Το Φεστιβάλ Αντίβαρο γεμίζει θεατρικά τα ανοιξιάτικα βράδια της πόλης του Ρεθύμνου για τρίτη συνεχόμενη άνοιξη. Πρόκειται για ένα Φεστιβάλ που επιδιώκει τη θεατρική εμπειρία μιας μικρής επαρχιακής πόλης με μια ποικιλία επιτυχημένων παραστάσεων που άφησαν ζωηρό στίγμα στη χειμερινή θεατρική Αθήνα. Για αυτή την κίνηση από την ομώνυμη ομάδα, το Θέατρο Αντίβαρο, μας μίλησε ο σκηνοθέτης , μέλος της και καθηγητής Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μανώλης Σειραγάκης.
Επιμέλεια Συνέντευξης: Πολύμνια Συνοδινού
- Όλα ξεκινούν από την αρχή, και η αρχή το όνομα. Θέατρο και Φεστιβάλ Αντίβαρο αντίστοιχα και ποια η έμπνευση αυτού του «βάρους» και η ονοματοδοσεία του;
Η Ειρήνη Μοσχάκη, χορογράφος της πρώτης μας παράστασης, της Κωμωδίας του Νίκου Καζαντζάκη που παρουσιάσαμε σε πανελλήνια πρώτη, σκέφτηκε το όνομα αυτό. Εύστοχο, πιστεύω. Το θέατρο είναι αντίβαρο όχι μόνο στην παρούσα κρίση αλλά και σε κάθε μεγάλη δοκιμασία.
- Η Ομάδα αλλά και το Φεστιβάλ αποπνέουν μια ατμόσφαιρα «χειροποίητης» δουλειάς από όλα τα μέλη του, γεγονός που οφείλεται σε κόπους σας, από τα κείμενα έως τον χώρο που φιλοξενεί τις παραστάσεις, σωστά;
Σας ευχαριστούμε που το αναγνωρίζετε, προσπαθούμε να υπάρχει ένας διακριτός χαρακτήρας τόσο στη δουλειά μας, όσο και στο Φεστιβάλ συνολικότερα. Σιγά-σιγά τείνει να παγιωθεί ένα συγκεκριμένο στυλ που πιστεύουμε ότι εκτιμάται.
- Πώς ξεκίνησαν όλα αυτά τα θεατρικά κατορθώματα στην μικρή πόλη του Ρεθύμνου;
Το 2013 ιδρύσαμε το Αντίβαρο και ανεβάσαμε το περιφρονημένο από τη σκηνική πράξη έργο του Καζαντζάκη Κωμωδία, τραγωδία μονόπρακτη. Από κει και πέρα τα πράγματα κύλησαν μόνα τους. Το 2016 αποφασίσαμε να οργανώσουμε ένα Φεστιβάλ που θα φιλοξενεί επαγγελματικές παραστάσεις από την Αθήνα που θα ήθελα να δουν οι συνεργάτες μου, για να μιλάμε μια κοινή γλώσσα. Η ενθουσιώδης ανταπόκριση του κοινού μετέτρεψε αυτή την τρέλα σε εφικτή πραγματικότητα.
- Πώς γίνεται η επιλογή για τις παραστάσεις που αποφασίζετε να φιλοξενήσετε;
Προσπαθούμε να βλέπουμε παραστάσεις στην Αθήνα αλλά δυστυχώς αυτό δεν είναι εφικτό για όλες. Βασιζόμαστε λοιπόν στις συστάσεις φίλων, στην ιστορία που κουβαλούν στις πλάτες τους σημαντικά σχήματα που έχουμε καλέσει (Θέατρο Τέχνης, Θέατρο του Νέου Κόσμου, Μπιζού ντε Καντ, Ελέφας Τηλένσις) ή μεμονωμένα πρόσωπα όπως ο Νίκος Αλεξίου, η Ιώ Βουλγαράκη κλπ
- Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Αντίβαρο έχει αρκετούς φίλους και μάλιστα αγαπητούς από τις χειμερινές θεατρικές σκηνές. Θα μπορούσατε να μας πείτε ορισμένους από αυτούς;
Εκτός από όσους έχουν μπει σε ένα από τα τρία προγράμματα των φεστιβάλ μας κι εκτός από τους παραπάνω είναι και μια μεγάλη σειρά άλλων με τους οποίους μιλάμε, συνεργαζόμαστε και φιλοδοξούμε ότι σύντομα θα τους συμπεριλάβουμε στο πρόγραμμά μας όπως είναι η Χρύσα Σπηλιώτη, ο Βασίλης Νικολαΐδης, η Γιώτα Φέστα, ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, η Γλυκερία Καλαϊτζή και το Θέατρο Τ στη Θεσσαλονίκη, ακόμα και το ΚΘΒΕ ή το Εθνικό Θέατρο. Φέτος εγκαινιάσαμε και μια συνεργασία με το Θέατρο Κυδωνία του Μιχάλη Βιρβιδάκη στα Χανιά, μια συνεργασία που μας κολακεύει και μας τιμά ιδιαίτερα. Ωστόσο περιμένουμε κάθε πρόταση που ο συντάκτης της πιστεύει ότι μπορεί να ευδοκιμήσει στο Ρέθυμνο και στο μικρό, ατμοσφαιρικό μας Φεστιβάλ.
- Το καλοκαίρι, η μία εκ των δύο παραστάσεων που παρουσιάσατε στο 2ο Φεστιβάλ Αντίβαρο ταξίδεψε έως την Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Πώς σας δόθηκε αυτή η ευκαιρία και τι κερδίσατε;
Έγινε στο πλαίσιο ενός προγράμματος της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ που συγκεντρώνει Ομάδες Μουσικού Θεάτρου από την Περιφέρεια. Παρουσιάσαμε εκεί την Πανωραία του ποιητή Νάσου Βαγενά σε μια παράσταση που σχεδιάζουμε να ξαναπαιχτεί σε διάφορα μέρη στην Ελλάδα. Φέτος, ο ίδιος θεσμός της Εναλλακτικής έχει σαν έδρα τη Λάρισα και το υπέροχο ΣΜΟΥΘ, το συνεργείο μουσικού θεάτρου, που κάνει μια αξιοζήλευτη δουλειά. Η συμπερίληψη του Αντίβαρου στις σημαντικότερες μουσικές ομάδες της επαρχίας είναι μια μεγάλη τιμή για το μόνιμο συνθέτη των παραστάσεών μας, το Στέλιο Ζουμαδάκη, για την οποία ευχαριστούμε την ηγεσία της Εναλλακτικής και της Λυρικής, τον Αλέξανδρο Ευκλείδη και τον Γιώργο Κουμεντάκη αντίστοιχα.
- Πέρα από «αντίβαρα» θεατρικά, δεδομένου των δυσκολιών που περνούν οι θεατρικές σκηνές, είναι λογικό να υπάρχουν και βάρη. Ποιες οι δυσκολίες που ήρθατε, αλλά και έρχεστε αντιμέτωποι και με ποιον τρόπο ισοσταθμίζετε τα βάρη του;
Άπειρες είναι οι δυσκολίες, θα σταθώ σε κάτι που ήταν πρωτόγνωρο και γι’ αυτό ιδιαίτερα δυσάρεστο για μας φέτος. Μια από τα παραστάσεις του προγράμματος του 3ου Φεστιβάλ Αντίβαρο μάς ενημέρωσε με ένα ψυχρό μαίηλ πέντε μέρες πριν την παράσταση ότι δεν πρόκειται να κατέβει και να παίξει. Η επίσημη εξήγηση ήταν ότι ο ηθοποιός έπρεπε –σύμφωνα με ιατρική γνωμάτευση- να κάνει αφωνία για 15 μέρες. Τις ίδιες μέρες ωστόσο ο ηθοποιός έκανε 8 παραστάσεις στην Αθήνα, για τις οποίες καμάρωνε στο διαδίκτυο. Παλεύουμε να χτίσουμε μια ομάδα κι ένα Φεστιβάλ με ήθος και επαγγελματισμό και περιμένουμε το ίδιο κι από τους επισκέπτες συνεργάτες μας. Δυστυχώς όμως δεν το βρίσκουμε πάντα.
- Ορισμένοι θεωρούν ότι οι δυσκολίες έχουν γεννήσει αξιόλογες δουλειές από μικρές θεατρικές ομάδες και σκηνές, με εισιτήρια πιο οικονομικά και με θερμό κοινό. Ποια η άποψή σας, τι πιστεύετε;
Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος του Φεστιβάλ και της δουλειάς μας. Είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί στο θέμα του εισιτηρίου, αλλιώς όλη η συζήτηση περί κρίσης είναι αμπελοφιλοσοφία. Το ίδιο προσεκτική προσπαθούμε να είμαστε και με την ίδια τη θεατρική μας δουλειά. Αν υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν ότι το καταφέρνουμε, αυτό είναι μεγάλο κέρδος για μας.
- Στο φετινό Φεστιβάλ τι αναμένουμε να γεμίσει «θεατρικά» τα ανοιξιάτικα βράδια του Μάρτη στην πόλη του Ρεθύμνου;
Επαγγελματικές παραστάσεις αξιώσεων από το κέντρο και πλάι τους μια δική μας δουλειά που φιλοδοξεί ότι κινείται στο ίδιο μήκος κύματος αλλά είναι ερασιτεχνική.
- Φέτος, πέρα από τις παραστάσεις που έχετε προσκαλέσει, πρόκειται να παρουσιάσετε και τη δική σας παράσταση, σωστά;
Πρόκειται για το έργο Έκβους του Πήτερ Σάφερ. Ένα αγόρι τυφλώνει έξι άλογα σ’ ένα στάβλο. Η ανατριχιαστική πράξη περιθωριοποιεί τον νεαρό αλλά η ανάθεση της υπόθεσής του σε ένα ιδιόμορφο αλλά ταλαντούχο ψυχίατρο ενός επαρχιακού βρετανικού νοσοκομείου μάς δίνει την ευκαιρία να δούμε να ξεδιπλώνονται μπροστά μας –σε μια σειρά αλλεπάλληλες συνεδρίες- όλες εκείνες οι εμπειρίες που διαμόρφωσαν τον ιδιόμορφο χαρακτήρα του νεαρού. Την ίδια ώρα μας κάνουν να αναρωτηθούμε πόσο μακριά ή πόσο κοντά βρισκόμαστε σε μια τέτοια «διαταραγμένη» προσωπικότητα και πράξη.
- Με αφορμή το έργο αυτό, αν ανατρέξει κανείς σε προηγούμενες θεατρικές σας απόπειρες, θα διαπιστώσει ότι οι επιλογές στα έργα δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές ή κλασικές. Ποιοι οι λόγοι αυτών των επιλογών σας; ( και μερικά παραδείγματα από τα έργα που έχετε παρουσιάσει και δουλέψει)
Ξεκινήσαμε με την Κωμωδία, τραγωδία μονόπρακτη, ένα νεανικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη που ανεβάσαμε σε πανελλήνια πρώτη (2014). Ακολούθησε η Πανώρια του Χορτάτση σε νέα επεξεργασία (2015), η Ελευθερία στη Βρέμη του Φασμπίντερ σε μετάφραση Σωτηρίας Ματζίρη (2016). Πέρυσι ανεβάσαμε σε πανελλήνια πρώτη και δική μας μετάφραση (Δημήτρης Βαρελάς) το έργο της Σούζαν Γκλάσπελ Στα Όρια καθώς και δραματοποιημένη την ποιητική συλλογή του Νάσου Βαγενά Πανωραία. Φέτος διαλέξαμε το Έκβους του Πήτερ Σάφερ πάλι σε δική μας μετάφραση. Το επίμονο ψάξιμο που κάνουμε για τα έργα και με τα κείμενά τους δείχνει απλά την αγωνία μας γι’ αυτό που θέλουμε ή έχουμε να πούμε. Τίποτε άλλο.
- Πέρυσι ήρθατε αντιμέτωποι με ένα ποιητικό κείμενο με πολύ μεγάλη επιτυχία. Ήταν δύσκολη η αναμέτρηση με ένα κείμενο μη θεατρικό, πώς αποδόθηκε στη σκηνή και φυσικά ποια η αντιμετώπισή του από το κοινό;
Η Πανωραία του Νάσου Βαγενά είναι μια από τις πολύ αγαπημένες μας παραστάσεις που πολύ θα θέλαμε να επαναλάβουμε. Η εμπιστοσύνη του ποιητή σε μια επαρχιακή ερασιτεχνική ομάδα μας συγκίνησε. Προσπαθήσαμε να σπάσουμε το στερεότυπο του μονολόγου, προσθέτοντας γενναίες δόσεις προσεκτικά γραμμένης ή επιλεγμένης μουσικής (Στέλιος Ζουμαδάκης) και μια έννοια πολύ βασική στην ανάπλαση της παραδοσιακής κοινωνίας μιας πόλης, του κοινωνικού περίγυρου, ανάπλαση για την οποία χρειάστηκε η παρουσία επί σκηνής δυο ακόμη ηθοποιών.
- Δεδομένου ότι το Ρέθυμνο είναι μια μικρή επαρχιακή πόλη, εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς για την απήχηση, την υποστήριξη και τα σχόλια των θεατών για τις παραστάσεις του Φεστιβάλ.
Η απήχηση του Φεστιβάλ είναι για μας η μεγαλύτερη επιβράβευση για ό,τι κάνουμε. Η δημιουργία σοβαρής θεατρικής κίνησης στην πόλη το χειμώνα έχει πλέον δρομολογηθεί, αν όχι επιτευχθεί και θεωρούμε ότι η πρόταση του Φεστιβάλ Αντίβαρο μπορεί να γίνει πιλοτική για την ανανέωση της θεατρικής ζωής στην περιφέρεια. Οι θεατές μας παρακολουθούν 6-7 επιλεγμένες θεατρικές παραστάσεις το χειμώνα, καθόλου λιγότερες δηλαδή από όσες παρακολουθεί ο μέσος πολίτης στην Αθήνα το ίδιο διάστημα. Από τους θεατές μας αυτό που λαμβάνουμε είναι ένα πλατύ χαμόγελο κι ένα ηχηρό «ευχαριστώ» το οποίο αισθανόμαστε την ανάγκη να ανταποδώσουμε.
- Θα ήθελα να κλείσουμε με λίγα λόγια για τα σχέδιά σας για τη συνέχεια και τις επόμενες σκέψεις σας.
Βελτίωση των συνθηκών διεξαγωγής του Φεστιβάλ, του χώρου και του εξοπλισμού μας, συνέργειες της ομάδας Αντίβαρο με σχήματα του κέντρου, διεθνοποίηση του Φεστιβάλ με συμμετοχές από το εξωτερικό, παραστάσεις κατόπιν παραγγελίας από το Φεστιβάλ Αντίβαρο. Όσο εισπράττουμε την αγάπη του κοινού για το καλό θέατρο, τόσο θα δίνουμε όλες μας τις δυνάμεις να το κάνουμε προσιτό, με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες.
