Τι κοινό μπορεί να έχουν ο John Keats (Τζον Κιτς) με τον Charles Baudelaire (Σαρλ Μπωντλαίρ); Ο μεν Άγγλος, γεννημένος το 1795, εξαιρετικά εργατικός, νοσοκόμος στο επάγγελμα, με συχνά φανταστική θεματολογία, και έντονο θαυμασμό για τους κόσμους των μύθων και της αρχαιότητας. Ο δε γεννημένος την χρονιά του θανάτου του προηγούμενου (1821) στο Παρίσι, συνήθιζε να δανείζεται και να ξοδεύει μεγάλα ποσά χρημάτων, κατά κύριο λόγο σε ιερόδουλες και ρούχα, ήταν γνωστός ως Δανδής στους λογοτεχνικούς κύκλους της Γαλλίας, και η θεματολογία του είναι συχνά δραματική, μελαγχολική, παρακμιακή, και εμπνευσμένη από την ζωή. Παρά τις διαφορές στην ατμόσφαιρα των έργων τους, καθώς και στην ψυχοσύνθεση και συμπεριφορά των ιδίων, έχουν παρατηρηθεί αρκετές ομοιότητες μεταξύ τους. Από την μία, είχαν και οι δύο έντονη την επιθυμία να απολαύσουν όσα η ζωή προσφέρει, ειδωλοποιώντας , παραδείγματος χάριν, την έννοια της Ομορφιάς, ο καθείς με τον δικό του τρόπο, κερδίζοντας έτσι και οι δύο μία θέση ανάμεσα στους προκατόχους του ρεύματος του Αισθητισμού. Από την άλλη, o Baudelaire ως προκάτοχος του Συμβολισμού, χρησιμοποιούσε αριστοτεχνικά εικόνες προκειμένου να υπονοήσει κάποια πλήρως διαφορετική έννοια απ’ ό,τι εκείνες πρέσβευαν. Ο Keats με την σειρά του είναι γνωστός για τις τάσεις φυγής της ποίησής του, την απεικόνιση δηλαδή πλήρως φανταστικών κόσμων, αντίθετων με την σκληρή πραγματικότητα, ως μία προσπάθεια να εισάγει την Ομορφιά στην σφαίρα του αληθινού. Έτσι και οι δύο ποιητές παρουσιάζουν σκηνές οι οποίες αντιτίθενται ή ξεφεύγουν από τον υπαρξιακό κόσμο. Ωστόσο σε αυτό το άρθρο θα ήθελα να μιλήσω για μία άλλη, φαινομενικά λιγότερο βαθυστόχαστη ομοιότητα των δύο μεγάλων ποιητών, η οποία όμως είναι επίσης πολύ γλυκιά. Και αυτή είναι η αγάπη τους για τις γάτες.
Το Sonnet to a Cat (Σονέτο σε μία γάτα) του John Keats, το οποίο έγινε γνωστό στο κοινό μετά τον θάνατό του, πρόκειται για μία έκφραση θαυμασμού σε μία ηλικιωμένη γάτα. Ο ποιητής αναρωτιέται πόσα ποντίκια είχε κυνηγήσει στα νιάτα της, πόσες λαχταριστές λιχουδιές έχει γευτεί κατά την διάρκεια της ζωής της, ενώ θαυμάζει τα λεπτεπίλεπτα πατουσάκια της, και το «ευγενές της μιάου» (κι όμως, αυτή είναι ακριβής μετάφραση του αξιολάτρευτου στίχου: “thy gentle mew” [7]). To ποίημα γίνεται σταδιακά όλο και πιο μελαγχολικό, όπως πολλά έργα του νεαρού ποιητή, καθώς νοσταλγεί όλα τα χάδια που η γάτα θα είχε δεχτεί από όμορφες γυναίκες, και φαντάζεται ότι ακόμα και μετά τον θάνατο της η γούνα της θα παραμείνει τόσο απαλή όσο ήταν κάποτε . Επαναλαμβανόμενα θέματα της ποίησης του εμφανίζονται και σε αυτό το σονέτο, όπως ο φόβος για το πέρας του χρόνου και τον θάνατο, η ωραιοποίηση των νιάτων, καθώς και μία επιθυμία για γλυκιά αδράνεια. Η γάτα εκπροσωπεύει όλες αυτές τις αξίες. Ο Baudelaire στο ποίημά του Cats (Γάτες) εξυψώνει την ομορφιά αυτού του ζώου, η οποία είναι τόσο αισθητική όσο και συμβολική. Παραδέχεται την αδυναμία που τους έχουν οι ακαδημαϊκοί και οι ερωτευμένοι, καθώς και την έλξη των γατών στο σκοτάδι, τον συσχετισμό τους δηλαδή με το «έρεβος». Σε ένα άλλο του ποίημα με τίτλο Τhe Cat (Η Γάτα) είναι πιο γλυκός, θαυμάζει το νιαούρισμα μίας γάτας (όπως και ο Keats), την γούνα της (επίσης όπως και ο Keats), και αναφέρεται στις αναλγητικές ικανότητες της επαφής μαζί της. Άλλωστε είναι γνωστό ότι η συντροφιά των γατών μειώνει το άγχος και το στρες, και συχνά συνίσταται σε καταθλιπτικούς ασθενείς να βρίσκονται σε επαφή μαζί τους. Και οι δύο ποιητές έχουν γράψει κι άλλα έργα είτε για αυτό το υπέροχο ζώο, είτε με αναφορές σε εκείνο, όπως το To Mrs Reynold’s Cat (Στην Γάτα της Κυρίας Ρέυνολντς) του Keats, και ένα δεύτερο ποίημα με τίτλο The Cat (Η Γάτα) από τον Baudelaire.
Έχει έρθει η ώρα λοιπόν να καταρρίψουμε τον μισογυνιστικό μύθο της “crazy cat lady”, της όχι πλέον νεαρής γυναίκας, η οποία καταρρακωμένη που δεν έχει καταφέρει να βρει άντρα (γιατί αυτός είναι ο μοναδικός σκοπός και κυριότερη επιθυμία των γυναικών σύμφωνα με την υπάρχουσα πατριαρχική ιδεολογία), πνίγει την θλίψη της και εξασκεί τα μητρικά της ένστικτα υιοθετώντας μανιωδώς γάτες. Όχι, φίλες και φίλοι αναγνώστες, η πολύ απλή πραγματικότητα είναι ότι οι γάτες είναι εκπληκτικά πλάσματα, τόσο μαγευτικά που δύο από τους πιο σπουδαίους ποιητές της δυτικής λογοτεχνίας συνέθεταν ποιήματα για χάρη τους. Άλλωστε αν ο Baudelaire και ο Keats ήταν “crazy cat ladies”, τότε τιμή μας να είμαστε και εμείς. Ή μπορούμε απλά επιτέλους να πάψουμε να ντροπιάζουμε και να κατακρίνουμε οποιαδήποτε συμπεριφορά υιοθετούν οι γυναίκες και να τολμήσουμε να παραδεχτούμε, όπως έκαναν αυτοί οι ποιητές πριν από εμάς, ότι οι γάτες είναι απλά cool.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
Keats, John. The Complete Poems of John Keats. Wordsworth Poetry Library, 1994.
Baudelaire, Charles. The Flowers of Evil. Translated by James McGowan. Oxford World’s Classics, 1993.
