Πολύ πριν την έλευση του Χριστόφορου Κολόμβου και των Ισπανών κονκισταδόρων που άλλαξε μία για πάντα τις ισορροπίες στον Νέο Κόσμο, κατοικούσαν σε όλη την αμερικανική ενδοχώρα πολυάριθμες ιθαγενείς φυλές, σε έναν γεωγραφικό άξονα που εκτεινόταν από τους πάγους του Αρκτικού Κύκλου, μέχρι τις αχανείς στέπες της Αργεντινής, τις λεγόμενες “πάμπας”. Κάθε μία από αυτές τις φυλές, διακρινόταν για τα ξεχωριστά ήθη κι έθιμα, τις διαφορετικές γλώσσες, την πίστη σε διαφορετικά θρησκευτικά ρεύματα και τις διαφορετικές συνθήκες και πρακτικές διαβίωσης. Ορισμένες από αυτές λοιπόν, πραγματοποιούσαν ανθρωποθυσίες. Την πρακτική αυτή θα εξετάσουμε στο παρόν άρθρο, από μία ιστορική και ανθρωπολογική προσέγγιση.
Στην Κεντρική Αμερική, και συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή του Μεξικού, κατοικούσε μία από τις πιο γνωστές ιθαγενείς αμερικανικές φυλές της ιστορίας: οι Αζτέκοι. Κυριαρχούσαν σε μεγάλα τμήματα της περιοχής, έχοντας ιδρύσει μία μεγάλη αυτοκρατορία, αφού πρώτα έκαναν υποτελείς τους, τις υπόλοιπες γειτονικές φυλές. Το πρότυπο διακυβέρνησης που είχαν εγκαθιδρύσει για την αυτοκρατορία τους, ήταν αρκετά πρωτοποριακό, η οικονομία τους ήταν αναπτυγμένη σε μεγάλο βαθμό και για πολλούς αιώνες, κυβερνούσαν ανενόχλητοι μεγάλο μέρος της Κεντρικής Αμερικής, μέχρι την έλευση του Ερνάν Κορτές και των Ισπανών κατακτητών, τον 16ο αιώνα.
Όπως και κάθε φυλή της εποχής, έτσι και οι Αζτέκοι είχαν επινοήσει το δικό τους θρησκευτικό σύστημα, με τα δικά τους έθιμα και τις δικές του πρακτικές. Πίστευαν στον πολυθεϊσμό και θεωρούσαν πως οι θεοί τους είχαν ανάγκη τις ανθρωποθυσίες για να νικήσουν τους εχθρούς τους και να εμποδίσουν το κακό από το να έρθει στη γη. Σύμφωνα λοιπόν με τη μυθολογία τους, ο κορυφαίος θεός τους, ο Ουιτζιλοπότστλι , χρειαζόταν οπωσδήποτε τις καρδιές και το αίμα των ανθρώπων για τροφή, για να καταπολεμήσει το σκοτάδι και το κακό. Οι Αζτέκοι πίστευαν πως οι θεοί θα δυσαρεστούνταν αν δεν λάμβαναν την τροφή τους, κι έτσι η ανθρωπότητα θα χανόταν.
Φυσικά, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν πως οι ανθρωποθυσίες δεν ήταν κάτι πρωτόγνωρο στην Κεντρική Αμερική της εποχής. Κι άλλες φυλές της εποχής, όπως οι Μάγια και οι Ολμέκοι συνήθιζαν να θυσιάζουν ξένους και αιχμάλωτους πολέμου και λόγω των θρησκευτικών τους πιστεύω και λόγω φυσικά της πολεμοχαρούς φύσης τους, έτσι όταν οι Αζτέκοι κατέφτασαν στο Μεξικό και υποδούλωσαν αυτούς τους λαούς, αυτόματα κληρονόμησαν και τις πρακτικές αυτές. Οι Αζτέκοι πίστευαν στον λεγόμενο “Θρύλο των Πέντε Ήλιων” (ότι δηλαδή το σύμπαν αποτελούνταν από πέντε ήλιους) που όταν έσβηναν, θα εξαφανίζονταν όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο κι έτσι μέσω των ανθρωποθυσιών, οι θεοί θα συνέχιζαν το έργο τους, δηλαδή να κρατήσουν αυτούς τους ήλιους αναμμένους.
Είναι εύκολο να υποθέσουμε πως, η μεγάλη πλειοψηφία των θυμάτων των ανθρωποθυσιών ήταν άντρες, κυρίως αιχμάλωτοι πολέμου. Η μέθοδος και το τυπικό κάθε θυσίας, διέφεραν ανάλογα με τον θεό που επιθυμούσαν να τιμήσουν. Ήταν κοινό φαινόμενο, οι θυσίες που προσέφεραν να γίνονταν με τελετές, ανάλογες με τις ιδιότητες και τις δυνάμεις του εκάστοτε θεού. Η πιο κοινή θυσία που διοργάνωναν οι Αζτέκοι, ήταν προς τιμήν του Ουιτζιλοπότστλι, ο οποίος ήταν ο θεός του ήλιου και προστάτης της πρωτεύουσας τους, της Τενοτστιτλάν. Το θύμα σχεδόν ξεγυμνωνόταν και το σώμα του βαφόταν με κατακόρυφες κόκκινες και λευκές ρίγες. Αργότερα, ανέβαινε ένα – ένα τα σκαλιά της πυραμίδας, στην κορυφή της οποίας θα θυσιαζόταν. Μόλις έφτανε στην κορυφή, τον έπιαναν τέσσερις ιερείς και τον τοποθετούσαν πάνω στον βωμό. Εκεί, ένας πέμπτος ιερέας τον μαχαίρωνε και του έκανε μία μεγάλη τομή, από το στέρνο ως τα πλευρά, αποσπώντας την καρδιά του και την έτεινε ψηλά στον ήλιο, ή την έδειχνε στο φιλοθεάμον κοινό (οι θυσίες ήταν πάντοτε ανοικτές στον απλό λαό).
Στη συνέχεια, άλειφαν τα είδωλα των θεών με το αίμα του θύματος και άφηναν το πτώμα να κυλήσει στη βάση της πυραμίδας, όπου το αποκεφάλιζαν και το κεφάλι το κάρφωναν σε μία μεγάλη ξύλινη κατασκευή, γνωστή ως “το καβαλέτο των κρανίων”. Το σώμα συνήθως το αποτέφρωναν ή το έδιναν στον πολεμιστή που αιχμαλώτισε το θύμα. Αυτός με τη σειρά του, συνήθως το κομμάτιαζε και έστελνε τα μέλη του ως δώρο και προσφορά σε ανώτατους άρχοντες ή – πιο σπάνια – το έτρωγε, σε μία πρακτική γνωστή ως τελετουργικός κανιβαλισμός.
Μία παραλλαγή της θυσίας προς τον Ουτζιλοπότστλι, ήταν αυτή προς τιμήν της Τσικομεκόατλ, θεάς της γεωργίας και του καλαμποκιού. Συνήθως, επιλέγονταν μικρά κορίτσια για την ανθρωποθυσία, με σκοπό να προσωποποιηθεί η θεά. Το τελετουργικό ήταν πάνω – κάτω το ίδιο: κυρίως τα αποκεφάλιζαν και μετά τους αποσπούσαν την καρδιά, σαν δώρο για τη θεά. Οι θυσίες προς τιμήν της Τσικομεκόατλ ήταν ετήσιες και γίνονταν κάθε Σεπτέμβριο. Το πιο σύνηθες ήταν να διαλέγουν ένα κορίτσι. Πολλές φορές μάλιστα, ο ιερέας αφαιρούσε το δέρμα του κοριτσιού και το φορούσε σαν μανδύα. Οι Αζτέκοι τελούσαν ανθρωποθυσίες και προς τιμήν ενός άλλου θεού, του Ουεουετέοτλ, θεού της φωτιάς. Τα θύματα που προορίζονταν γι’ αυτόν τον θεό, αναισθητοποιούνταν με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών και στο τέλος τα έριχναν ζωντανά στην πυρά.
Ένας ακόμα θεός των Αζτέκων, ήταν ο Τλάλοκ, θεός της βροχής και της γονιμότητας. Οι Αζτέκοι αντιλαμβάνονταν αυτόν τον θεό σαν μία σκοτεινή μορφή και τον φοβούνταν πολύ. Πίστευαν ότι αυτός έφερνε τις πλημμύρες και τους κατακλυσμούς και για να τον εξευμενίζουν, πραγματοποιούσαν ανθρωποθυσίες, στις οποίες διάλεγαν νεαρά αγόρια και τα έπνιγαν. Χωρίς τις θυσίες αυτές, θεωρούσαν πως ο Τλάλοκ είτε δεν έστελνε καθόλου βροχή, οπότε οι καλλιέργειες τους δεν απέδιδαν, ή έστελνε πλημμύρες και κατέστρεφε τα σπαρτά τους. Πριν τη θυσία, μάζευαν σε ξεχωριστή τελετή τα δάκρυα των παιδιών και τα πρόσφεραν στον θεό. Μετά τον θάνατο των θυμάτων από πνιγμό, αποσπούσαν τις καρδιές τους και τις τοποθετούσαν σε ειδικά δοχεία. Μάλιστα, κάθε φορά που ερχόταν ο μήνας που οι Αζτέκοι είχαν αφιερώσει στον Τλάλοκ και στους θεούς του νερού, έτρωγαν τη σάρκα των παιδιών αυτών.
Υπήρχε ένας ακόμα θεός στο αζτεκικό πάνθεον, για τον οποίο γίνονταν ανθρωποθυσίες. Αυτός ήταν ο Τεζκατλιπόκα, θεός του πολέμου και του σκότος. Κατά τον πέμπτο μήνα του ημερολογίου των Αζτέκων, πραγματοποιούταν μεγάλη γιορτή προς τιμήν του θεού αυτού και οι προετοιμασίες ξεκινούσαν έναν χρόνο πριν. Οι ιερείς διάλεγαν έναν νέο, αρτιμελή και υγιή άνδρα ο οποίος κατά τον επόμενο χρόνο ζούσε σαν άρχοντας: φορούσε κομψά ρούχα και κοσμήματα, κάπνιζε, μάθαινε να παίζει αυλό και γενικά απολάμβανε τον σεβασμό οποιουδήποτε. Είκοσι ημέρες πριν τη θυσία, παντρευόταν τέσσερις γυναίκες, τραγουδούσε και χόρευε. Την ημέρα της θυσίας, ανέβαινε μόνος του στην πυραμίδα, σπάζοντας από ένα πήλινο αυγό σε κάθε σκαλί της. Στο τέλος, οι ιερείς του ξερίζωναν την καρδιά, σε μία πρακτική παρόμοια μ’ αυτή του Ουιτζιλοπότστλι.
Για τον Σίπε Τότεκ, θεό της γεωργίας και των εποχών, κάθε φορά που ερχόταν η δική του σειρά για να τιμηθεί, διάλεγαν σκλάβους ή αιχμαλώτους πολέμου. Επέλεγαν ένα από τα θύματα, το οποίο για σαράντα ημέρες, ζούσε μία πολυτελή ζωή, όπως ακριβώς και τα θύματα του Τεζκατλιπόκα. Την ημέρα της θυσίας, θυσίαζαν όλα τα θύματα στον ναό του θεού, είτε αποκεφαλίζοντας τα και ξεριζώνοντας τις καρδιές τους, είτε σκοτώνοντας τα με βέλη. Αφαιρούσαν μάλιστα το δέρμα τους προσεκτικά και οι ιερείς το φορούσαν για είκοσι ολόκληρες ημέρες.
Συνολικά, υπολογίζεται πως κάθε χρόνο θυσιάζονταν μέχρι και 20.000 άτομα. Το 1487, μετά την αποπεράτωση της Μεγάλης Πυραμίδας του Τεντοτστιτλάν, σύμφωνα με τις πηγές των Ισπανών εξερευνητών, οι Αζτέκοι θυσίασαν συνολικά 80.400 ανθρώπους μέσα σε 4 ημέρες (!) Το μέγεθος της τελετής αυτής ήταν τόσο μεγάλο που όσοι επρόκειτο να θυσιαστούν έπρεπε να περιμένουν τη σειρά τους σε πελώριες ουρές που σχηματίζονταν στους δρόμους. Στη συγκεκριμένη μαζική σφαγή, εκτιμάται πως θυσιάζονταν 14 άνθρωποι το λεπτό. Φυσικά, δεν είναι λίγοι οι ιστορικοί που θεωρούν τον αριθμό των θυμάτων υπερβολικό και πως αυτός ο “μύθος” σχηματίστηκε για λόγους προπαγάνδας από τους Ισπανούς κατακτητές.
Πρέπει ωστόσο να επισημανθεί, πως παρά τις μαζικές ανθρωποθυσίες που συχνά είναι και η αιτία να θεωρούνται “βάρβαροι” και “απολίτιστοι”, οι Αζτέκοι ήταν ένας πολύ αναπτυγμένος λαός, με μία περίπλοκη και πολύ έξυπνη κοινωνική δομή, που έδινε βάση στην υποχρεωτική εκπαίδευση, την πρωτοκαθεδρία του οικογενειακού θεσμού και της τέχνης ως τρόπου έκφρασης και εξωτερίκευσης συναισθημάτων. Δεν ήταν διόλου “απολίτιστοι”, καθώς η κοινωνία τους αγκάλιασε θερμά τις τέχνες, ιδιαίτερα τη γλυπτική, την κεραμική και τη ζωγραφική. Επιδίδονταν μάλιστα με πάθος στον αθλητισμό και στην ποίηση. Τα παιδιά τους εκπαιδεύονταν υποχρεωτικά, ενώ διέθεταν και ένα πολύ προηγμένο σύστημα καταγραφής και διατήρησης πληροφοριών, ενώ ακόμα και το σύστημα δουλείας που είχαν ήταν εντελώς διαφορετικό από τα ευρωπαϊκά μοντέλα.
Η αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπινου είδους να πιστέψει σε κάτι ανώτερο από αυτό, ήταν και το γεγονός που ώθησε τους Αζτέκους να θεσπίσουν μία δική τους θρησκευτική πίστη που στηριζόταν σε παραδόσεις παλαιότερων πολιτισμών που οι ίδιοι κυρίευσαν και αυτόματα “πέρασαν” και στη δική τους συνείδηση. Γι’ αυτούς, η ανθρώπινη ζωή δεν ήταν τίποτα μπροστά στη γενικότερη ευημερία του κόσμου και στην διατήρηση του όπως ακριβώς ήταν. Άλλωστε, κάθε θρησκεία έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όσο κι αν ξενίζουν σε κάποια άλλη και όσο βάρβαρα κι αν φαίνονται. Το γεγονός ότι μπορούσαν και τελούσαν ανθρωποθυσίες, καταδεικνύει και την ισχυρή τους θέση στην περιοχή που ζούσαν, κάτι που δεν ήταν καθόλου εύκολο να επιτευχθεί.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Ανθρωποθυσίες Αζτέκων: ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
Human Sacrifice in Aztec culture: ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
Οι ανθρωποθυσίες των Αζτέκων στον θεό του ηλίου[…]έτρωγαν το θύμα: ανακτήθηκε από mixanitouxronou.gr
Οι Ανθρωποθυσίες των Αζτέκων: ανακτήθηκε από castellano.gr
Τι δεν ξέρουμε για τους Αζτέκους: ανακτήθηκε από newsbeast.gr
Tlāloc: ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
Huitzilopochtli: ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
