Η παγκόσμια εξάπλωση του κορωνοϊού SARS-CoV-2 και της Covid-19 έχει προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον και ανησυχία λόγω της αυξημένης μολυσματικότητας, θνησιμότητας και -μέχρι πρότινος- έλλειψης θεραπευτικής αγωγής. Η ανακάλυψη του νέου εμβολίου και ο εμβολιασμός έναντι της Covid-19 κρίνεται ελπιδοφόρος για την σταδιακή αντιμετώπιση της πανδημίας. Ωστόσο, ο βαθμός και τα χαρακτηριστικά της ψυχοπαθολογίας της Covid-19 και των πιθανών νευροψυχιατρικών εκδηλώσεών της δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί εκτενώς.
Όπως είναι γνωστό, η Covid-19 μπορεί είτε να προκαλέσει ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων, από ήπιες αναπνευστικές δυσλειτουργίες έως σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS), είτε να εκδηλωθεί ασυμπτωματικά. Ωστόσο υπάρχουν πλέον ενδείξεις για πολλά άλλα συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων νευρολογικών, γνωστικών και ψυχολογικών δυσλειτουργιών, που θα μπορούσαν να εμφανιστούν ακόμη και σε ασθενείς που δεν εμφάνισαν κατά τη διάρκεια της νόσου σοβαρά αναπνευστικά, καρδιακά ή κυκλοφοριακά προβλήματα.
Ο SARS-CoV-2 παρόμοια με άλλους κορωνοϊούς, είναι ένας μονόκλωνος ιός RNA (ssRNA) αποτελούμενος από ένα εξωτερικό περίβλημα τύπου στεφάνης. Οι κορωνoϊοί είναι νευροτροπικοί, δηλαδή είναι ιοί ικανοί να μολύνουν τα νευρικά κύτταρα. Μπορούν να εισέλθουν στον εγκέφαλο μέσω διαφόρων μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένης της οσφρητικής νευρικής οδού και να επάγουν σημαντική φλεγμονώδη απόκριση, προκαλώντας συνέπειες τόσο στο περιφερικό όσο και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Οι επιστήμονες πλέον εκτιμούν ότι οι συνέπειες της λοίμωξης που σχετίζονται με την εγκεφαλική λειτουργία ίσως συνδέονται με την ανοσοποιητική αντίδραση στον ιό, με αγγειακά προβλήματα ή με την αύξηση των φλεγμονών κατά την εξέλιξη της νόσου.
Ορισμένες από τις ψυχολογικές επιπτώσεις που εμφανίζει ένα μέρος των ασθενών της Covid-19, ή αλλιώς ψύχωση Covid-19, είναι η κοινωνική απομόνωση ή το ψυχολογικό στρες, όπως ο φόβος της ασθένειας ή η ανησυχία για το μέλλον. Ωστόσο, ένα αυξανόμενο σύνολο στοιχείων υποδηλώνει ότι ο ίδιος ο ιός ενδέχεται να προκαλέσει ψυχωτικά συμπτώματα μεταξύ των μολυσμένων ατόμων, όπως κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό, καθώς και οπτικές ή ακουστικές παραισθήσεις και μανιακή διαταραχή.
Ακόμη δεν έχει αποδειχθεί ότι η ίδια η Covid-19 προκαλεί ψύχωση, αλλά υπάρχει μια πολύ πιθανή σύνδεση μεταξύ των δύο. Πράγματι, γιατροί έχουν αναφέρει σε συνεντεύξεις και επιστημονικά άρθρα, διαφορετικά περιστατικά ανά τον κόσμο, με ασθενείς που εμφάνιζαν ποικίλα ψυχωτικά συμπτώματα. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν είχαν ιστορικό ψυχικής ασθένειας και εμφάνισαν συμπτώματα ψύχωσης εβδομάδες μετά τη μόλυνσή τους από τον ιό. Αυτό που έκανε εντύπωση στους ειδικούς είναι πως οι ασθενείς διένυαν την τρίτη, τέταρτη ή πέμπτη δεκαετία της ζωής τους, ηλικίες όπου πολύ σπάνια εμφανίζονται τέτοιες ψυχικές διαταραχές. Οι περιπτώσεις αναμένεται να παραμείνουν σπάνιες, αλλά αναφέρονται παγκοσμίως.
Ένα εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι οι ασθενείς που εμφάνισαν ψύχωση έπειτα από μόλυνση από τον SARS-CoV-2, όταν προσβλήθηκαν, εμφάνισαν κυρίως νευρολογικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλο, τρέμουλο στα χέρια, ναυτία και ανοσμία. Λίγες εβδομάδες ή μήνες έπειτα, εμφάνισαν βαριά ψύχωση, κάτι που προκάλεσε ανησυχία στους οικείους τους. Παρά την ψύχωση, οι ασθενείς διατηρούσαν κάποια επαφή με την πραγματικότητα και αναγνώριζαν τη στρεβλότητα της σκέψης τους.
Οι γιατροί δεν γνωρίζουν ακόμη εάν η γονιδιακή σύσταση είναι υπαίτια για την εκδήλωση των ψυχωτικών συμπτωμάτων σε ασθενείς που έχουν νοσήσει από Covid-19, ενώ δεν αποκλείουν ότι άτομα με γενετική προδιάθεση για ψυχικές διαταραχές ενδέχεται να κινδυνεύουν περισσότερο. Αναμφισβήτητα πάντως, παραμένουν αναπάντητα αρκετά ερωτήματα που απασχολούν τους ειδικούς, τα οποία χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Εάν υπάρχει σύνδεση μεταξύ Covid-19 και ψύχωσης, η θεραπεία των ψυχωτικών συμπτωμάτων με αντιψυχωσικά φάρμακα, ενώ είναι δυνητικά αποτελεσματική για τη θεραπεία των συμπτωμάτων, θα μπορούσε πιθανότατα να επηρεαστεί από την θεραπεία της υποκείμενης μόλυνσης λόγω Covid-19 και της σχετικής φλεγμονής της. Αυτό πιθανότατα θα θέσει τα θεμέλια για την τροποποίηση της θεραπευτικής προσέγγισης ασθενών που εμφανίζουν ψύχωση, έπειτα από προσβολή από κορωνοϊό.
Πηγές:
- Chacko, M., Job, A., Caston, F., George, P., Yacoub, A., & Cáceda, R. (2020). COVID-19-Induced Psychosis and Suicidal Behavior: Case Report. SN Comprehensive Clinical Medicine, 2(11), 2391–2395. https://doi.org/10.1007/s42399-020-00530-7
- Ferrando, S. J., Klepacz, L., Lynch, S., Tavakkoli, M., Dornbush, R., Baharani, R., … Bartell, A. (2020). COVID-19 Psychosis: A Potential New Neuropsychiatric Condition Triggered by Novel Coronavirus Infection and the Inflammatory Response? Psychosomatics, 61(5), 551–555. https://doi.org/10.1016/j.psym.2020.05.012
- Watson, C. J., Thomas, R. H., Solomon, T., Michael, B. D., Nicholson, T. R., & Pollak, T. A. (2021, January 10). COVID-19 and psychosis risk: Real or delusional concern? Neuroscience Letters. Elsevier Ireland Ltd. https://doi.org/10.1016/j.neulet.2020.135491
- https://www.nytimes.com/2020/12/28/health/covid-psychosis-mental.html
