Η αξία της λογοτεχνίας
Πώς η λογοτεχνία σου αλλάζει τη ζωή; Για όλους εμάς τους μυημένους στη λογοτεχνία η απάντηση είναι πασιφανής. Η λογοτεχνία καθορίζει τον τρόπο σκέψης, αντίληψης και της θεώρησης του κόσμου μας. Ο βραβευμένος συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης εξηγεί και τονίζει ότι οι αναγνώστες της λογοτεχνίας δεν είναι ποτέ χαμένοι. Δεν υπάρχει κανένας κόσμος χωρίς τους κλασσικούς ήρωες του Οδυσσέα, της Αντιγόνης, του Βασιλιά Ληρ ή της Άννας Καρένινα. Το δικό μας ερώτημα είναι αν και κατά πόσο οι σημερινοί νέοι διαβάζουν λογοτεχνία: στην εποχή της εικόνας, ο ορισμός του Καμύ έρχεται να εδραιώσει την θέση μας ότι «Μυθιστόρημα είναι φιλοσοφία σε εικόνες» (σελ.35). Αλήθεια, τι είναι εκείνο που θα μπορούσε να φέρει κάποιους σκεπτικιστές πιο κοντά στην ανάγνωση μυθιστορημάτων;
Ο συγγραφέας υποστηρίζει σθεναρά πως το μυθιστόρημα παραμένει «λαϊκό ανάγνωσμα» κι αυτό δεν αφαιρεί τίποτα από τη μεγαλοσύνη του. Όσοι απωθούνται –όπως λέει-από την αφηγηματική δυσλεξία ορισμένων που θέλουν να εμφανίζονται ως διανοούμενοι, μένουν πιστοί στους κλασσικούς αφηγηματικούς κανόνες. Το μυθιστόρημα έχει φανατικούς αναγνώστες, και, όπως έχει πει και ο Προυστ, «είμαστε όλοι αναγνώστες του εαυτού μας». Πόσες αναγνώσεις όμως του εαυτού του κάνει ο καθένας μας και τελικά ποιος είναι ο ρόλος της λογοτεχνίας στην (επιτυχή;) ανάγνωση του κόσμου στον οποίο ζούμε και δημιουργούμε;
Το συγγραφικό πόνημα και οι προεκτάσεις του
Ο Δημήτρης Στεφανάκης μιλάει ακόμα για τη μοναξιά του δημιουργού και την επιείκεια με την οποία θα ήθελε να αντιμετωπίζεται κάθε συγγραφικό πόνημα. Ο ίδιος διατείνεται ότι η δημιουργία είναι παρενέργεια (ευτυχώς, θετική) της ανάγνωσης. Είναι το ταλέντο του αιωνίου αναγνώστη που ξετυλίγεται με το δικό του πνευματικό παιδί, τη συγγραφή του μυθιστορήματος. Εκ του σύνεγγυς ακόμα και μια κακή λογοτεχνική στιγμή μπορεί να συγχωρεθεί, να αντιμετωπιστεί με κατανόηση και επιείκεια. Εξάλλου ζούμε στον κόσμο της υπερπαραγωγής των πάντων. Και τα βιβλία ανήκουν και εκείνα σε αυτό το πλαίσιο. Φυσικά υπάρχει και το υπαρξιακό κομμάτι που συνδέεται, κάπως πεζά, με το κόστος της επιβίωσης.
Σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου, ο συγγραφέας κάνει σημαντική μνεία στον αιώνιο διαχωρισμό του καλού από του κακού. Πάντα επίκαιρό θέμα που συνεχίζει να γοητεύει τον μέσο άνθρωπο, το διηνεκές καλού-κακού έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι η μυθοπλασία είναι ένας καθρέφτης που αντανακλά τον πραγματικό μας εαυτό. Η παραδοχή ότι δεν ταυτιζόμαστε πάντα με τον καλό ήρωα αλλά και πολλές φορές με τον κακό δείχνει αυτό ακριβώς: ότι η ζωή όλων μας έχει μια άγρια ομορφιά και η εσωτερική πάλη εκφράζει την ανάγκη του κάθε ανθρώπου να συμβιβαστεί με όλες τις πλευρές του και κυρίως με τις πιο σκοτεινές.
Ευγένεια και γλώσσα: Η πεμπτουσία της διαπαιδαγώγησης
Κλείνοντας, επιστέφουμε στο ερώτημα» Πώς η λογοτεχνία σου αλλάζει τη ζωή;» και πώς μπορούν τα παιδιά να επωφεληθούν από την ανάγνωση μυθιστορημάτων. Η απάντηση δίνεται στο οπισθόφυλλό: Σε μαθαίνει τρόπους…και σε κάνει πιο ευγενή στη γλώσσα. Αυτό έρχεται να επισφραγίσει τον παιδαγωγικό χαρακτήρα της λογοτεχνίας και-δική μου γνώμη-να καλύψει το κενό στη συναισθηματική έκφραση και τη γλωσσική επικοινωνία. Και εδώ έρχεται η ρήση-παρότρυνση του Καμύ: «Θες να φιλοσοφήσεις; Γράψε μυθιστόρημα».
