Ο Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης υπήρξε -σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν προσωπικά- ένας ταπεινός και απλός άνθρωπος. Υπήρξε μια σεμνή προσωπικότητα, γεμάτη καλοσύνη και αγάπη. Αγάπη για τον Θεό, τους ανθρώπους και για την ίδια τη ζωή. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε αναφέρει ότι ο Παΐσιος ήταν ένας από τους υπεύθυνους για την αναβίωση του μοναχισμού στο Άγιο Όρος, που βρισκόταν σε παρακμή ως τη δεκαετία του 1960. Στην Ελλάδα και στο Άγιο Όρος είναι γνωστός μαζί με τον Άγιο Πορφύριο ως θαυματουργός και θεραπευτής.
Πρώτα χρόνια
Στις 25 Ιουλίου του 1924 ήρθε στη ζωή ένα αγοράκι, στο οποίο δόθηκε το όνομα Αρσένιος. Ο τόπος γέννησης του ήταν τα Φάρασα της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία. Ο πατέρας του ονομαζόταν Πρόδρομος Εζνεπίδης και ήταν πρόεδρος των Φαράσων και η μητέρα του λεγόταν Ευλαμπία. Η οικογένεια Εζνεπίδη ήταν μια πολύτεκνη οικογένεια, καθώς ο Αρσένιος είχε άλλα 8 αδέλφια. Στις 7 Αυγούστου του 1924 βαφτίστηκε από τον ιερέα της ενορίας Αρσένιο, τον οποίο η Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνώρισε ως άγιο το 1988. Ο Αρσένιος, μάλιστα, επέμεινε και του έδωσε το δικό του όνομα, «για να αφήσει καλόγερο στο πόδι του», όπως χαρακτηριστικά είχε πει.
Στις 14 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους η οικογένεια Εζνεπίδη, λόγω της ανταλλαγής πληθυσμών που είχε συναφθεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, έφτασε στον Άγιο Γεώργιο στον Πειραιά. Στη συνέχεια αναχώρησαν για την Κέρκυρα, όπου και τακτοποιήθηκαν προσωρινά στο Κάστρο, ενώ ύστερα ταξίδεψαν προς την Ηγουμενίτσα και κατέληξαν στην Κόνιτσα, όπου ο Αρσένιος τελείωσε το δημοτικό σχολείο και πήρε το απολυτήριο του «με βαθμό οκτώ και διαγωγή εξαίρετο». Από μικρός ακόμα έδειχνε μια ιδιαίτερη κλίση προς το μοναχισμό και επιθυμούσε να μονάσει. Άξιο αναφοράς η απάντηση των γονιών του, οι οποίοι χαριτολογώντας του έλεγαν «βγάλε πρώτα γένια και μετά θα σε αφήσουμε». Κατά την περίοδο της εφηβείας του ο Αρσένιος δούλεψε ως ξυλουργός. Ένα δείγμα του μεγαλείου της ψυχής του υπήρξε το γεγονός πως όταν του παραγγελλόταν να κατασκευάσει κάποιο φέρετρο, ο ίδιος, συμμεριζόμενος τη θλίψη της οικογένειας, αλλά και τη φτώχεια της εποχής, δεν ζητούσε χρήματα.
Στρατιωτική θητεία
Η στρατιωτική θητεία του Αρσενίου ξεκίνησε το 1945 όπου υπηρέτησε ως ασυρματιστής κατά τον ελληνικό εμφύλιο. Λόγω της έντονης ενσυναίσθησης που είχε, όταν του δινόταν η δυνατότητα, ζητούσε να πολεμά στην πρώτη γραμμή, προκειμένου κάποιοι οικογενειάρχες να μην πάθουν κακό. Το μεγαλύτερο όμως διάστημα της θητείας του το υπηρέτησε με την ειδικότητα του ασυρματιστή. Απολύθηκε από το στρατό το 1949. Πολλές εκδόσεις αφιερωμένες στη ζωή του τον αναφέρουν ως «Ασυρματιστή του Θεού», λόγω της ειδικότητάς του.
Η περιπλανώμενη μοναστική ζωή
Μετά την ολοκλήρωση των στρατιωτικών του καθηκόντων ο Αρσένιος πραγματοποίησε αυτό που από μικρός ακόμα επιθυμούσε: Να ακολουθήσει τον δρόμο του Θεού και να πορευτεί πια στη ζωή του ως μοναχός. Η άφιξή του στο Άγιο Όρος έγινε το 1949, αμέσως μετά την απόλυσή του από το στρατό. Βέβαια, μετά από λίγο, αποφάσισε να επιστρέψει στα εγκόσμια για έναν χρόνο ακόμα, προκειμένου να αποκαταστήσει τις αδελφές του. Μόλις πραγματοποίησε, το 1950, τα καθήκοντα του ως αδελφός, ξαναπήγε στο Άγιο Ορος. Αρχικά κατέλυσε στη σκήτη του Αγίου Παντελεήμονος, στο κελί των Εισοδίων της Θεοτόκου. Εκεί γνώρισε τον πατέρα Κύριλλο που ήταν Καθηγούμενος στη Μονή και τον ακολούθησε πιστά.
Λίγο αργότερα κατευθύνθηκε στη Μονή Εσφιγμένου, όπου τελέσθηκε η τελετή της «ρασοευχής» και πήρε το πρώτο όνομά του που ήταν Αβέρκιος. Και εκεί αμέσως ξεχώρισε για την εργατικότητά του, τη μεγάλη αγάπη και κατανόηση που έδειχνε για τους «αδελφούς» του, την πιστή υπακοή στο γέροντά του και την ταπεινότητά του. Η προσευχή για αυτόν υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι της ημέρας του.
Το 1954, μετά την εγκατάστασή του στη Μονή Φιλοθέου, ένα ιδιόρρυθμο μοναστήρι όπου μόναζε και ένας θείος του, πραγματοποιήθηκε η σημαντική για αυτόν συνάντησή του με τον γέροντα Συμεών, καθώς η γνωριμία αυτή συνέβαλλε στη διαμόρφωση του μοναχικού χαρακτήρα του Παϊσίου. Μετά από δύο χρόνια, το 1956, χειροθετήθηκε «Σταυροφόρος» και πήρε το «Μικρό Σχήμα». Τότε ήταν τελικά που ονομάστηκε και «Παΐσιος», χάρη στον Μητροπολίτη Καισαρείας Παΐσιο τον Β΄, ο οποίος ήταν και συμπατριώτης του.
Το 1958 πήγε στην Ιερή Μονή Γενεθλίων της Θεοτόκου στο Στόμιο Κόνιτσας, στην οποία παρέμεινε για 4 χρόνια. Εκεί πραγματοποίησε έργο, το οποίο αφορούσε στους ετερόδοξους, αλλά περιελάμβανε και τη βοήθεια των βασανισμένων και φτωχών Ελλήνων. Συνέβαλλε όπως μπορούσε είτε με ψυχολογική υποστήριξη, είτε με φιλανθρωπίες, είτε παρηγορώντας τους. Ήταν μια πολύ αγαπητή φυσιογνωμία που αγκάλιαζε στοργικά όλους τους ανθρώπους. To 1962 πήγε στο Όρος Σινά, όπου παρέμεινε για δύο χρόνια στο κελί των Αγίων Γαλακτίωνος και Επιστήμης. Οι Βεδουίνοι της περιοχής τον αγάπησαν πολύ, καθώς τους βοηθούσε δίνοντάς τους τρόφιμα με χρήματα από την πώληση στους προσκυνητές ξύλινων σταυρών που έφτιαχνε ο ίδιος.
Η επιστροφή στο Άγιο Όρος
Το 1964, λοιπόν, επέστρεψε στο Άγιο Όρος και έμεινε στη Σκήτη Τιμίου Προδρόμου Ιβήρων. Την εποχή εκείνη ήταν υποτακτικός του Ρώσου μοναχού Τύχωνα, που ασκήτευε στο Σταυρονικητιανό κελί του Τιμίου Σταυρού μέχρι τον θάνατό του το 1968. Ο Όσιος Παΐσιος ευλαβείτο πολύ τον γέροντά του, Τύχωνα, και πάντα μιλούσε με συγκίνηση γι’ αυτόν.
Τα επόμενα χρόνια μετακινούνταν αρκετά συχνά, κυρίως για λόγους υγείας. Πιο συγκεκριμένα, μετά από την παραμονή του στην Θεσσαλονίκη, το 1967 μετακινήθηκε στα Κατουνάκια, στο Λαυρεώτικο κελί του Υπατίου. Το επόμενο έτος εγκαταστάθηκε στη Μονή Σταυρονικήτα, όπου βοήθησε σημαντικά σε χειρωνακτικές εργασίες που είχαν να κάνουν με την ανακαίνιση του μοναστηριού.
Μετά από χρόνια και συγκεκριμένα το 1979 αποχώρησε από τη σκήτη του Τιμίου Σταυρού και κατευθύνθηκε προς τη Μονή Κουτλουμουσίου. Η Παναγούδα ήταν ένα κελί, στο οποίο έμεινε μέχρι και το τέλος τη ζωής του. 
Εκεί, μάλιστα, άρχισαν και οι επισκέψεις πλήθους λαού, καθώς η φήμη του είχε ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται. Ενδεικτικό της μεγάλης κοσμοσυρροής υπήρξαν οι ειδικές σημάνσεις που έδειχναν τον δρόμο προς το κελί του, ώστε να μην ενοχλούν οι επισκέπτες τους υπόλοιπους μοναχούς. Συνήθιζε επίσης να φτιάχνει «σταμπωτά» εικονάκια, τα οποία χάριζε στους επισκέπτες σαν ευλογία. Τέλος, δεχόταν πάρα πολλές επιστολές, οι οποίες όμως είχαν θέμα -ως επί το πλείστον- διαζύγια και ασθένειες ψυχικές ή σωματικές, κάτι που τον στεναχωρούσε βαθύτατα.
Οι ασθένειες και η κοίμησις
Περί το 1966
Το 1966 ο Όσιος Παΐσιος ασθένησε βαριά με αποτέλεσμα να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη και να νοσηλευθεί στο Νοσοκομείο Παπανικολάου λόγω βρογχεκτασιών. Τότε, κρίθηκε αναγκαίο να υποβληθεί σε μια επέμβαση για την αφαίρεσή τους. Εξαιτίας, όμως, της χρήσης ισχυρών αντιβιοτικών ο Όσιος έπαθε ψευδομεμβρανώδη κολίτιδα, η οποία του άφησε μόνιμα δυσπεπτικά προβλήματα. Το διάστημα αυτό παρέμενε στην περιοχή Σουρωτή, κοντά στη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, συνέχισε τη σκληρή ασκητική ζωή και τις χειρωνακτικές εργασίες, κάτι που επιδείνωσε και άλλο την κατάσταση της υγείας του και τον οδήγησε σε ακόμα μια δυσκολότερη χειρουργική επέμβαση.
Περίοδος 1993 – 1994
Μετά το 1993 άρχισε να παρουσιάζει αιμορραγίες, αλλά αρνούνταν να νοσηλευτεί, λέγοντας ότι «όλα θα βολευτούν με το χώμα». Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους πήγε στη Σουρωτή, στο Ησυχαστήριο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου για τη γιορτή του Αγίου Αρσενίου (10 Νοεμβρίου). Εκεί έμεινε για λίγες μέρες και ενώ ετοιμαζόταν να φύγει, ασθένησε και μεταφέρθηκε στο Θεαγένειο, όπου έγινε διάγνωση για όγκο στο παχύ έντερο. Θεώρησε τον καρκίνο εκπλήρωση αιτήματός του προς τον Θεό και ωφέλιμο για την πνευματική του υγεία. Στις 4 Φεβρουαρίου του 1994 χειρουργήθηκε. Παρ’ όλες τις προσπάθειες των γιατρών, ξεκίνησαν οι μεταστάσεις στους πνεύμονες και στο ήπαρ. Ο Όσιος Παΐσιος, τότε, αποφάσισε να επιστρέψει στο Άγιο Όρος στις 13 Ιουνίου, όμως, ο υψηλός πυρετός και η δύσπνοια τον ανάγκασαν να παραμείνει. Στο τέλος του Ιουνίου οι γιατροί του ανακοίνωσαν ότι τα περιθώρια ζωής του ήταν δύο με τρεις εβδομάδες το πολύ. Τη Δευτέρα 11 Ιουλίου (γιορτή της Αγίας Ευφημίας) κοινώνησε για τελευταία φορά γονατιστός μπροστά στο κρεβάτι του. Τις τελευταίες μέρες της ζωής του αποφάσισε να μην παίρνει φάρμακα ή παυσίπονα, παρά τους φρικτούς πόνους της ασθένειάς του. 
Σαν σήμερα, την Τρίτη 12 Ιουλίου 1994 και ώρα 11:00 ο Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης κοιμήθηκε και ενταφιάστηκε στο Ιερό Ησυχαστήριο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στη Σουρωτή Θεσσαλονίκης. Κάθε χρόνο στις 11 προς 12 Ιουλίου, στην Εορτή του, τελείται αγρυπνία στο Ιερό Ησυχαστήριο, με συμμετοχή χιλιάδων πιστών.
Αγιοποίηση
Η αγιοποίηση του Οσίου Παϊσίου τελέστηκε στις 13 Ιανουαρίου 2015 από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία αποφάσισε την κατάταξη του μοναχού Παϊσίου του Αγιορείτου στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Παρακάτω, παρατίθεται η ανακοίνωση:
Συνῆλθεν, ὑπό τήν προεδρίαν τῆς Α. Θ. Παναγιότητος, ἡ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος εἰς τήν τακτικήν συνεδρίαν αὐτῆς σήμερον, Tρίτην, 13ην Ἰανουαρίου 2015, πρός ἐξέτασιν τῶν ἐν τῇ ἡμερησίᾳ διατάξει ἀναγεγραμμένων θεμάτων.
Κατ᾿ αὐτήν, ἡ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος: ὁμοφώνως ἀποδεχθεῖσα εἰσήγησιν τῆς Κανονικῆς Ἐπιτροπῆς ἀνέγραψεν εἰς τό Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τόν μοναχόν Παΐσιον Ἁγιορείτην [..]Ἐν τοῖς Πατριαρχείοις, τῇ 13ῃ Ἰανουαρίου 2015.
Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου.
Έργα
Το συγγραφικό έργο του Οσίου Παϊσίου αποτελείται από 4 βιβλία, τα οποία έχουν εκδοθεί από το Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος» (Σουρωτή Θεσσαλονίκης) και είναι τα εξής:
- Ο Άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης (1991)
- Ο Γέρων Χατζη-Γεώργης ο Αθωνίτης, 1809-1886 (1986)
- Αγιορείται Πατέρες και Αγιορείτικα (1993)
- Επιστολές (1994)
Ακολουθεί βίντεο που περιέχει ηχογράφηση του Οσίου Παϊσίου κατά την οποία ψάλλει ο ίδιος.
