«Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» προβλήθηκε για πρώτη φορά στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 15 Σεπτεμβρίου 1972. Ο πρωτότυπος τίτλος της Γαλλικής παραγωγής ήταν «Le charme discret de la bourgeoisie». Μια υπερρεαλιστική ταινία υπό τις οδηγίες του Ισπανού σκηνοθέτη Luis Buñuel Portolés. Ο Buñuel γνώριζε πολύ καλά πως θα αποδώσει το σενάριο σε κάτι που θα θύμιζε κάτι πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα, αφού ο ίδιος είχε διασυνδέσεις με το κίνημα του Σουρεαλισμού αλλά και οι πολιτικές του πεποιθήσεις ήταν βαθιά, θα λέγαμε αναρχοσουρεάλ. Και όντως τα κατάφερε θαυμάσια όταν το 1973 η ταινία απέσπασε το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, καθώς και το βραβείο Méliè από την Γαλλική Ένωση Κριτικών. Η σουρεάλ οπτική του Luis Buñuel Portolés αποτυπώθηκε ξεκάθαρα στην ειρωνική απάντηση που έδωσε ερωτώμενος γιατί κέρδισε το Όσκαρ: «Πιθανότατα δωροδόκησαν την Ακαδημία οι παραγωγοί».
Ο ίδιος ήξερε πολύ καλά την αυταξία του και δεν περίμενε κανένα βραβείο να του την επιβεβαιώσει.
Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας και τα γυρίσματα που κράτησαν σχεδόν τέσσερις μήνες
«Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» είναι μια έγχρωμη ταινία διάρκειας 102΄ λεπτών, σε παραγωγή του Γάλλου Serge Silberman, ενώ το σενάριο επιμελήθηκαν ο Luis Buñuel Portolés και ο Γάλλος νοβελίστας Jean Claude Carriere. Οι ηθοποιοί που συμμετείχαν στην ταινία ήταν οι: Fernado Rey, Paul Frankeur, Delphine Seyrig, Stephane Audran, Bulle Ogier και Jean Pierre Cassel. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 15 Μαΐου 1972 και το κόστος της ταινίας ανήλθε στα 800.000 δολάρια. Ενδιαφέρον προκαλεί πως, για πρώτη φορά ο Buñuel χρησιμοποίησε οθόνες playback, οδηγώντας σε ένα αποτέλεσμα που ξάφνιαζε ευχάριστα τον θεατή, αφού ξέφευγε από την στατική μονότονη λήψη, ενσωματώνοντας τα ζουμ και τις ταξιδιωτικές φωτογραφίες. Επιπλέον, αυτή η τεχνική ελαχιστoποιούσε τις τεχνικές οδηγίες και παρεμβάσεις.
«Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» και ο στόχος για σαρκασμό όλων των σύγχρονων αστικών συμβάσεων
Το σενάριο της ταινίας διαπραγματεύεται την ιστορία μιας ομάδας αστών που προσπαθούσε να γευματίσει αλλά το γεύμα συνεχώς διακόπτεται από μια σειρά παράξενων συμβάντων. Άρα, επί της ουσίας δεν συμβαίνει ποτέ. Καίριο σημείο της πλοκής και της γενικότερης αίσθησης που θέλει να αφήσει η ταινία είναι πως όλοι οι άνθρωποι μέσα από τις διαφορές που φαίνεται να έχουν προσπαθούν να συνυπάρξουν ειρηνικά.
Πρόθεση του Buñuel ήταν να σαρκάσει μέσα από αυτό το κινηματογραφικό εγχείρημα την σοβαροφάνεια του σύγχρονου «Modus Vivendi», δηλαδή του τρόπου ζωής και τις επιταγές στην τυπολατρία της εποχής. Το σουρεάλ εισβάλει με αστείο τρόπο και σπάει την ρουτίνα. Στο «κινηματογραφικό τραπέζι» μπαίνουν όλες οι κοινωνικές συμβάσεις, οι καλοί τρόποι και ο υποτιθέμενος καλός κόσμος. Οι ήρωες προσπαθούν να ξεφύγουν από τον παραλογισμό και τις αστικές συμβάσεις που τους πνίγουν. Ωστόσο, δεν φαίνεται να τα καταφέρνουν. Τα παράδοξα γεγονότα γίνονται, τελικώς, αποδεκτά από τους ήρωες.
Ο Luis Buñuel στα 73 του σκηνοθετεί ένα κινηματογραφικό σουρεαλιστικό αριστούργημα
Ευχάριστη και συνάμα περίεργη αίσθηση προκαλεί πως ο Buñuel το 1973 ήταν ίδη 73 ετών (22/2/1900) και ήθελε να αποσυρθεί από τα κινηματογραφικά στούντιο, κάτι που είχε τονίσει και στον νοβελίστα Jean Claude Carriere. Δεν ήθελε να επαναλαμβάνεται. Όμως, ένα ανέκδοτο που είπε στον παραγωγό Serge Silberman, στάθηκε ικανό να του αλλάξει τη γνώμη. Το ανέκδοτο αφορούσε ένα δείπνο, το οποίο εμφανώς είχε ξεχάσει, μέχρι την στιγμή που βρήκε στην πόρτα του τους προσκεκλημένους του.
Ο Buñuel και ο Carriere είχαν ολοκληρώσει το σενάριο το καλοκαίρι του 1971. Ωστόσο, η ταινία αρχικά δεν θα κυκλοφορούσε με τον γνωστό τίτλο που έγινε τεράστια επιτυχία αλλά με το «Bourgeois Enchantment» ( Η γοητεία των αστών). Η ταινία έγινε τεράστια επιτυχία στα box office της Αμερικής και της Ευρώπης. Ο Buñuel απέδειξε περίτρανα πως η ηλικία δεν έχει καμία σχέση με την επιτυχία. Άλλωστε όπως έλεγε και ο ίδιος: «Η ηλικία είναι κάτι που δεν έχει καμία σημασία, εκτός και αν είσαι τυρί!».
«Εκτός από την εξαιρετικά αστεία και την τέλεια υποκριτική, Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας, κινείται με την εκπληκτική ταχύτητα και αυτοπεποίθηση, όπου μόνο ένας άντρας της εμπειρίας του Buñuel θα μπορούσε να το επιτύχει, χωρίς να καταφύγει σε μια αμήχανη έλλειψη». Robert Benayoun, Κριτικός και συγγραφέας (1972)
Advertising
Luis Buñuel: «Τίποτα δεν με αηδιάζει περισσότερο ηθικά από το πάρω το Όσκαρ», το οποίο και πήρε
Πολλά όμως ήταν αυτά που ενοχλούσαν τον Buñuel. Πρώτα από όλα δεν του άρεσε η διαφημιστική αφίσα της ταινίας, η οποία απεικόνιζε γυναικεία τεράστια χείλη με πόδια και ένα καπέλο ντέρμπι. Επιπλέον, διαφωνούσε με την ανάλυση που έκαναν οι περισσότεροι κριτικοί ταινιών παρά την θετική αξιολόγηση. Μάλιστα, η κατάσταση εκτραχύνθηκε όταν ο Buñuel δεν παρευρέθη στη προβολή της ταινίας στο Los Angeles, λέγοντας σε δημοσιογράφο του περιοδικού Newsweek, πως οι αγαπημένοι του χαρακτήρες τελικά ήταν… οι κατσαρίδες.
Η κριτική και οι ερωτήσεις του δημιουργούσαν ένα δυσάρεστο συναίσθημα, κάτι που φαινόταν και από τα λεγόμενα του:
«Σε όλη μου την ζωή παρενοχλούμαι από ερωτήσεις. Γιατί αυτό το κάτι είναι με αυτό τον τρόπο και όχι με έναν άλλο; Πως το υπoλογίζεις αυτό; Αυτή η κατανόηση για να συμπληρώσετε τα κενά, κάνει τη ζωή πιο παράνομη. Εάν μπορούσαμε να βρούμε το θάρρος να αφήσουμε το πεπρωμένο μας στην τύχη, να αποδεχτούμε το θεμελιώδες μυστήριο της ζωής μας, τότε θα μπορούσαμε να είμαστε πιο κοντά στο είδος της ευτυχίας που έρχεται με την αθωότητα».
«Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας»: Μια ταινία ανάμεσα στην πραγματικότητα και στον υπερρεαλισμό
«Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» είναι μια ταινία που χλευάζει όλες τις αστικές κοινωνικές συμβάσεις. Εντούτοις, η διαφορά της, με άλλες ταινίες του είδους, είναι πως τα γεγονότα δεν κλιμακώνονται αλλά ο θεατής βλέπει να εκτελείται μια κωμωδία, η οποία σαρκάζει την ταξική αντίθεση. Κληρικοί, σύζυγοι, υπηρέτες, στρατιωτικοί και αφεντικά εμπλέκονται σε θέματα διαφθοράς και ηθικής έκπτωσης. Η ταινία που σκηνοθέτησε ο Buñuel ξεφεύγει από την σφαίρα του σουρεαλισμού και αγγίζει, κατά πολλούς κριτικούς, τα όρια του παραλογισμού, αυτό ακριβώς που ήθελε να επιτύχει και ο ίδιος. Μια μπερδεμένη πλοκή η οποία θα έδινε άφθονη τροφή για σκέψη!
«Δύο πολύ διαφορετικοί τρόποι σκηνοθεσίας της ταινίας ήταν πολύ ανοικτοί προς εμένα: Ο ρεαλισμός ή οι αδερφοί Marx. Πως θα μπορούσα να ξεχωρίσω την πραγματικότητα από τον σουρεαλισμό; Στο τέλος αναμίχθηκαν και συγχωνεύτηκαν το ένα μέσα στο άλλο». Luis Buñuel
Σημείωση: Οι αδερφοί Marx ( The Marx Brothers ) ήταν ένα κωμικό γκρουπ, το πιο σημαντικό της αμερικανικής φαρσοκωμωδίας. Τέσσερα αδέρφια με Γερμανοεβραική καταγωγή.
Η μουσική και τα soundtrack απουσιάζουν σκόπιμα από την ταινία
Ο Buñuel με επίκεντρο ένα γεύμα που δεν πραγματοποιείται ποτέ χρησιμοποιεί την επανάληψη αυτή για να τονίσει την υπερβολή, την εκκεντρικότητα και το ασυνήθιστο. Πολλοί κριτικοί την χαρακτήρισαν ως το στολίδι του ακραίου παραλογισμού. Κάποιοι άλλοι την είδαν ως καθόλου αστεία και μονότονη. Στο ίδιο πνεύμα του σουρεάλ, ο σκηνοθέτης «παίζει» με την μουσική, αφού αυτή απουσιάζει παντελώς από την ταινία. Όποιος πιστεύει πως «Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» ξεγυμνώνει την αστική τάξη θα απογοητευτεί., καθώς ο στόχος είναι η σάτιρα και η περιφρόνηση της. Όλοι οι χαρακτήρες που έχουν κάποια θεσμική θέση, ρίχνονται στην άβυσσο της κακίας, της μοιχείας, των ναρκωτικών, του σεξ, του ναρκισσισμού αλλά και της δολοφονίας. Στο τέλος της ταινίας ο θεατής θα αναρωτηθεί, ποιος είναι πιο κυνικός: οι χαρακτήρες που έπλασε στην φαντασία του ο Buñuel ή ο ίδιος ο Buñuel;
Ο σκηνοθέτης της ταινίας Luis Buñuel υποφέρει από κώφωση!
Η απουσία soundrank από την εμβληματική ταινία οφείλεται, εν μέρει, στην κώφωση του ίδιου. Ο σκηνοθέτης αργότερα θα πει:
«Μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στη ζωή μου είναι η κώφωση μου, γιατί έχουν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια από τότε που μπόρεσα να ακούσω σημειώσεις. Όταν ακούω μουσική είναι σαν τα γράμματα σε ένα κείμενο να αλλάζουν μέρη το ένα με το άλλο, καθιστώντας τις λέξεις ακατανόητες και μπερδεύουν τις γραμμές. Θα θεωρούσα ότι τα γηρατειά μου θα εξαργυρώνονταν αν επρόκειτο να επανέλθει η ακοή μου, γιατί η μουσική θα ήταν το πιο ευγενικό οπιούχο, ηρεμώντας τους φόβους μου καθώς κινούμαι προς το θάνατο. Σε κάθε περίπτωση, υποθέτω ότι η μόνη ευκαιρία που έχω για αυτό το είδος θαύματος δεν περιλαμβάνει τίποτα λιγότερο από μια επίσκεψη στη Λούρδη».
Luis BuñuelAdvertising
Βραβεία
«Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» θα σαρώσει τα κινηματογραφικά βραβεία της εποχής. Ανάμεσα στις σημαντικότερες διακρίσεις ήταν το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου (σεναριογράφοι: Jean Claude Carriere και Luis Buñuel) και το κινηματογραφικό βραβείο BAFTA στη κατηγορία Καλύτερης Ταινίας, που απονεμήθηκε στον ισπανό σκηνοθέτη. Επιπρόσθετα, η ταινία κέρδισε Χρυσή σφαίρα Καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, καθώς και το βραβείο Καλύτερου Σεναρίου, της Εθνικής Ένωσης Κριτικών των ΗΠΑ. Η γενικότερη αδιαφορία του Buñuel για τα βραβεία φάνηκε και στην ειρωνική απάντηση που έδωσε για το Όσκαρ της ταινίας: «Πλήρωσα 25.000 $ για να το πάρω».
Μπουρζουαζία: Κάτι σαν την «αστική πλέμπα» της Ελλάδος
Τι ήταν όμως πραγματικά η «μπουρζουαζία» που χρησιμοποιούν στον τίτλο της ταινίας οι Jean Claude Carriere και Luis Buñuel; Είναι ο όρος που αναφέρεται στην κοινωνική τάξη στην οποία ανήκουν αστοί και κτηματίες. Με μια άλλη εκδοχή, είναι η τάξη στην οποία ανήκουν τα μέσα παραγωγής του πλούτου. Η Γαλλική λέξη «Bourgeois» μεταφράζεται ως ο κάτοικος της πόλης. Ωστόσο, συχνά ο όρος μπορεί να χρησιμοποιείται, έχοντας ένα υποτιμητικό νόημα.
Η σάτιρα της Γαλλικής μπουρζουαζίας είναι μια υπερρεαλιστική κωμωδία με στοιχεία δράματος δίχως καμία λογική ακολουθία. Παρόμοια με το ύφος της ταινίας «El ángel exterminado» (1962) που επίσης σκηνοθέτησε ο Buñuel. Στη ταινία του 1962, οι ήρωες τρώνε ακατάπαυστα, και εφόσον δεν τους σταματά τίποτα, δεν φεύγουν από το δωμάτιο. Όμως, οι παράλογες καταστάσεις που επικρατούν θα διακόπτουν συνεχώς τους χαρακτήρες από το φαγητό. Το σενάριο και η γενικότερη επιλογή της θεματολογίας, φάνηκε πως επηρεάστηκαν από την αυστηρή εκπαίδευση που ο σκηνοθέτης είχε πάρει από τους Ιησουίτες, εξού και η εμμονή με την θρησκεία και η ανατρεπτική συμπεριφορά του.
Ο Luis Buñuel θεωρήθηκε ο πατέρας του κινηματογραφικού σουρεαλισμού, λαμβάνοντας το βραβείο του Χρυσού Φοίνικα στο τέλος της ζωής του.
Ακολουθεί βίντεο από μια σκηνή της ταινίας «Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας».
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
Χατζηευφραιμίδης T. (2020). Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας – Le Charme Discret de la Bourgeoisie -του Λουίς Μπουνιουέλ. Ανακτήθηκε από www.flix.gr. Τελευταία προσπέλαση στις 12/9/2020.
Μήτσης Χ. (2010). Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας – Le Charme Discret De La Bourgeoisie. Ανακτήθηκε από www.athinorama.gr. Tελευταία προσπέλαση στις 12/9/2020.
Le Charme Discret de la Bourgeoisie. Ανακτήθηκε από www. fidmarseille.org. Tελευταία προσπέλαση στις 12/9/2020.
Δημόπουλος Η. (2020). Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας – Le charme discret de la bourgeoisie. Ανακτήθηκε από www.cinemagazine.gr. Tελευταία προσπέλαση στις 12/9/2020.
