Η μνήμη είναι μια λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου πολυδιάστατη και περίπλοκη. Το πως λειτουργεί και το πως εξασκείται είναι ζητήματα που μπορούν να απαντηθούν μέσα από τις διάφορες έρευνες. Τα είδη και η κατηγοριοποίηση της μνήμης ποικίλουν – ανάλογα με την προσέγγιση. Κατά καιρούς η μνήμη έχει συγκριθεί με τον τρόπο λειτουργίας ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Δηλαδή ορίζεται ως ένα σύστημα κωδικοποίησης, εναποθήκευσης και ανάκλησης πληροφοριών.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την αισθητήρια είσοδο, η μνήμη μπορεί να διακριθεί σε οπτική, ακουστική, γευστική, οσφρητική ή απτική. Κάθε ένα από τα εγκεφαλικά ημισφαίρια είναι υπεύθυνο να επεξεργάζεται τα διαφορετικά είδη πληροφοριών. Για την ακρίβεια το δεξί ημισφαίριο επεξεργάζεται : πρόσωπα, διαδρομές, οπτική γεωγραφία, γεωμετρικά σχήματα, μελωδίες, ταυτότητα φωνών, συναισθηματικοί τόνοι, θέσεις στο σκάκι . Το αριστερό : πρώτη γλώσσα και άλλες, γραφή, ανάγνωση, αριθμητικός υπολογισμός, ονόματα προσωπικοτήτων, αριθμοί τηλεφώνων, ονόματα οδών. Ένας ακόμη διαχωρισμός της μνήμης γίνεται με βάση το χρονικό διάστημα αποθήκευσης των πληροφοριών. Η βραχύχρονη μνήμη έχει περιορισμένη χωρητικότητα και αναφέρεται στην άμεση ανάκληση πληροφοριών, ενώ στην μακρόχρονη μνήμη αποθηκεύονται πληροφορίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μια τελευταία διαίρεση της μνήμης είναι: η δηλωτική ( 1. σημασιολογική (π.χ χρώματα,μορφές) , 2. επεισοδιακή(π.χ ακολουθίες γεγονότων) και η διαδικαστική(π.χ ποδήλατο, κολύμπι).
Σύμφωνα με έρευνες, η μνήμη είναι μια ξεχωριστή εγκεφαλική λειτουργία. Δεν σχετίζεται με άλλες νοητικές λειτουργίες όπως η αντίληψη και η νοημοσύνη. Δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια σε ποιο μέρος του εγκεφάλου βρίσκεται, καθώς τα ίχνη της εντοπίζονται σε διάφορες περιοχές. Μια βασική δομή ωστόσο που είναι αναγκαία για την απομνημόνευση σχηματίζεται από τον διάμεσο κροταφικό φλοιό και πιο συγκεκριμένα από τον ιππόκαμπο.
Σίγουρα η μνήμη δεν μπορεί να βελτιωθεί σε ένα υγιές άτομο με την χρήση φαρμάκων. Τα μειονεκτήματα είναι περισσότερα και η πιθανότητα εξάρτησης μεγάλη. Οι τέσσερις βασικές προσεγγίσεις για την βελτίωση της μνήμης είναι : 1. επαναληπτικές ασκήσεις, 2. εκμάθηση στρατηγικών, 3. χρήση εξωτερικών βοηθημάτων, 4. εκμάθηση ειδικών γνώσεων. Συγκεκριμένα παραδείγματα των παραπάνω πρακτικών βελτίωσης και εξάσκησης αποτελούν τα εξής : 1. η οπτική φαντασία- ο σχηματισμός εικόνων για να θυμόμαστε λέξεις, 2. ο συσχετισμός πραγμάτων με αριθμούς ώστε να θυμόμαστε τον κατάλογο με τα ψώνια, 3. η λεκτική οργάνωση και η σημασιολογική επεξεργασία των λέξεων, 4. χρήση σημειωματάριου, 5. η χρήση σχημάτων, 6. η οργάνωση των πληροφοριών με βάση το περιεχόμενό τους-κατηγοριοποίηση, 7. παιχνίδια εγκεφάλου όπως το Sudoku ή τα παζλ, 8. η εκμάθηση ξένης γλώσσας ή μιας νέας ικανότητας (σκάκι, αθλητισμός, τέχνες) , 9. η σωστή διατροφή.
Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την προσπάθεια, το ενδιαφέρον βελτιώνουν το τελικό αποτέλεσμα της απομνημόνευσης και ανάκλησης των πληροφοριών. Η διαδικασία της μάθησης είναι άμεσα εμπλεκόμενη με την λειτουργίας της μνήμης. Η συνεργασία των δυο μέσω των στρατηγικών και πρακτικών εκμάθησης έχει ως αποτέλεσμα την μέγιστη απόδοση . Η ενασχόληση και η καλλιέργεια των δυνατοτήτων μας μόνο θετικά οφέλη μπορεί να έχει. Ως γνωστόν, ο εγκέφαλος μας είναι ένα πολυεργαλείο που όλοι μπορούμε να εκμεταλλευτούμε.
