Η Σκακιστική νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ είναι ένα βιβλίο που δικαίως χαρακτηρίζεται λογοτεχνικό αριστούργημα. Η απλότητα της αφήγησης του Τσβάιχ, που ωστόσο παραμένει γεμάτη από νοήματα και συναισθηματικές αποχρώσεις, κατά τη γνώμη μου αποτελεί έναν από τους βασικότερους λόγους που το έργο αυτό τοποθετείται στη λίστα: «βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς». Ο λόγος του συγγραφέα δεν έχει τίποτα το περιττό, οι λέξεις διέρχονται η μία την άλλη με τρόπο φυσικό και ανεπιτήδευτο, μεταφέροντας τον αναγνώστη με κομμένη την ανάσα στο πλοίο να παρακολουθεί τη σκακιστική μάχη ή στο ξενοδοχείο της απομόνωσης με τους ανακριτές της Γκεστάπο.
«Στο πλοίο, με δρομολόγιο από τη Νέα Υόρκη στο Ρίο και το Μπουένος Άιρες, όπου αρκετοί Ευρωπαίοι επιβάτες, φεύγοντας μακριά από τη βία και τη σύγχυση του ναζισμού, αναζητούν καταφύγιο στην Αργεντινή και τη Βραζιλία ως τόπο εξορίας και ελπίδας, ό δρ. Μπ. αντιμετωπίζει σε μια παρτίδα σκακιού τον Μίρκο Τσέντοβιτς, τον σκοτεινό παγκόσμιο πρωταθλητή».
«Ό συγγραφέας αναπτύσσει με μεγαλειώδη τρόπο το θέμα του πνευματικού εγκλεισμού πού δεν μπορεί να βρει διέξοδο παρά στην τρέλα. Ό δρ. Μπ., πριν ταξιδέψει, υπέστη από τούς ναζί μια ιδιαίτερη φυλάκιση σ’ ένα εντελώς άδειο δωμάτιο ξενοδοχείου, χωρίς τίποτα να μπορεί ν’ απασχολήσει ή να διασκεδάσει το μυαλό του, μέχρι πού ανακάλυψε ένα εγχειρίδιο με παρτίδες σκακιού πού άρχισε ν’ αποστηθίζει και να ξαναπαίζει από μνήμης. Έχοντας εξαντλήσει τις πηγές του βιβλίου, το μυαλό του τον οδήγησε σε παρτίδες με αντίπαλο τον εαυτό του κι έτσι άρχισε να υποβάλλεται σε μια σχιζοφρενική διάλυση πού επρόκειτο να αποβεί μοιραία». (από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Το ψυχολογικό υπόστρωμα του έργου είναι έκδηλο και μάλιστα κεντρικό. Ο Τσβάιχ παρουσιάζει τη συνειδητή σκέψη, ενώ δε διστάζει να βυθιστεί στα βάθη του ασυνειδήτου, όπου και συναντά τα παράδοξα του ανθρώπινου μυαλού. Η Σκακιστική νουβέλα είναι μια νουβέλα πάθους, που αντανακλά με αριστοτεχνικό τρόπο την ανθρώπινη ψυχή, ενώ παράλληλα η αγωνία της πλοκής διατηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο από την αρχή ως το τέλος.
Η Σκακιστική νουβέλα εκδόθηκε το 1943, λίγο καιρό μετά τον θάνατο του Στέφαν Τσβάιχ. Ο συγγραφέας αυτοκτόνησε μαζί με τη γυναίκα του στη Βραζιλία, όπου πήγε αυτοεξόριστος τον Φλεβάρη του 1942. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Τσβάιχ επέκτεινε τη λογοτεχνική του δραστηριότητα σε όλους τους τομείς, από την ποίηση και τη βιογραφία μέχρι το θέατρο. Ο Τσβάιχ όμως διέπρεψε στη νουβέλα. Διαβάζοντας τη «Σκακιστική νουβέλα», δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε το γιατί…
