«Όπως έλεγε και ένας παλιός δικαστής στα θέματα των ηθών, είναι σχεδόν πάντα το θύμα που είναι ένοχο». Τη δήλωση αυτή περιλαμβάνει η Colette στο βιβλίο της «Ηθικό και ανήθικο» που εκδόθηκε το 1932. Λόγια της κοινής γνώμης του ’30 με τον απόηχο τους να τιτιβίζει σαν τον Κακοφωνίξ ακόμα και στην εποχή μας.
Colette και υπόθεση Τοπαλούδη
Με χαρακτηριστικό, τρανταχτό παράδειγμα τους δύο βιαστές της Ελένης Τοπαλούδη που το δικαστήριο και οι νόμοι που προβλέπονται τους άφησαν να πέσουν στα μαλακά, για άλλη μία φορά. Και γι’ αυτό έρχεται η Colette να επαναπροσδιορίσει τα όρια του γυναικείου σώματος και των επιθυμιών του. Γράφει για το ίδιο κατακρεουργημένο γυναικείο σώμα της Τοπαλούδη που βιάστηκε και δολοφονήθηκε από τη συνηθισμένη πατριαρχική οργή. Που ξεκινάει από τη γαλούχηση των παιδιών, εν δυνάμει αντρακλών που στηρίζεται παλαιόθεν στη πάγια και αυτονόητη εξουσία τους επάνω στην υποτακτική, εύθραυστη γυναίκα. Τόσοι αγώνες, τόσα δικαιώματα αλλά οι νόμοι παραμένουν ανδροκρατικοί. Και η συγκεκριμένη συγγραφέας με την οργανική, φεμινιστική της πένα καταρρίπτει αυτούς τους νόμους.
Πλοκή του βιβλίου
Η Γαλλίδα ελευθεριάζουσα που διετέλεσε ακόλαστο για την εποχή της βίο πλάθει έναν παραδειγματικό για την εποχή της τύπο γυναίκας. Φωτίζει τα σκοτεινά μονοπάτια της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αυτό το συμπεριφοριστικό πρότυπο θεωρώ πως ακόμα καταδιώκεται από τη μικροαστική σεμνοτυφία. Και αυτό λόγω της ελάχιστης εξοικείωσης με τη πραγματική- έξω από τα κοινωνικά κατασκευάσματα- γυναικεία φύση.
Η «γυναικεία λογοτεχνία» της Colette δεν έχει καμία σχέση με τις ευαίσθητες πτυχές της Jane Osten. Τοποθετείται ανάμεσα στον λογοτεχνικό παιάνα της απελευθερωτικής Anais Nin και την διαλεκτική, υπαρξιακή μπωβουαρική φινέτσα. Στο «Ηθικό και ανήθικο» ξεκαθαρίζει πως είναι το καλύτερο της βιβλίο. Η αυτοβιογραφική της διάθεση κορυφώνεται μέσα από εξομολογητικές συναντήσεις και μποέμικο κουβεντολόι που συγκλίνουν σε ένα ταξίδι εξερεύνησης της προσωπικής της ταυτότητας. Το εύρος των σεξουαλικών της περιπετειών, λεσβιακών και ετεροφυλοφιλικών, της δίνει το προνόμιο να ζήσει τη μαγεία της ελευθερίας. Φτάνει στα όρια της γυναικείας της αλήθειας και γράφει για αυτό.
Σεξουαλική απελευθέρωση
Η Colette υφαίνει στον λογοτεχνικό της αργαλειό όσα ο μέσος όρος των σύγχρονων γυναικών δεν καταφέρνει να διεκδικήσει από αδυναμία ή από άγνοια. Η ηδονή που νιώθει μια γυναίκα είτε απέναντι σε έναν άνδρα, είτε για μια άλλη γυναίκα δεν πρέπει να υποβαθμίζεται από ενοχικές, δεύτερες σκέψεις. Η ισότητα βρίσκεται ακριβώς στην σεξουαλική απελευθέρωση. Ενώ σήμερα κάτι τέτοιο πρακτικά και ως έναν βαθμό φαίνεται να έχει επιτευχθεί, οι βιασμοί ακυρώνουν την έμφυλη ισότητα ως προς τη μεταχείριση των ανθρωπίνων σωμάτων.
«Ο άντρας βαδίζει προς ό,τι μπορεί να τον καθησυχάσει, σ ‘ό,τι μπορεί ν’ αναγνωρίσει στο κοίλο γυναικείο σώμα, σ’ αντίθεση προς το δικό του, ανήσυχο, ξένο, που η ανεξίτηλη μυρωδιά του δεν είναι γήινη». Η Colette ίσως θέλει να πει πως το πρόβλημα κείται στο ότι το κάθε φύλο δεν γνωρίζει σεξουαλικά τις ηδονές και τους πόνους της διαφορετικότητας του σώματος του σε σχέση με το αντίθετο σώμα.
Έτσι ο φόβος της αντιπάθειας που έγκειται στην διαφορετικότητα των δύο σωμάτων ίσως ατονήσει. Μόνο αν γνωρίσει κανείς το σώμα του θα είναι ικανός να σεβαστεί και το αντίθετο του. Και αν το πάει κάποιος παραπέρα και πρέπει να το πάει, ίσως να μην χρειάζεται πλέον να μιλάει κανείς για δύο φύλα ή τρία φύλα. Αλλά για ένα ομότιμο, ανθρώπινο σώμα που απαιτεί όμοιες ηδονές, όμοιο σεβασμό, ίδια δικαιώματα. «Να είσαι κύριος στην ηδονή τους, ποτέ ίσος τους… Να τι δεν μπορώ να τους συγχωρήσω».
Ομοφυλοφιλία και αντρόγυνο
Βασικό μοτίβο του συγκεκριμένου βιβλίου είναι ο ερωτικός πειραματισμός των ομοίων φύλων. «Η γοητεία που απορρέει από ένα πλάσμα ασαφούς ή κρυφού φύλου είναι τεράστια. Αυτοί που ποτέ δεν τη δοκίμασαν, την ταυτίζουν με το χυδαίο θέλγητρο των ερώτων που αντικαθιστούν την αρσενική εξουσία. Είναι μια χονδροειδής σύγχυση. Αμήχανος και σκεπασμένος, ποτέ γυμνός, ο ερμαφρόδιτος περιπλανάται, ξεπέφτει… Το ένα μισό, ο άντρας, τρομάζει και φεύγει. Τότε απομένει τ’ άλλο μισό, η γυναίκα».
Η Colette περιγράφει επίσης τις «αρσενικές γυναίκες» που αποκαλεί Αμαζόνες. Εδώ ακριβώς έγκειται η καθαρότητα στη φεμινιστική της σκέψη. Δε θεωρεί πως μια γυναίκα για να είναι ίση πρέπει να υιοθετεί ανδρικά χαρακτηριστικά. Παρόλα αυτά δεν βρίσκει τίποτα γελοίο στην όψη τους. «Μια μορφή απελπισίας σαν αυτή που δημιουργεί η κακομοιριά οδήγησε τη γυναίκα μετά τον πόλεμο ν ‘αντιγράψει το διφορούμενο άντρα. ….Υπήρξε στιγμή όπου μιμήθηκε ξέφρενα τα εξωτερικά στοιχεία μιας φυλής που τη λεηλατούσε, κουρεύτηκε, φόρεσε πουκάμισα, κάπνιζε χωρίς μέτρο. Δεν ξανακέρδισε ποτέ το έδαφος της, δεν ήταν αρκετά αφιλοκερδής».
Ηθικό και ανήθικο
Το «Ηθικό και ανήθικο» είναι ένα σπάνιο ανάγνωσμα που χρειάζεται μια βαθύτερη προσέγγιση. Κάτι σαν ένα νοητό τηλεσκόπιο που μεγεθύνει τις πολύπλευρες ηθικές προεκτάσεις ανάμεσα στα φύλα. Επιπλέον, το βιβλίο είναι διαμαντάκι γιατί σερβίρει στο πιάτο τα τραύματα και τα υπόλοιπα ενός κόσμου που όποτε τον βολεύει μεταπηδά άλλοτε στη καντιανή και άλλοτε στην ελευθεριάζουσα ηθική. Αξίζει προσοχής από γυναίκες και άνδρες ώστε να θεμελιωθεί η αντίληψη πως δίπλα στη πατριαρχία βρίσκεται και η μητριαρχία . Πως η ισότητα κερδίζεται μόνο με την κατάκτηση του εαυτού, με την κατανόηση της φύσης της αγάπης. Οι άνθρωποι δεν είναι ιδιοκτησίες κανενός παρά μόνο του εαυτού τους. Όταν θα τον κατακτήσουν, τότε δεν θα υπάρξει ξανά περίπτωση σαν της Τοπαλούδη.
