Ο Δάντης Αλιγκέρι ήταν σπουδαίος Ιταλός ποιητής, πεζογράφος και φιλόσοφος του 13ου αιώνα. Έγινε ευρέως γνωστός για το ποίημά του «Θεία Κωμωδία» («La Divina Commedia»), ένα από τα σημαντικότερα έργα της ιταλικής, αλλά και ευρωπαϊκής, λογοτεχνίας. Το ποίημα είναι γραμμένο στην ιταλική καθομιλουμένη, αντί για τη λατινική γλώσσα, πράγμα το οποίο αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα επιρροής στην πορεία της λογοτεχνίας.
Προσωπική ζωή και οικογένεια
Ο Δάντης Αλιγκέρι (Dante Alighieri) γεννήθηκε το 1265 στη Φλωρεντία της Ιταλίας και πέθανε στις 13/14 Σεπτεμβρίου 1321 στη Ραβέννα. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τους γονείς του, αλλά είναι γνωστό πως έχασε τη μητέρα του, Μπέλλα, όταν εκείνος βρισκόταν σε νεαρή ηλικία. Είχε δύο ετεροθαλή αδέρφια, από τον δεύτερο γάμο του πατέρα του.
Στο έργο του «Θεία Κωμωδία» κάνει αναφορά στον πρόγονό του, Κατσιαγκουίντα, από τη σύζυγο του οποίου προήλθε το οικογενειακό όνομα Αλιγκέρι. Οι μακρινοί του πρόγονοι ήταν απόγονοι Ρωμαίων στρατιωτών που εγκαταστάθηκαν στις όχθες του ποταμού Άρνο.
Ο Δάντης παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία τη Τζέμα Ντονάτι, την οποία είχε αρραβωνιαστεί από το 1277, όταν ήταν μόλις 12 ετών.
Τα γεγονότα που οδήγησαν στην εξορία τον Δάντη Αλιγκέρι
Η ζωή του Δάντη Αλιγκέρι ήταν βαθιά επηρεασμένη από τις συγκρούσεις των Γουέλφων και τον Γιβελλίνων, πολιτικών παρατάξεων που υποστήριζαν τον πάπα και τον αυτοκράτορα αντίστοιχα. Ο Δάντης γεννήθηκε το διάστημα που οι Γουέλφοι κατόρθωσαν να νικήσουν τους Γιβελλίνους και να τους εξορίσουν από τη Φλωρεντία. Όμως, τη δεκαετία του 1290, η πόλη ήταν και πάλι σε διχασμό. Οι Γουέλφοι, που είχαν την εξουσία, διασπάστηκαν στους Μαύρους Γουέλφους, με αρχηγό τον Κόρσο Ντονάτι, και στους Άσπρους Γουέλφους. Ο Δάντης, ο οποίος ήταν αντίθετος στις φιλοδοξίες του νέου πάπα Βονιφάτιου Η΄, ανήκε στους Άσπρους Γουέλφους.
Οι Άσπροι Γουέλφοι κυριάρχησαν και εξόρισαν τους Μαύρους. Όταν, όμως, αργότερα, οι Μαύροι κατέλαβαν τη Φλωρεντία, εξόρισαν τον Δάντη, μεταξύ άλλων, καταδικάζοντάς τον για εγκλήματα που δεν είχε διαπράξει.
Το έργο του Δάντη Αλιγκέρι
Ένα από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Δάντη ήταν η υψηλή του αυτοπεποίθηση. Όταν ήταν νέος, έστειλε στους πιο διάσημους ποιητές της εποχής ένα σονέτο, το οποίο, αργότερα, έγινε το πρώτο ποίημα στο βιβλίο «Vita Nuova». Έλαβε πίσω αρκετές απαντήσεις, η πιο σημαντική εκ των οποίων ήταν από τον Γκουίντο Καβαλκάντι. Έτσι, οι δύο ποιητές ανέπτυξαν με τον καιρό μια στενή φιλία.
Το «Vita Nuova» αφορά τη Βεατρίκη, την ίδια φιγούρα που χρησιμοποίησε αργότερα στη «Θεία Κωμωδία». Ξεκινά από την πρώτη φορά που τη γνώρισε, όταν ήταν και οι δύο σε ηλικία 9 ετών, και συνεχίζει με την αγάπη του για εκείνη, τον μετέπειτα θάνατό της και το πένθος του και, τελικά, τη θεοποίησή της. Με το «Vita Nuova» άρχισε η συσχέτιση του ποιητή με το Dolce Stil Novo (νέο γλυκό στυλ), τη σπουδαιότητα του οποίου εξηγεί στο Καθαρτήριο της «Θείας Κωμωδίας».
Ο Δάντης Αλιγκέρι έγραψε το «Il Convivio» όσο ήταν εξόριστος από τη Φλωρεντία, για να αποδείξει την αξία του μέσω της γραφής του και να μπορέσει να του επιτραπεί η επιστροφή στην πατρίδα του. Άλλα γνωστά έργα του είναι τα «De Vulgari Eloquentia», «De Monarchia» και, φυσικά, η «Θεία Κωμωδία» («La Divina Commedia»).
Τα έργα του περιείχαν θέματα ηθικής φιλοσοφίας, πολιτικής σκέψης κ.ά.. Ο ίδιος, αντλούσε, μεταξύ άλλων, από τον ποιητή Βιργίλιο και τον πολιτικό Κικέρωνα, ενώ είχε αρκετές επιρροές από τον λόγιο Μπρουνέτο Λάτινι και τον ποιητή Γκουίντο Γκουινιτσέλι. Συμφωνούσε, ακόμα, με τη θεώρηση του Αριστοτέλη πως ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Στον «Παράδεισο», συγκεκριμένα, δήλωνε με βεβαιότητα πως τα πράγματα θα χειροτέρευαν αν ο άνθρωπος δεν ήταν μέλος μιας πόλης-κράτους.
Θεία Κωμωδία
Το γνωστότερο ποίημα του Δάντη Αλιγκέρι είναι η «Θεία Κωμωδία», εμπνευσμένη από την εξορία του από τη Φλωρεντία. Πιθανότατα ξεκίνησε να γράφει το ποίημα πριν το 1308 και το ολοκλήρωσε λίγο πριν τον θάνατό του, το 1321, χωρίς να είναι γνωστές ακριβείς ημερομηνίες.
Ο Δάντης επέλεξε να γράψει τη «Θεία Κωμωδία» στην καθομιλουμένη γλώσσα της Ιταλίας και όχι τη λατινική, όπως συνηθιζόταν. Κυρίως χρησιμοποίησε τη διάλεκτο της Τοσκάνης, αλλά χρησιμοποίησε λεξιλόγιο και από άλλες διαλέκτους και γλώσσες. Έτσι, σταδιακά, τα ιταλικά έγιναν η λογοτεχνική γλώσσα της δυτικής Ευρώπης για αρκετούς αιώνες.
Το ποίημα αφορά έναν άντρα, πιθανότατα τον ίδιο τον ποιητή, που αποκτά τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει ένα εξωπραγματικό ταξίδι στην Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο, επισκεπτόμενος τις ψυχές ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή. Στο πλευρό του έχει δύο οδηγούς, τον Βιργίλιο στην Κόλαση και το Καθαρτήριο και τη Βεατρίκη στον Παράδεισο. Η περιπέτεια αυτή λαμβάνει χώρα το έτος 1300, από το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής ως την Κυριακή του Πάσχα. Ο Δάντης, στο ταξίδι του, μαθαίνει ότι τον περιμένει εξορία, γεγονός που ίσχυε ήδη στην πραγματική ζωή.
Όπως εξηγούν μέσα στο ποίημα ο Βιργίλιος και η Βεατρίκη, το ταξίδι στην Κόλαση είναι ένα απαραίτητο βήμα που πρέπει να πραγματοποιηθεί, προτού ξεκινήσει η ανάκαμψη. Συχνά, ως πραγματική αφετηρία της «Θείας Κωμωδίας» θεωρείται το Καθαρτήριο, καθώς σε εκείνο το σημείο ξεκινά η πνευματική αποκατάσταση του πρωταγωνιστή, ο οποίος πρέπει σταδιακά να μάθει να απορρίπτει τις παραπλανητικές υποσχέσεις του κόσμου του. Τέλος, στον Παράδεισο εκπληρώνονται όσα προαναγγέλλονταν στην Κόλαση και το Καθαρτήριο.
Γράφοντας την ιστορία αυτή, ο Δάντης Αλιγκέρι μπόρεσε να μιλήσει για τους τρόπους με τους οποίους κατόρθωσε να αντιμετωπίσει αυτή τη δύσκολη και δυσάρεστη κατάσταση, την εξορία. Επιπλέον, είναι ευρύτερα αποδεκτό πως το έργο αποτελεί αλληγορία για την πολιτική κατάσταση της Ιταλίας και πως ο Δάντης επιχειρεί να δώσει προτάσεις για την επίλυση των προβλημάτων.
Η κληρονομιά του Δάντη Αλιγκέρι
Η «Θεία Κωμωδία» έλαβε σύντομα μεγάλη αναγνώριση από τον κόσμο. Ο ποιητής Τζιοβάνι Μποκάτσιο συνέγραψε το βιβλίο «Η ζωή του Δάντη» και το 1373-74 παρέδωσε την πρώτη δημόσια διάλεξη της «Θείας Κωμωδίας», καθιστώντας τον Δάντη τον πρώτο μοντέρνο λογοτέχνη που συγκαταλέχθηκε μαζί με τους αρχαίους κλασικούς σε μάθημα πανεπιστημίου. Ως το 1400, υπήρχαν ήδη αρκετές αναλύσεις του ποιήματος και του νοήματός του.
Ο Δάντης έγινε γνωστός ως ο divino poeta και, έπειτα από μια έκδοση του ποιήματός του που δημοσιεύτηκε το 1555 στη Βενετία, ο τίτλος του ποιήματος μετονομάστηκε από «La Commedia» σε «La Divina Commedia». Ακόμα και σήμερα, ο Δάντης Αλιγκέρι εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στους κορυφαίους ποιητές, με τα έργα του να είναι χαρακτηριστικά της λογοτεχνίας του Μεσαίωνα.
Ακολουθούν βίντεο σχετικά με τη «Θεία Κωμωδία»:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
– https://www.britannica.com/biography/Dante-Alighieri/Legacy-and-influence
– https://en.wikipedia.org/wiki/Guelphs_and_Ghibellines
