200 χρόνια έχουν περάσει από την Εθνική Παλιγγενεσία των Ελλήνων, το σημαντικότερο γεγονός της νεοελληνικής ιστορίας. Από την 25η Μαρτίου του 1821 μέχρι σήμερα την 25η Μαρτίου του 2021, η ιστορία γράφεται με θάρρος και τα βιβλία ξεπλέκουν το νήμα και φωτίζουν τα σημαντικότερα πρόσωπα και γεγονότα που συνέβαλαν στην απελευθέρωση. Για να αποκτήσετε μια ολοκληρωμένη εικόνα της Επανάστασης του 1821, συγκέντρωσα μερικά βιβλία από καταξιωμένους ιστορικούς και επιστήμονες.
1821: η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε (εκδόσεις Πατάκης)
Στο παρόν βιβλίο η Αθηνά Κακούρη εξηγεί συνοπτικά το πώς και γιατί διατηρήθηκε ο ελληνισμός ζωντανός στα 400 χρόνια της Tουρκοκρατίας και αφηγείται τα κύρια γεγονότα, των 10 ετών από την Επανάσταση του 1821 ως τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831. Αυτόν βλέπει ως κυρίαρχη μορφή και επισημαίνει τις δυνάμεις εκείνες που τον εμπόδισαν τότε να δημιουργήσει κράτος, φτάνοντας ως και στη δολοφονία του. Ο τρόπος της γραφής είναι απλός και άμεσος, τα ονόματα και οι ημερομηνίες περιορισμένες, ενώ γίνονται αναφορές και συσχετισμοί που βοηθούν τον αναγνώστη –παιδί ή ενήλικα– να συναισθανθεί το πόσο αυτό το παρελθόν επηρεάζει τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, άρα τη ζωή του.
21 ερωτήσεις και απαντήσεις για το ’21 (εκδόσεις Μεταίχμιο)
Το 1821 δεν είναι μόνο η αφετηρία του έθνους-κράτους, αλλά και παρακαταθήκη υποδειγμάτων ηρωικής συμπεριφοράς για τους επερχόμενους. Μέσα στα 200 χρόνια που μας χωρίζουν από τότε, το μεγάλο γεγονός έγινε η εξιδανικευμένη ανάγνωση της πρώτης ιστορίας του ελληνικού κράτους.
Η προνεωτερική κοινωνία που συναντούμε στα πρώτα χρόνια της Παλιγγενεσίας σταδιακά μετασχηματίζεται, χάρη στη Διασπορά, σε νεωτερική κοινωνία. Ο δρόμος του μετασχηματισμού περνάει από τις λεωφόρους του εμπορίου Δύσης-Ανατολής.
Η σημασία του εθνικισμού για τον πολιτικό εκσυγχρονισμό εμφανίζεται έντονα στη διάπλαση της ελληνικής κοινωνίας, όπως εξελίσσεται από το 1821 ως το 1831. Μέσα στη δεκαετία αυτή, η προνεωτερική κοινωνία κατακερματισμένη σε οικογένειες, φατρίες, δίκτυα προστασίας και ισχυρό τοπικισμό, αποκτά επαγγελματικές συσπειρώσεις. Οι πρόκριτοι-πολιτικοί αφενός και οι ένοπλοι (κάποιοι κλέφτες και οι αρματολοί της Ρούμελης) στρατιωτικοί αφετέρου ανταγωνίζονται για τον έλεγχο του υπό διαμόρφωση κράτους.
Η τοπικιστική διαίρεση θα τερματιστεί με την επιλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας. Οι φίλοι και οι εχθροί του γενικότερα αποδεκτού ηγέτη των Ελλήνων, θα χωριστούν με ιδεολογικά κριτήρια.
1821: η δημιουργία ενός έθνους-κράτους (εκδόσεις Μεταίχμιο)
Η ανεξαρτησία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ήρθε για τους Έλληνες έπειτα από σχεδόν μια δεκαετία σκληρού ένοπλου αγώνα και δοκιμασίας. Η κατακερματισμένη κοινωνία των επαναστατημένων στάθηκε εμπόδιο στον συντονισμό δυνάμεων οι οποίες συγκροτούσαν αντίπαλα δίκτυα, το καθένα με τη δική του ιεραρχία και τους δικούς του ξεχωριστούς στόχους. Δεν είναι συνεπώς περίεργο ότι μετά τη συνεργασία των δύο πρώτων ετών του Αγώνα ακολούθησαν οι εμφύλιες συγκρούσεις. Παρ’ όλα αυτά, η Επανάσταση ανταποκρίθηκε στη βασική φιλοδοξία όσων αγωνίστηκαν: τη δημιουργία ενός ενιαίου, ελεύθερου κράτους.
Όσα δεν γνωρίζατε για την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821 (εκδόσεις Μεταίχμιο)
Πόσα γνωρίζουµε για την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης; Τα µεγάλα και ένδοξα γεγονότα, οι µάχες και οι αγώνες των ραγιάδων µάς είναι γνωστά. Στις σελίδες της ιστορίας ωστόσο υπάρχει πλήθος από άγνωστα περιστατικά, µαρτυρίες και διηγήσεις για τα καθηµερινά προβλήµατα των απλών ανθρώπων, τον τρόπο που ζούσαν, που σκέφτονταν, τον αγώνα τους για επιβίωση, αλλά και πολλές αφανείς πράξεις σπουδαίων ανδρών, που φωτίζουν τον χαρακτήρα, τη δράση και το ήθος τους.
Το βιβλίο αυτό, µέσα από σύντοµα κείµενα, κάποια σε µορφή ανεκδότων, προσεγγίζει την ιστορία από ένα διαφορετικό πρίσµα. Ρίχνει «αδιάκριτες» µατιές σε σηµεία που η έρευνα συχνά αποσιωπά ή αντιπαρέρχεται, προβάλλοντας το άγνωστο, το περίεργο, που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και γοητευτικά.
Η πορεία προς το ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος του 1821-1832 (εκδόσεις Παπαζήση)
Αυτή την εποχή ζούμε μία περίοδο αναδιατύπωσης των ισορροπιών, τόσο στην χώρα μας, όσο και στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο, όπου αυτή εντάσσεται. Οι ανακατατάξεις και η δυναμική τους, βάζουν πολλά ερωτήματα για το δέον και μέλλον γενέσθαι στην περιοχή μας και στην πατρίδα μας. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε, πώς οδηγηθήκαμε στην επανάσταση του 1821 και πώς συγκροτήθηκε το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Για να συμβούν όμως, αυτά τα κεφαλαιώδη γεγονότα, προηγήθηκε μία μακρά περίοδος ξένων επεμβάσεων και ζυμώσεων, σε συνδυασμό με πρωτοβουλίες του ελληνισμού της διασποράς και των υπόδουλων περιοχών, οι οποίες προετοίμασαν το έδαφος.
Προβάλλει λοιπόν σαν ζητούμενο, να αντιληφθούμε ποια ήταν η τότε δυναμική του συσχετισμού των ξένων δυνάμεων και των σχέσεών τους με το ελληνικό ζήτημα και στην συνέχεια με το απότοκο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Η ναυμαχία στο Ναυαρίνο ήταν το πρώτο κρίσιμο βήμα. Το ανεξάρτητο κράτος όμως, ουσιαστικά παγιώθηκε με την συνθήκη της Αδριανούπολης. Θα είχαν όμως γίνει αυτά, αν οι Έλληνες δεν είχαν συσπειρωθεί στην Φιλική Εταιρεία αρχικά και αν δεν κήρυτταν την Επανάσταση, επιμένοντας μέχρι το τέλος, σε ένα ενιαίο ανεξάρτητο κράτος;
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 (εκδόσεις Gutenberg)
Με επίμονη και μακροχρόνια έρευνα, με συνολική και μικροσκοπική παρατήρηση, μπορεί κανείς να διακρίνει, ένα γενικό χαρακτηριστικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Να διακρίνει, αλλιώτικα, το στοίχημα ενός ολόκληρου έθνους – από αυτό και ο πρωτοποριακός ρόλος του εγχειρήματος.
Από την αρχή, την έναρξη της δηλαδή στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, μέχρι το τέλος της, που ως προς την πλήρη ικανοποίηση του αρχικού αιτήματος θα μπορούσε να το τοποθετήσει κανείς στο 1843, καθώς και στη διάρκεια της προετοιμασίας της, την Ελληνική Επανάσταση του 1821 διακρίνει μια διαρκής πάλη του νεωτερικού με το παραδοσιακό, του νέου εκείνη τη στιγμή με το παλαιό εκείνη τη στιγμή. Σε όλες τις διαστάσεις, σε όλα τα μεγέθη και σε όλες τις εκφράσεις, η νεωτερικότητα πάλεψε, ακόμη και πολέμησε, την παράδοση και νίκησε.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 (εκδόσεις Κέδρος)
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα γεγονός μεγάλης πολιτικής σημασίας για τους κατακτημένους ελληνικούς πληθυσμούς, γεωπολιτικής εμπλοκής και ιδεολογικών κινητοποιήσεων για την Ευρώπη. Οι πρώτες μάχες την άνοιξη και το καλοκαίρι του ’21, αν και ελάχιστης στρατιωτικής σημασίας, εμπέδωσαν την πεποίθηση ότι οι Έλληνες μπορούσαν να νικήσουν τους Οθωμανούς. Αλλά η νίκη εξαρτιόταν από την πολιτική τους στρατηγική. Στο εσωτερικό πολεμούσαν και συγκροτούσαν κράτος και τους πρώτους θεσμούς αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Στην Ευρώπη με τη βοήθεια του φιλελληνικού κινήματος αρχικά, και με τη διπλωματία αργότερα, εκμεταλλεύτηκαν περίτεχνα τις προϋπάρχουσες γεωπολιτικές αντιθέσεις τις οποίες η ίδια η Επανάσταση είχε παροξύνει στο έπακρο.
Το 1821 είναι η πράξη δημιουργίας του ελληνικού εθνικού κράτους. Η επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης, δεν μπορεί να νοηθεί με στρατιωτικούς όρους και ατομικούς ηρωισμούς, όπως γίνεται συνήθως μέσω μιας λαϊκίστικης εκτροπής της ιστορίας. Η επικράτηση των Ελλήνων έναντι ενός ασυγκρίτως ισχυρότερου εχθρού, οφείλεται πρωτίστως σε ιδιαιτέρως ευφυείς πολιτικές στρατηγικές που αναπτύχθηκαν μέσα από έντονες, ακόμη και εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ των Ελλήνων. Η νικηφόρα έκβαση της Επανάστασης οφείλεται ακόμη στην υψηλή διακινδύνευση που επωμίστηκαν πολλά μέλη ποικίλων ηγετικών ομάδων των ελληνικών πληθυσμών. Επρόκειτο για διακεκριμένα άτομα, τα οποία ξεκινώντας την Επανάσταση είχαν πολλά να χάσουν.
Τα ψιλά γράμματα της ιστορίας (εκδόσεις Ενάλιος)
Η ιστορία γράφεται πάντα από τους νικητές και τους ισχυρούς, οι οποίοι έχουν κάθε λόγο να αποσιωπούν, να αποκρύπτουν ή το χειρότερο να παραποιούν και να αλλοιώνουν την αλήθεια κατά το δοκούν, αποκοιμίζοντας τον λαό και αποστερώντας τον από την αληθινή ιστορία του. Διδασκόμαστε έτσι μια κατασκευασμένη, μια «εικονική ιστορία» που εξυπηρετεί πάντοτε την εκάστοτε άρχουσα τάξη – η οποία έχει την τάση να εξωραΐζει γεγονότα προς όφελός της.
Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας αποκαλύπτει με τόλμη οδυνηρές και συγκλονιστικές αλήθειες για την μεγάλη Επανάσταση των Ελλήνων, ανασύρει γεγονότα που αποκαθηλώνουν κατασκευασμένους ήρωες και αποδίδει τιμές στους αληθινούς αγωνιστές και στους αληθινούς μάρτυρες της Παλιγγενεσίας.
