Η ψυχίατρος Margaret Mahler υποστήριξε ότι η ψυχολογική γέννηση του κάθε ανθρώπου δε συμβαδίζει με τη βιολογική γέννηση. Ειδικότερα, ανέφερε ότι από το δεύτερο ήδη μήνα το μωρό εισέρχεται στη φάση της συμβίωσης. Με τον όρο συμβίωση νοείται η κατάσταση της μη διαφοροποίησης ή της συγχώνευσης μεταξύ του μωρού και της μητέρας. Πιο συγκεκριμένα, ο άλλος και εν προκειμένω η μητέρα γίνεται για το βρέφος μέσο αυτοπροσδιορισμού. Η μητέρα γίνεται, λοιπόν, το πρώτο «εγώ» του παιδιού, αλλά και ο πρώτος «άλλος», όπως αναφέρει και ο Lacan.
Η θεωρία του «καθρέπτη»
Σύμφωνα με τη λακανική θεωρία και πιο συγκεκριμένα τη θεωρία για τον «καθρέπτη», το μικρό παιδί δεν αποκτά συνείδηση της οντότητάς του παρά μόνο βαθμιαία. Αυτή λαμβάνει χώρα ανάμεσα στον έκτο και δέκατο όγδοο μήνα, μέσα από τον «καθρεπτισμό» του βρέφους στη σωματική παράσταση της μητέρας. Η μητέρα αποτελεί το «πρότυπο» και το σύμβολο της ατομικής του ενότητας. Περνώντας το στάδιο του καθρέφτη, το παιδί διαβεβαιώνει τη θέση του μέσα στον κόσμο. Ο Lacan υποστηρίζει πως ο «Άλλος» έχει δομικό ρόλο στη συγκρότηση της προσωπικότητας του βρέφους. Ειδικότερα, ο «Άλλος» είναι ο τόπος όπου γεννιέται το Εγώ, το οποίο αναπτύσσεται πάνω στην έλλειψη και αισθανόμενη απουσία του «Άλλος» και εν κατακλείδι οδηγείται στην αυτονόμησή του από αυτό.
Μέσα από τη θεωρία της μητρικής εικόνας, χάρη στον «Άλλον» το βρέφος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σε τρία στάδια:
α. Αντιλαμβάνεται μέσα από τον «καθρέφτη» την εικόνα ενός άλλου όντος που τείνει να οικειοποιηθεί.
β. Σε λίγο αντιλαμβάνεται ότι είναι «εικόνα» και όχι «πραγματικό».
γ. Φτάνει έτσι, με τη βοήθεια του μητρικού προτύπου, αλλά και του συνόλου του περιβάλλοντος, να αντιλαμβάνεται περίπου στον 18ο μήνα τον εαυτό του.
Προσκόλληση-αποκόλληση
Η ομαλή και ισορροπημένη ανάπτυξη του παιδιού εξαρτάται από τη δυναμική ισορροπία ανάμεσα στις διαδικασίες προσκόλλησης –αποκόλλησης από το γονεϊκό πρότυπο. Σύμφωνα με τον Bowlby, ο οποίος μελέτησε ιδιαιτέρως τη διαδικασία της προσκόλλησης, επειδή ο άνθρωπος έχει τη μεγαλύτερη περίοδο ανωριμότητας, εκδηλώνει τις ανάγκες του στο άμεσο περιβάλλον του, στο οποίο και προσκολλάται για να επιβιώσει. Οι σχέσεις–πρότυπα της προ-παιδικής ηλικίας και οι μητρικές ιδιαίτερα σχέσεις δομούν όλες τις μεταγενέστερες.
Η «διαλεκτική» που το άτομο αναπτύσσει ανάμεσα στην προσκόλληση και την αποκόλληση επηρεάζει την ψυχοσωματική, αλλά και υπαρξιακή διάσταση του ατόμου.
Ο Άγγλος καθηγητής M. Herbert παρουσιάζει ως εξής τα στάδια της προσκόλλησης :
- Πρώτες μέρες μετά τη γέννηση: Το βρέφος ευχαριστιέται και ηρεμεί με τη σωματική επαφή και την κοινωνική σχέση.
- Πρώτες εβδομάδες: Το βρέφος δείχνει αδιαφοροποίητη προσκόλληση σε πρόσωπα.
- Μετά τον 4ο μήνα το βρέφος αντιδρά κατά ιδιαίτερο τρόπο προς τη μητέρα. Ανάμεσα στον 5ο– 7ο μήνα το παιδί εκδηλώνει μονοπροσωπική προσκόλληση στη μητέρα του και όταν αυτή απομακρύνεται, το βρέφος εμφανίζει εκδηλώσεις του άγχους του αποχωρισμού.
- Το βρέφος όντας ενθαρρυμένο από την απόλαυση της μονοπροσωπικής σχέσης με τη μητέρα, γίνεται ικανό για επέκταση στον πατέρα και σιγά-σιγά σε άλλα πρόσωπα που έχουν στενή επαφή μαζί του.
Το παιδί χρειάζεται την επαφή και με τον πατέρα του, αλλά και με άλλα πρόσωπα του περιβάλλοντος. Σημασία, όπως αναφέρει και ο Herbert, δεν έχει τόσο ο χρόνος που μένει ο γονέας με το παιδί, αλλά η ποιότητα των ερεθισμάτων που του παρέχει.
Στο δεύτερο χρόνο συμπληρώνεται η στοιχειώδης ανάπτυξη του εγώ και τότε βασικά θα γίνει το μεγάλο βήμα για την πρώτη απομάκρυνση από το μητρικό στήθος. Αν η αποκόλληση γίνει σωστά, δηλαδή στην ώρα που το παιδί είναι «έτοιμο», με σταδιακό και βαθμιαίο τρόπο, δίχως να είναι απότομη, βίαιη ή παρατεταμένη, τότε αποτελεί σημαντικό αναπτυξιακό και ωριμοποιό όρο.
Η αποκόλληση ή αλλιώς αποθηλασμός δεν έχει άλλο τελικό σκοπό από την ωρίμανση, την ανεξαρτησία και την αυτοδυναμία του παιδιού.
Βιβλιογραφία:
Κοσμόπουλος, Α. (1994). Ψυχολογία και οδηγητική της παιδικής και νεανικής ηλικίας. Αθήνα: Εκδ. Γρηγόρη.
