«Όμμα» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει μάτι αλλά και ματιά και η επιλογή της ονομασίας εναρμονίζεται με την επιλογή της θεατρικής κατεύθυνσης, αυτής του πειραματικού θεάτρου, όπου η ερευνητική δουλειά είναι κεφαλαιώδες στοιχείο που απαιτεί ως προϋπόθεση, αλλά και ως αποτέλεσμα, νέα οπτική, νέα ματιά. Έχει σαν σκοπό να προτείνει στο κοινό, νέους θεατρικούς κώδικες. Γι’ αυτόν τον λόγο πειραματίζεται βάζοντας σε δοκιμασία παραδεδειγμένες αρχές θεάτρου. Η δουλειά τους βασίζεται κυρίως πάνω σε ερωτήματα: Τι είναι θέατρο; Τι σημαίνει για έναν ηθοποιό να παίζει; Ποια η επίδραση του χώρου και του χρόνου στη λειτουργία μιας παράστασης;
Οι ίδιοι αναφέρουν : Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε το είδος θεάτρου που κάνουμε ως ΧΩΡΟΘΕΑΤΡΟ γιατί οι ηθοποιοί προσπαθούν μέσα από την τεχνική που αναπτύσσουν σε κάθε παράσταση, να«αλλάξουν» με την παρουσία τους, μέσα από την εφαρμογή συγκεκριμένων αρχών που η βάση τους βρίσκεται στη σωματική δράση, τα δεδομένα του χώρου και του χρόνου.Συνήθως παίζουμε σε μη θεατρικούς χώρους, παλιές αποθήκες,εγκαταλελειμμένα κτίρια, παλιά σχολεία, σε Ελλάδα και εξωτερικό. Από το 1993 δίνουμε και παραστάσεις Δρόμου, γιατί μας ενδιαφέρει να δούμε πως μπορεί να λειτουργήσει η τεχνική μας, σε ένα «τυχαίο» χώρο, όπως αυτός ενός δρόμου, όπου οι συνθήκες παρουσίασης είναι ΜΗ ελεγχόμενες.
Ο τρόπος δουλειάς της ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ, αρχικά εμπνευσμένος και επηρεασμένος από το Laboratorium του Jerzy Grotowski και κυρίως του Θεάτρου ODIN του Eugenio Barba, ακολουθεί πλέον τα δικά του μονοπάτια και αναζητήσεις.
Η δουλειά βασίζεται πάνω στον αυτοσχεδιασμό καθώς και στην συχνή εξάσκηση και εκπαίδευση του ηθοποιού πάνω στα εκφραστικά του μέσα, ερευνώντας έτσι πως μπορεί να λειτουργήσει το Θέατρο στην σημερινή εποχή. Κι έτσι γεννιέται το ταξίδι κάθε ηθοποιού ξεχωριστά και της ομάδας συνολικά, με«σταθμούς» τις παραστάσεις που δημιουργεί αυτή η αναζήτηση. Κάθε παράσταση αρχίζει από το έσχατο σημείο, εκεί που πρώτα δεν υπήρχε τίποτα. Ούτε κείμενο, ούτε προκαθορισμένο σχήμα. Μόνο η ανάγκη να ξετυλίξεις το νήμα και να αφήσεις τον ίδιο σου τον εαυτό, το ίδιο σου το σώμα να πει την ιστορία.Ίσως γι’ αυτό , πέρα από την πρώτη παράσταση της ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ, δεν χρησιμοποιούνται κλασσικά θεατρικά έργα, αλλά ακόμα και το κείμενο και η δομή της παράστασης είναι αποτέλεσμα αυτής της αναζήτησης. Ίσως ακόμα γι’ αυτό δοκιμάστηκαν μη θεατρικοί χώροι ως τόπος μιας σκηνικής παρουσίας.
Το 2000 το θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ συνειδητά έφυγε από την Αθήνα και μετακόμισε στο Ηράκλειο της Κρήτης, μια και πιστεύει ότι η “θεατρική άνοιξη” θα έρθει από την περιφέρεια.
Η «Ασκητική» του θεάτρου ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ μετά το Άμστερνταμ της Ολλανδίας (Θέατρο Ζίντ) ,τη πολη Σβέρτε της Γερμανίας (Θέατρο Studio 7) , τη πόλη Χόλστεμπρο της Δανίας (Θέατρο Οντίν) «ταξιδεύει» 4-8 Σεπτέμβρη 2017 στο Μοστάρ της Βοζνίας Ερζεγοβίνης καλεσμένη από την ALDA:European Association for Local Democracy http://www.alda-europe.eu/newSite/ στα πλαίσια του τετράχρονου του Ευρωπαικού προγράμματος «Καραβάνι η Συνέχεια» το οποίο έχει ως θέμα το θέατρο στη Κοινότητα και στο οποίο το Θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ είναι συν-διοργανωτής
Στη συνέχεια η «Ασκητική» θα παρουσιαστεί στη Σεβίλη της Ισπανίας προσκαλεσμένη του θεάτρου Αταλάγια Οκτώβρη 2017)
ΙΣΤΟΡΙΚΌ της «Ασκητικής» του Θεάτρου Ομμα Στούντιο(Ηράκλειο,Κρήτης)
Η «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη, μια παράσταση του θεάτρου Όμμα Στούντιο από το Ηράκλειο Κρήτης είναι μια μελέτη/έρευνα που το θέατρο διεξάγει εδώ και αρκετά χρόνια με θέμα τη σχέση της Τελετουργίας με το θέατρο.
Η παράσταση εμπεριέχει αποσπάσματα από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη και παρουσιάζεται από τον Αύγουστο του 2016(πρώτη παρουσίαση στις 28/8/2017 στο τέλος του Mastercalss που έδωσε ο Εουτζένιο Μπάρμπα και η Τζούλια Βάρλευ του Θεάτρου Οντίν της Δανίας, στη Πειραματική Σκηνή του Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου Ηρακλείου προσκαλεσμένος από το Θέατρο Ομμα Στούντιο στα πλαίσια τετράχρονου του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Καραβάνι η Συνέχεια» το οποίο έχει ως θέμα το θέατρο στη Κοινότητα και στο οποίο το Θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ είναι συν-διοργανωτής και παρουσίασε από τις 4-8/9/2016 τετραήμερες εκδηλώσεις σε πολλά σημεία του Ηρακλείου (Micro event στο Ηράκλειο) ε τη συμμετοχή 33 Πολιτιστικών Συλλόγων , ομάδων και ατόμων τις οποίες αρακολούθησαν περίπου 3,500 χιλιάδες θεατές.
Η έρευνα ξεκίνησε με τη παράσταση «Αγαμέμνων»του Αισχύλου(2008)-μια συνεργασία του θεάτρου Ομμα Στούντιο με το θέατρο LAB PERM του Ντομένικο Καστάλδο από το Τορίνο της Ιταλίας και συνεχίστηκε με την παράσταση «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» του Διονυσίου Σολωμού».(2011) «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη(2016) και «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη(2017).
Εισαγωγή και μέχρι τώρα συμπεράσματα της μελέτης /έρευνας με θέμα:
“Η Σχέση της Τελετουργίας και Θεάτρου” ,του Ηθοποιού και Σκηνοθέτη Αντώνη Διαμαντή
Το κείμενο αναφέρεται στην έρευνα που έχει γίνει στο κείμενο της «Ασκητικής» του Νίκου Καζαντζάκη
Εισαγωγή (απόσπασμα από το βιβλίο του Μ.Ι.Μερακλή «Τι είναι ο λαική Λογοτεχνία» (Σύγχρονη εποχή 1988)
Τελετουργία είναι η μίμηση η η αναπαράσταση του πραγματικού μέσω ενός συστήματος συμβόλων. Μίμηση του πραγματικού σε ένα άλλο επίπεδο, εξιδανικευμένης ζωής, που είναι γενικά η και η επιθυμητή ζωή ο προβαλλόμενος στόχος. Αυτό είναι γενικά η ποίηση: η έκφραση η ,η αναπαράσταση της ζωής με ένα σύστημα συμβόλων: μεταφορικών εικόνων και σχημάτων.Ο Αριστοτέλης δέχεται ότι όλα τα είδη της ποίησης είναι μιμήσεις. Και παρατηρεί στη συνέχεια ότι τα είδη της ποίησης, σχηματίζονται με βάση τρία κριτήρια: α) τα μέσα της μίμησης β) το αντικείμενο της μίμησης γ)τον τρόπο της μίμησης. Με βάση το τρίτο κριτήριο ο Αριστοτέλης διακρίνει δύο είδη ποιήσεως: το αφηγηματικό και το δραματικό(Ποιητ.3,1)
Το πρώτο είναι η «διηγηματική»μίμηση, δηλαδή δίχως πράξη(Ποιητ.23,1) το δεύτερο είναι η «εν τω πράττειν μίμησις» (Ποιητ.22,11).Το πρώτο μας πηγαίνει στο έπος, το δεύτερος το δράμα. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι υπάρχουν κείμενα που είναι καθαρές τελετουργίες, θέλω να πώ πραττόμενες. Δεν υπάρχει εδώ διήγηση αλλά δράση. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι εδώ έχουμε παριστανόμενο δράμα .Πολλές φορές όμως διακρίνουμε στο δράμα λυρικά και δραματικά μέρη. Ο Ι. Συκουτρής παρατηρεί ότι το δράμα περιέχει «ένα λυρισμό δηλαδή μια έκφρασις των παθών και των συγκινήσεων των ηρώων είτε των στοχασμών και των συναισθημάτων του χορού, ενσαρκωμένος όπως είναι σε ωρισμένας πλαστικάς μορφάς, και υπερτερεί της λυρικής ποίησης,σε αντικειμενικότητα αλλά εις διαύγειαν, υπερτερεί ακόμη εις έντασιν και εις πολυμέρειαν και πλούτον εκδηλώσεων επειδή συνδέεται με έναν μύθον και είναι υποταγμένος εις την πράξιν»
«Ασκητική και Τελετουργία:»
Σύμφωνα με τη παραπάνω εισαγωγική ανάλυση η γραφή της «Ασκητικής» δημιουργεί έναν προσωπικό μύθο αυτό του συγγραφέα,μιά μορφή ζωής που δημιουργεί ο συγγραφέας η οποία ωθεί το άτομο σε μία σειρά πράξεων.Το βιβλίο είναι μια κλιμακωτή πορεία προς την συνιδειτότητα η οποία μετουσιώνεται
συνεχώς σε συγκεκριμένες τελετουργικές πράξεις .Πράξεις δηλαδή μέσω ενός συστήματος συμβόλων που αναπαριστούν το πραγματικό η τουλάχιστον το πραγματικό του συγγραφέα και είναι εμπνευσμένες από φράσεις του κειμένου της «Ασκητικής» , φράσεις που εμπεριέχουν δράσεις, όπως για παράδειγμα
-«Γεννοβολώ τα φαινόμενα»
-«Σκάψε ακόμα.Αχ δε μπορώ να διαπεράσω το σκοτεινό μεσότοιχο…..μη κλαίς.. »
-«Πολεμούμε γιατί έτσι μας αρέσει, τραγουδούμε κι ας μην υπάρχει αυτί να μας ακούσει…..το σκάβουμε, το κλαδεύουμε το τρυγούμε , πατούμε τα σταφύλια του, πίνουμε το κρασί του..»
-«Κυλιούμαι μια στιγμή στον αγέρα, αναπνέω, χτυπάει η καρδιά μου…»
-«Κοίταξε: Ζούνε, δουλεύουν ,αγαπούν, ελπίζουν. Κοίταξε πάλι: Τίποτα δεν υπάρχει»
-«στήνω το αυτί θέτω σημάδια οσμίζουμε τον αγέρα»
-«τρεκλίζοντας μέσα στο σκοτάδι, πασκίζω να τιναχτώ από τον ύπνο,, να σταθώ λίγη ώρα, όσο μπορώ, όρθιος»
«να μάχεσαι να πιαστείς στέρεα από το κλαδί..»
-«άκουσες τη κραυγή και κίνησες»
-«πιάνεσαι από τα δέντρα ,από τα ζώα, πατάς τον άνθρωπο, φωνάζεις..
-«μέσα από την ανθρώπινη τούτη λάσπη θεία τραγούδια ανάβρυσαν»
-«κάψε το σπίτι σου»
Αυτές οι πράξεις γίνηκαν το «προσωπικό τελετουργικό μας» παρμένες μέσα από το κείμενο. Πράξεις που δομούν ένα ολιστικό τελετουργικό που απαρτίζεται από μικρές τελετουργίες γεμάτα σύμβολα και δράσεις.Η διαδικασία ξεκινά από τις δράσεις, όπως αυτές περιγράφονται μέσα από το βιβλίο και δομούν εξελισσόμενες μέσα από προσωπικά βιώματα κάποιες σωματικές δράσεις. Τα προσωπικά βιώματα που«κινητοποιούν» τους δρώντες εμπνέονται από τις παραπάνω φράσεις του κειμένου, φράσεις που «ξυπνάνε» συνειρμούς αλλά και εικόνες.
Στο δεύτερο στάδιο εξέλιξης Ο Λόγος του κειμένου με τη βοήθεια η με τη παρότρυνση συγκεκριμένων ψαλμών από την Βυζαντινή 0ρθόδοξη υμνολογία ξεκινά και αποκτά για τους δρώντες μία ιερότητα Το κείμενο της «Ασκητικής» μέσα από συγκεκριμένες σωματικές δράσεις των δρώντων προσώπων -δράσεις που είναι ένα κράμα προσωπικών βιωμάτων αλλά και συμβόλων μετουσιώνει τη παρουσία τους σε κάτι το «λιτό αλλά και γνώριμο».
Τελετουργία και θέατρο
Πρόκειται για μία μελέτη έρευνα την οποία το θέατρο Ομμα Στούντιο (Ηράκλειο,Κρήτης) διεξάγει μεθοδικά και συστηματικά τα τελευταία 10 χρόνια προσπαθώντας να ασχοληθεί με το «θέατρο των πηγών» δηλαδή με εκείνο το είδος θεάτρου το οποίο ονομάζεται «Θέατρο των Πηγών» όρο που καθιέρωσε ο Πολωνός Σκηνοθέτης και δάσκαλος του Θεάτρου Γιέρζυ Γκροτόφσκι. Μ ε το όρο αυτό εννοούμε τη θεατρική πράξη που περιέχει φόρμες παραδοσιακού θεάτρου μέσα από συγκεκριμένες τεχνικές παρουσίας αλλά και σχέση που αναπτύσσει αυτή η θεατρική πράξη με το «ιερό»
Στη δική μας δουλειά η πράξη αυτή η προσέγγιση έχει εφαρμοστεί σε συγκεκριμένες παραστάσεις μας(«Αγαμέμνων» του Αισχύλου, «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» του Διονυσίου Σολωμού» και «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη)αλλά και από την «Ασκητική»
Τα συμπεράσματά μας μέχρι τώρα τα παραθέτω περιληπτικά:
η τελετουργία εμπεριέχει τρείς ενότητες : τα σύμβολα , τις ιδιότητες και τις ιεροτελεστίες. Η σπονδυλική στήλη κάθε τελετής Το περιεχόμενο και η μορφή κάθε τελετής πάντοτε διαφέρει η μία από την άλλη. Όλες όμως οι τελετουργίες έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: έχουν αυστηρούς κανόνες .Και πάνω από όλα η τελετουργία έχει κάποια σημασία. Από την άλλη το τι σημαίνει κάθε μια τελετουργία είναι διαφορετικό Αυτό στην Ανθρωπολογία καλείται: Η «μυσταγωγία του περάσματος»
Αυτή τη μυσταγωγία αντλούμε από το κείμενο της «Ασκητικής» μιας και η κλιμακωτή εξέλιξη της παραπέμπει σε ένα σύστημα αξιακό το οποίο δομείται από σύμβολα, ιδιότητες και τελετουργίες ,δηλαδή τα στοιχεία εκείνα τα οποία είναι η δύναμη του θεάτρου, το οποίο έχει την ικανότητα να τα χρησιμοποιεί και εκτός περιεχομένου της τελετής .Στο θέατρο δεν χρειάζονται οι αυστηροί κανόνες μιας τελετής. Μπορεί να συνδυάσει και συμβολισμούς διαφορετικών τελετουργιών. Ετσι μια θεατρική παράσταση μπορεί να δομήσει μια δική της τελετουργία με τη δική της μορφή και περιεχόμενο.
Αυτό ακριβώς κάνουμε και εμείς στη δική μας παρουσίαση μιας και χρησιμοποιούμε φόρμες τελετουργιών που προέρχονται από πολιτισμούς της Ανατολής οι οποίες συνδυάζονται με φόρμες προσωπικών βιωμάτων. Βέβαια και εδώ όπως και στη τελετή προσπαθούμε να εξάγουμε ένα αποτέλεσμα ,αν θέλετε μια σημασία. Η προσπάθεια είναι να καταδειχθεί μέσα από το δρώμενο η συνεχόμενη προσπάθεια του ατόμου/ανθρώπου να υπερβεί και υπερνικήσει τον εαυτό του σε μια πορεία ένωσης με το θείο.Η παράσταση προσπαθεί να «τραβήξει» τους θεατές από αυτό που ονομάζουμε «βολική περιοχή» έτσι ώστε να μπορούν να παρατηρήσουν πράγματα τα οποία δεν τα είχαν παρατηρήσει πριν.
Εκπαιδευτική Διαδικασία
Η εκπαιδευτική διαδικασία περιλαμβάνει:
1. Επιλογή αποσπασμάτων από το κείμενο
2. Αναπαράσταση μέσα από εικόνες-πίνακες ζωγραφικής η φωτογραφίες, σωματικών στάσεων ,και μίμηση των σωματικών θέσεων του πίνακα η της εικόνας
3. Δράση σε ροή των σωματικών θέσεων μέσα από συγκεκριμένες αρχές παρουσίας
Η τεχνική των αρχών αυτών παρουσίας αναφέρονται:
-στη σχέση σώματος και χώρου
-στη σχέση ισορροπίας και βάρους του σώματος
-στη σχέση του ρυθμού και της ενέργειας
– Φωνή και βίωμα
Οι αρχές αυτές καθώς και η εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να παρουσιαστεί μέσα από ένα βιωματικό εργαστήριο διάρκειας 90 λεπτών, αφού προηγηθεί η παρουσίαση των αποσπασμάτων της «Ασκητικής» από ηθοποιούς του θεάτρου Ομμα Στούντιο.
Θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ(Ηράκλειο ,Κρήτης)
www.ommastudio theater.weebly.com
https://www.facebook.com/groups/266260041299/?multi_permalinks=10154571120161300¬if_t=like¬if_id=1501506345225174