, λόγω της διαφορετικότητας της ανθρώπινης μνήμης και αυτής των ποντικιών. Λένε ότι αυτή η μελέτη μάς λέει πολλά για την ανάπτυξη του ιππόκαμπου του εγκεφάλου, αλλά τίποτα για τη νηπιακή αμνησία.
ΠΗΓΗ: Science Daily
