Στο Ντιβάνι είναι η ελεύθερη απόδοση του αγγλικού τίτλου του βιβλίου Lying on the Couch. Πρόκειται για το δεύτερο μυθιστόρημα του ψυχιάτρου και ψυχοθεραπευτή Ίβριν Γιάλομ. «Ο Γιάλομ κάνει εδώ ένα αμετάφραστο λογοπαίγνιο με τρεις διαφορετικές σημασίες: δηλώνει πρώτα απ’ όλα την ανάκλιση του αναλυόμενου στο ψυχαναλυτικό ντιβάνι, ως σύμβολο της ψυχοθεραπείας. Υπονοεί τη σεξουαλική πράξη μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή, ένα από τα κεντρικά ηθικά προβλήματα που τίθενται και ερμηνεύονται μέσα στο βιβλίο, και τέλος αναφέρεται στην απόκρυψη και στη διαστρέβλωση της αλήθειας, στο ψέμα που μπορεί να εισχωρήσει στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία» (από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Τα τρία αυτά θέματα παρουσιάζονται και αναλύονται μέσα σε μια συναρπαστική μυθοπλασία που παίρνει, θα λέγαμε, τον χαρακτήρα κινηματογραφικής ταινίας, ένα ψυχαναλυτικό θρίλερ. Αποκαλύψεις, αγωνία και ανατροπές μέσα σε μία αφήγηση άριστα δεμένη, που κυλά ρυθμικά, οδηγώντας τον αναγνώστη σε συνεχείς αποκαλύψεις και προσωπικό αναστοχασμό.
Βαθιά ανθρώπινος, ειλικρινής και με μεγάλο σεβασμό για την ανθρώπινη ύπαρξη, ο Γιάλομ σε αυτό το βιβλίο μάς αποκαλύπτει τι συμβαίνει στη ζωή του ψυχοθεραπευτή. Πώς συμπεριφέρεται στην καθημερινή του ζωή, τι συμβαίνει στο μαυλό του κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας, ποιες είναι αδυναμίες του, τα λάθη του, οι ανησυχίες του και πώς τα αντιμετωπίζει;
Η απομυθοποίηση του ψυχοθεραπευτή, μας προειδοποιεί ο συγγραφέας, δεν πρέπει θεωρείται αρνητική. Η αυθεντία του ψυχοθεραπευτή ισχύει με την έννοια της αυθεντικής παρουσίας και ύπαρξης στη θεραπεία, εγκαταλείποντας την έννοια της παντογνωσίας. Αντί της «θεραπείας», της «ανάλυσης» και της «ερμηνείας», είναι προτιμότερο να ορίσουμε την ψυχοθεραπεία ως «μια συντροφική πορεία προς την επίτευξη μιας αληθινής ανθρώπινης επαφής», μέσα στην οποία προκύπτουν σταδιακά όλα τα προηγούμενα. Για τον Γιάλομ, άλλωστε, η ίδια η θεραπευτική σχέση είναι ιαματική. Δίχως τη γνησιότητα και την ειλικρίνεια της σχέσης, οποιοδήποτε θεραπευτικό αποτέλεσμα φαντάζει μάλλον απίθανο. Ο Γιάλομ δε διστάζει να ασκήσει κριτική στη «σκληρή» ουδετερότητα των ψυχαναλυτών, χωρίς ωστόσο να απαρνείται τη συμβολή της ψυχαναλυτικής σχολής στην ψυχοθεραπεία.
Όμως, μέχρι πού εκτείνονται τα όρια ανάμεσα σε θεραπευτή και θεραπεύομενο; Ο θεραπευτής δε φοβάται να αποκαλύψει τον εαυτό του, αλλά τι συμβαίνει όταν αυτή η αποκάλυψη βλάπτει τον πελάτη; Πώς είναι σίγουρος ότι η αποκάλυψή του γίνεται προς όφελος του πελάτη και όχι για να ικανοποιήσει τα δικά του εγωιστικά κίνητρα; Μπορεί ο θεραπευτής να είναι όντως ειλικρινής, όταν ευαίσθητα θέματα θίγονται; Μήπως η αποκάλυψη εγείρει τον κίνδυνο ο προβολέας να απομακρυνθεί από τον θεραπεύομενο και να εστιάσει στον θεραπευτή; Είναι αυτό ωφέλιμο για τον πρώτο και δεοντολογικά ορθό για τον δεύτερο; Οι κώδικες δεοντολογίας είναι επαρκείς για να προστατεύσουν τους πελάτες όταν βρίσκονται «στα χέρια των θεραπευτών»; Τι συμβαίνει όταν αυτοί καταπατώνται; Η θεραπευτική σχέση ισχύει μόνο μέσα στο γραφείο του θεραπευτή; Τι γίνιεται όταν ερωτικά συναισθήματα προκύπτουν; Η σχέση οφείλει να παύει ή μήπως μπορεί να συνεχιστεί; Πρόκειται για έρωτα ή εκμετάλλευση; Τα ερωτήματα αυτά, και πολλά άλλα, παρουσιάζονται και απαντώνται στο κείμενο, καθώς εξελίσσεται η πλοκή και… η ψυχοθεραπεία.
“Το Ντιβάνι συνιστά επίσης ένα εξαιρετικό μωσαϊκό της αμερικανικής κοινωνίας. Ατομικισμός, πλούτος, πολυτέλεια, ματαιοδοξία, ανταγωνισμός, αλλά και αποξένωση, μοναχικότητα, έλλειψη στοργής και καταφυγή στη χρήση ουσιών για τη μείωση του πόνου. Τα θέματα αυτά περιγράφονται στο κείμενο με ακρίβεια και κατανόηση” (από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Το Ντιβάνι αποτελεί αναμφίβολα ένα έξοχο διδακτικό, λογοτεχνικό έργο για μελλοντικούς, νέους -και παλιούς- ψυχοθεραπευτές, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το υπόλοιπο αναγνωστικό κοινό δεν μπορεί να το απολαύσει. Η αφήγηση του Γιάλομ σε ουδεμία περίπτωση δε λαμβάνει τη μορφή ενός στεγνού, επιστημονικού λόγου. Η πλοκή της ιστορίας, διαποτισμένη με αστυνομικό σασπένς, διατηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο από την αρχή ως το τέλος.
«…Εάν ο Φρόιντ ή ο Γιούνγκ δοκίμαζαν να γράψουν ένα ψυχολογικό θρίλερ, αμφιβάλλω αν οποιοσδήποτε από τους δύο θα παρήγε μια τόσο απίθανη ιστορία, τόσο τεταμένη και αποτελεσματική» ~Los Angeles Times.
Το Ντιβάνι κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ.
Άλλα έργα του Γιάλομ:
https://maxmag.gr/book/vivlioparousiasis/plasmata-mias-imeras/
https://maxmag.gr/book/vivlioparousiasis/otan-eklapse-o-nitse/
