Γκάι Φωκς: Ο άνθρωπος που έκανε την 5η Νοεμβρίου αξέχαστη

Remember, remember, the 5th of November!

The Gunpowder Treason and Plot; I know of no reason why Gunpowder Treason should ever be forgot!

(Απόσπασμα από τους στίχους που λέγονται κάθε 5η Νοεμβρίου στη Βρετανία).

Πώς ένας άνθρωπος που έζησε το 16ο αιώνα, συνεχίζει μέχρι και σήμερα να αποτελεί έμπνευση για κόμικ, ταινίες, ακόμα και… επαναστατικές οργανώσεις; Πώς καταφέρνει ένας άνθρωπος να προκαλεί τρόμο και σεβασμό ταυτόχρονα; Πώς κάνεις το Κοινοβούλιο να σε φοβάται 400 χρόνια μετά το θάνατό σου; Και έναν ολόκληρο λαό να γιορτάζει, καίγοντας ομοιώματά σου, στην επέτειο της επίθεσης που οργάνωνες;

Advertising

Ποιός ήταν ο Γκάι Φωκς;

Ο Γκάι Φωκς γεννήθηκε στο Γιορκ της Αγγλίας γύρω στις 13 Απριλίου του 1570 (η ακριβής ημερομηνία γέννησής του δεν είναι γνωστή, αλλά γνωρίζουμε ότι βαπτίστηκε στις 16 Απριλίου, και καθώς τότε συνήθιζε να υπάρχει ένα κενό τριών ημερών ανάμεσα στη γέννηση και τη βάπτιση, η 13η Απριλίου θεωρείται η πιθανότερη ημερομηνία). Εκείνη την εποχή, η επίσημη θρησκεία του κράτους ήταν ο Προτεσταντισμός, κι έτσι οι γονείς του ακολουθούσαν αυτό το δόγμα, το οποίο ακολούθησε και ο ίδιος αρχικά. Οι παππούδες του, από την πλευρά της μητέρας του ήταν «ανυπότακτοι» Καθολικοί και αρνούνταν να συμμετέχουν στις τελετές των Προτεσταντών. Όταν ο Φωκς ήταν 8 χρονών, έμεινε ορφανός από πατέρα, και κάποια χρόνια αργότερα η μητέρα του παντρεύτηκε τον Καθολικό Dionis Baynbrigge. Εκτός, όμως, από τους παππούδες και τον πατριό του, σημαντική επιρροή στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις φαίνεται να δέχτηκε και από το σχολείο St. Peter’s, στο οποίο και φοίτησε. Ο διευθυντής του σχολείου είχε περάσει 20 χρόνια στη φυλακή, επειδή ήταν καθολικός, ενώ ο γυμνασιάρχης προερχόταν από μία γνωστή οικογένεια «ανυπότακτων». Εκείνη την εποχή στη Βρετανία, η απόφαση να ακολουθήσει κανείς μία διαφορετική θρησκεία από την επίσημη που είχε ορίσει ο βασιλιάς, καθόριζε τη μετέπειτα ζωή του, αφού στους «ανυπότακτους» επιβάλλονταν διάφορες ποινές, από πρόστιμα και κατάσχεση περιουσίας, μέχρι και φυλάκιση.

Διαβάστε επίσης Το βιβλίο ευφυών συσκευών του «Χρυσού Ισλάμ »

Λόγω όλων αυτών των επιρροών λοιπόν, ο Γκάι Φωκς εντάχθηκε στους Καθολικούς με τόσο ζήλο, που στα 21 του χρόνια πούλησε την περιουσία που του είχε αφήσει ο πατέρας του και πήγε να πολεμήσει για την Καθολική Ισπανία ενάντια στις Προτεσταντικές Κάτω Χώρες στον Ογδοηκονταετή Πόλεμο. Ήταν μάλιστα τόσο ικανός, που το 1603 προτάθηκε για πλοίαρχος. Την ίδια χρονιά, ταξίδεψε στην Ισπανία και ζήτησε από το βασιλιά Φίλιππο Γ’ να τον βοηθήσει να οργανώσει επανάσταση στην Αγγλία κατά του αιρετικού βασιλιά Ιάκωβου Α’. Παρά το γεγονός ότι οι δύο χώρες ήταν ακόμη σε πόλεμο, ο Φίλιππος αρνήθηκε.

Η Συνομωσία της Πυρίτιδας

Η Συνομωσία αποτελούνταν συνολικά από 13 μέλη: Robert Catesby, Thomas Percy, Francis Tresham, John Wright, Christopher Wright, Guy Fawkes, Thomas Winter, Robert Winter, Thomas Bates, Ambrose Rookwood, Sir Everard Digby, Robert Keyes και John Grant. Μπορείτε να βρείτε κάποια στοιχεία για τον καθένα εδώ.

Advertising

Παρόλο που το όνομά του είναι το πλέον γνωστό που έχει συνδεθεί με τη Συνομωσία της Πυρίτιδας, ο Γκάι Φωκς δεν ήταν ούτε ο εμπνευστής, ούτε ο αρχηγός της. Εγκέφαλος της επιχείρησης ήταν ο Robert Catesby, ο οποίος μάλιστα ήταν γνωστός ένθερμος καθολικός, που δε δίσταζε να εκφράζει δημόσια την εναντίωση του στο βασιλιά. Και όχι άδικα, αφού μετά την ανάληψη του Θρόνου από τον Ιάκωβο Α’ στις 24 Μαρτίου 1603, οι καθολικοί της Βρετανίας ήλπιζαν ότι θα έχουν ευνοϊκότερη μεταχείριση, αλλά αντί γι’ αυτό τα μέτρα εναντίον τους έγιναν ακόμη σκληρότερα. Έτσι, ο Catesby οργάνωσε ένα σχέδιο, σύμφωνα με το οποίο θα ανατίναζαν το Κοινοβούλιο, ξεκινώντας επανάσταση κατά του στέμματος.

Ο Γκάι Φωκς έγινε μέλος της ομάδας, μετά από πρόταση του Thomas Wintour, ενώ πολεμούσε για την Ισπανία. Ο ρόλος του για το σχέδιο ήταν κομβικό, αφού λόγω της στρατιωτικής του θητείας είχε αρκετές γνώσεις σχετικά με τις ανατινάξεις και ήξερε πώς να προμηθευτεί τα απαραίτητα εκρηκτικά. Αρχικά, η ομάδα προσπάθησε να σκάψει μία σήραγγα κάτω από το Κοινοβούλιο, όπου θα τοποθετούσε τα εκρηκτικά. Η διαδικασία ωστόσο καθυστερούσε πολύ, και τελικά το Μάρτιο του 1605 προτίμησαν να νοικιάσουν ένα κελάρι κάτω από τη Βουλή των Λόρδων, εκμεταλλευόμενοι την καλή σχέση που διατηρούσε ο Thomas Percy με κάποια άτομα από την Αυλή. Σε αυτό το κελάρι ο Φωκς τοποθέτησε 36 βαρέλια πυρίτιδας, τα οποία έκρυψε κάτω από ξύλα και άνθρακα. Παρόλο που η ποσότητα ήταν αρκετή, για να καταστρέψει το Κοινοβούλιο, και να προκαλέσει σοβαρές ζημιές στα κτήρια της περιοχής, κάποιοι μελετητές σήμερα αναφέρουν ότι ακόμα κι αν είχε ολοκληρωθεί το σχέδιο, τα εκρηκτικά είχαν αποδυναμωθεί λόγω παλαιότητας, κι έτσι η ομάδα δε θα κατάφερνε το σκοπό της.

Διαβάστε επίσης Ουίνστον Τσώρτσιλ: ο σπουδαιότερος Βρετανός όλων των εποχών ;

Ο λόγος που δε φτάσαμε ποτέ να δούμε τα αποτελέσματα αυτής της επίθεσης, φαίνεται ότι ήταν ένα από τα μέλη της Συνωμοσίας, και συγκεκριμένα ο Francis Thresham, ο οποίος θεωρείται ο πιθανότερος αποστολέας μιας επιστολής που στάλθηκε δέκα μέρες πριν την επίθεση στον καθολικό Λόρδο Monteagle. Ο Λόρδος ήταν γαμπρός του Thresham και η επιστολή τον παρότρυνε να βρει μία δικαιολογία, ώστε να απουσιάζει από τη Βουλή των Λόρδων την 5η Νοεμβρίου. Ο Monteagle ενημέρωσε την κυβέρνηση για την προειδοποίηση που είχε λάβει, κι έτσι στις 4 Νοεμβρίου 1605 -μία μέρα πριν την επίθεση- ανακαλύφθηκαν οι εκρηκτικές ύλες κάτω από το Κοινοβούλιο. Εδώ, θα πρέπει να πούμε, ότι η επιλογή της ημερομηνίας της επίθεσης από την ομάδα δεν ήταν τυχαία, αφού την 5η Νοεμβρίου είχε προγραμματιστεί η έναρξη της Βουλής και ο βασιλιάς θα απευθυνόταν σε μία διευρυμένη συνέλευση της Βουλής των Λόρδων και της Βουλής των Κοινοτήτων.

Η σύλληψη και ο θάνατος του Γκάι Φωκς

Ο Φωκς ήταν το πρώτο μέλος της Συνωμοσίας που συνελήφθη, βγαίνοντας από το κελάρι, τα ξημερώματα της 5ης Νοεμβρίου. Μετά τη σύλληψή του, ο Φωκς υποβλήθηκε σε βασανιστήρια για δύο μέρες, μέχρι να ομολογήσει και να αποκαλύψει τους συνεργούς του. Για το βασανισμό του ζητήθηκε η επίσημη άδεια του βασιλιά, καθώς τα βασανιστήρια θεωρούνταν παράνομα. Από τα γράμματα του Φωκς στην ομολογία του μπορεί κανείς να καταλάβει πόσο φρικτά τον βασάνισαν. Ο ίδιος ο βασιλιάς, μάλιστα, θαύμασε το θάρρος του, λέγοντας ότι έχει «την αποφασιστικότητα των Ρωμαίων».

Advertising

Ο Φωκς καταδικάστηκε σε θάνατο ως προδότης. Γνωρίζοντας, ότι η τιμωρία για τους προδότες ήταν απαγχονισμός, σύρσιμο του πτώματος στους δρόμους και διαμελισμός, ο Γκάι Φωκς προτίμησε να αυτοκτονήσει, πηδώντας από την εξέδρα που είχε στηθεί για τον απαγχονισμό του, και σπάζοντας το λαιμό του στις 31 Ιανουαρίου 1606. Ωστόσο, προς γνώση και συμμόρφωση των υπηκόων του βασιλείου, η κυβέρνηση προχώρησε στο διαμελισμό του σώματός του και έστειλε τα κομμάτια του στις τέσσερις γωνιές του Βασιλείου, ώστε να θυμούνται παντού, τι παθαίνει ένας προδότης.

Διαβάστε επίσης Ψευδογραφίας το ανάγνωσμα: Η ιστορία των fake news

Αυτό ακριβώς το γεγονός, ότι ήταν δηλαδή ο πρώτος που συνελήφθη, αλλά και η αξιοπρέπεια που έδειξε, τόσο κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων, όσο και κατά το θάνατό του, είναι αυτά που τον έκαναν να μείνει στην ιστορία, και να τον θυμόμαστε ως το κύριο πρόσωπο της Συνομωσίας της Πυρίτιδας.

Όσον αφορά τα υπόλοιπα μέλη της Συνωμοσίας, κάποιοι πέθαναν κατά την προσπάθειά τους να αποφύγουν τη σύλληψη, και κάποιοι άλλοι εκτελέστηκαν λόγω προδοσίας.

Remember, remember the 5th of November

Μετά την αποκάλυψη της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας, η 5η Νοεμβρίου ορίστηκε ως επίσημη επέτειος της Βρετανίας. Αυτή τη μέρα, κάθε χρόνο, η Βρετανία γιορτάζει την αποφυγή της επίθεσης με πυροτεχνήματα (εξού και το όνομα Bonfire Night – η Νύχτα των Πυροτεχνημάτων), ενώ ομοιώματα του Γκάι Φωκς ρίχνονται στη φωτιά. Για πολλά χρόνια, ο εορτασμός της Νύχτας των Πυροτεχνημάτων ήταν υποχρεωτικός και εξαιρούνταν μόνο το σχολείο του Γκάι Φωκς, το οποίο θεωρεί ακόμα και σήμερα, ότι είναι ανέντιμο να γιορτάζει το θάνατο ενός «δικού του».

Advertising

Παρόλο που πρακτικά, ο Γκάι Φωκς θα θεωρούνταν ένας τρομοκράτης, που ήθελε να προκάλεσει το θάνατο, σήμερα θα λέγαμε ότι υπάρχει μία συμπάθεια προς το πρόσωπό του, κυρίως γιατί έχει εδραιωθεί στη συνείδηση του κόσμου ως σύμβολο της αντίστασης ενάντια στην καταπίεση του λαού από την κυβέρνηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αλλαγή της χρήσης του ονόματος του στη Βρετανία, αφού τα πρώτα χρόνια η λέξη «guy» είχε αρνητική έννοια και αναφερόταν σε άτομα με περίεργη εμφάνιση, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει ουδέτερη χροιά. Επίσης, σε πολλές διαδηλώσεις του κόσμου στη Βρετανία υπάρχουν πανό που γράφουν ότι «ο Γκάι Φωκς ήταν ο τελευταίος άνθρωπος που μπήκε στο Κοινοβούλιο με τίμιες προθέσεις».

Ακολουθεί βίντεο από τη Νύχτα των Πυροτεχνημάτων του 2017 στο Λούις της Αγγλίας: