Η μάχη στα Βασιλικά Φθιώτιδας ήταν μια ένδοξη ελληνική νίκη που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη και πορεία της Ελληνικής Επανάστασης. Οι Οθωμανοί ήταν πολυπληθέστεροι και εμπειροπόλεμοι. Όμως, η ελληνική αποφασιστικότητα ήταν μεγαλύτερη και έτσι ένας δύσκολος εχθρός κατατροπώθηκε. Μέσα από την ανάλυση της μάχης θα διαπιστώσει κανείς ότι η μάχη των Βασιλικών ήταν μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες σελίδες τις ελληνικής ιστορίας.
Τα γεγονότα και τα σχέδια στο Οθωμανικό στρατόπεδο
Ο Ομέρ Βρυώνης μετά από μια σειρά από ήττες στα Βρυσάκια και στον Αετό κατέλαβε τη Λιβαδειά και κάνοντας μεταβολή προχώρησε για την Αττική.1α,β Αφού έλυσε την πολιορκία της Ακροπόλεως νυμφεύτηκε την ωραιότατη κόρη του μουφτή των Αθηνών.1γ Τότε, ήθελε να προχωρήσει προς την Πελοπόννησο αλλά ισχυρές επαναστατικές δυνάμεις κρατούσαν τον Ισθμό οπότε παρέμεινε στάσιμος και περίμενε τις ενισχύσεις που έστειλε ο Χουρσίτ.1δ Την εντολή είχε δώσει ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄ όταν στο άκουσμα της πολιορκίας της Τριπολιτσάς φοβήθηκε μην πέσει αυτή στα χέρια των επαναστατών.2α Έτσι, «διέταξε αφενός το τούρκικο ναυτικό να εισπλεύσει στον κορινθιακό κόλπο αφετέρου δε να αποσταλεί νέο στράτευμα προς ενίσχυση των πολιορκημένων Τούρκων της Τριπολιτσάς, την ενίσχυση του Ομέρ Βρυώνη και του ευρισκόμενου στην Βοιωτία Κιοσέ Μεχμέτ».2β
Οι δυνάμεις του Κιοσέ Μεχμέτ και του Ομέρ Βρυώνη δεν είχαν περάσει στον Μοριά, όπως αρχικά είχαν σχεδιάσει αλλά ούτε είχαν καταστείλει την επανάσταση στην Ανατολική Ελλάδα.3 Έτσι, ξεκίνησε μία δύναμη 8000 ανδρών από την Λάρισα με αρχηγό τον Μπαϋράμ Πασά.4 Μαζί του ήταν οι πασάδες Χατζή Μπεκήρ, Μεμή και Σαχίν Αλή.5 Το στράτευμα είχε εντολή να ενωθεί με αυτό του Κιοσέ Μεχμέτ και οι δύο τους να πάνε μαζί στην Πελοπόννησο αφήνοντας τον Ομέρ Βρυώνη στην Αττική να καλύπτει τα νώτα τους.6 Το στράτευμα αυτό εκτός των πεζών, μία δύναμη άριστα οργανωμένη, διέθετε ιππικό, πυροβολικό7α και πολλές άμαξες με εφόδια7β. «Σύμφωνα με το σχέδιο των Τούρκων ένα άλλο στράτευμα δυνάμεως 4000 ανδρών, με επικεφαλής τον Μαχμούτ Πασά (Δράμαλη), θα ευρίσκετο στην ευρύτερα περιοχή της Ναυπάκτου και θα περνούσε στην Πελοπόννησο. Όλα αυτά βέβαια θα εγίνοντο με την υποστήριξη του τουρκικού ναυτικού».8 Η στρατιά αυτή (του Μπαϋραμ) στα μέσα Αυγούστου κατέβηκε από την Λάρισα στο Ζητούνι (Λαμία) με προορισμό, άμεσα να περάσει στην Αττικοβοιωτία.9
Οι πρώτες κινήσεις στο ελληνικό στρατόπεδο
Πρώτος πληροφορήθηκε την κάθοδο αυτή ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης (γερο-Δυοβουνιώτης) ο οποίος στις 15 Αυγούστου προέβη άμεσα σε ενημέρωση του Πανουργιά και του Ιωάννη Γκούρα.10 «Ο ευρισκόμενος στη Μεγαρίδα Οδυσσεύς Ανδρούτσος πληροφορηθείς την παρουσία του τουρκικού στρατεύματος στην περιοχή των Θερμοπυλών ειδοποίησε τον Γκούρα και τον Μπούσγο, όπως μεταβούν με τους μαχητές τους στην εν λόγω περιοχή . Ο Ανδρούτσος επέλεξε να μεταβεί με πλοιάριο από τη Μεγαρίδα στο Κακόσι (Θίσβη) της Βοιωτίας, αλλά λόγω νηνεμίας το πλοιάριο καθυστέρησε και ως εκ τούτου δε συμμετείχε στη μάχη των Βασιλικών».11
Τα ελληνικά πολεμικά συμβούλια
Ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης κάλεσε στο Μόδι Λοκρίδας τους υπόλοιπους οπλαρχηγούς.12 Πρώτοι έφτασαν ο ίδιος και ο γιός του Γεώργιος και ο Ιωάννης Γκούρας.13 Στη συνέχεια, έφθασαν στην ευρύτερη περιοχή ο Νάκος Πανουργιάς, με Παρνασσείς αγωνιστές14α, ο Κομνάς Τράκας από την Αγόριανη, ο παπα-Ανδρέας Μώρης από την Κουκουβίστα, ο οποίος βρισκόταν στις Καταβόθρες όταν τον ειδοποίησε ο Πανουργιάς και ξεκίνησε πρόθυμα14β, σώμα Δωριέων του Σκαλτσοδήμου υπό τους Κώστα Μπίτη και Κωσταντή καλύβα και ο Αντώνης Κοντοσόπουλος ή Γεράντωνος επικεφαλής Αταλαντιτών και άλλων Λοκρών.14 Οι οπλαρχηγοί συναντήθηκαν στο Ρεγγίνι στις 23 Αυγούστου 1821 για να κάνουν πολεμικό συμβούλιο.15
Τα δυο περάσματα και το τελικό σχέδιο
Δύο ήταν τα περάσματα στο όρος Καλλίδρομο που οδηγούσαν στην Λειβαδιά.16 Το πρώτο ήταν της Φοντάνας και βρισκόταν επί της οδού: Θερμοπυλών-Βουδουνίτας(Μενδενίτσας)-Φοντάνας- Τουρκοχωρίου17α και από εκεί στο Δραχμάνι (Ελάτεια)17β.Η διάβαση της Φοντάνας ήταν στενή, απόκρημνη, ανώμαλη και χρειαζόταν 1 ώρα πορεία18α.Εκεί , όμως, ήταν πιο εύκολη η ελληνική άμυνα.18β Το δεύτερο ήταν η λεγόμενη <<λεωφόρος των Βασιλικών>>19α, που βρισκόταν στην οδό: Θερμοπυλών-Μώλου-Πλατανιά-Βασιλικών-Δραχμανίου (Ελάτειας).19β
Το πέρασμα των Βασιλικών χρειαζόταν 3 τέταρτα της ώρας πορεία.20 Στο συμβούλιο οι Γκούρας, Νάκος Πανουργιάς και Παπαντρέας ήταν της άποψης να οχυρωθούν οι Έλληνες στην Φοντάνα γιατί η θέση προσφερόταν για καλύτερη άμυνα και κατά την γνώμη τους οι Τούρκοι θα περνούσαν από κεί.21 Ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης όμως, ως μεγαλύτερος και εμπειρότερος από τους άλλους έλεγε ότι οι Ελληνικές δυνάμεις έπρεπε να πιάσουν την διέλευση των Βασιλικών γιατί από κει θα περάσουν οι Τούρκοι επειδή η οδός ήταν πιο πλατιά και οι πασάδες θα την προτιμούσαν αφού είχαν πολύ μεγάλο ασκέρι: πυροβόλα, άμαξες, πεζικό και ιππείς, όπως προείπαμε.22 Έτσι, οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί συμφώνησαν στην άποψη του εμπειροπόλεμου Δυοβουνιώτη22α. Επομένως, οι Ελληνικές δυνάμεις έλαβαν τις θέσεις τους. Ο αριθμός τους δεν τους επέτρεπε να μοιρασθούν και στις δύο διαβάσεις.
Η τελική διάταξη
Η διάταξη είχε ως εξής:
Ο γερο-Δυοβουνιώτης κατέλαβε θέσεις εκατέρωθεν της εισόδου της κοιλάδος, ο Αντώνης Κοντοσόπουλος ή Γεράτωνος και ο Κωνσταντής Καλύβας έπιασαν τα ενδότερα της κοιλάδος, από την δεξιά πλευρά ενώ από την αριστερή τοποθετήθηκαν ο Τράκος κι ο Μπίτης με στρατιώτες από τα Σάλωνα και τη Δωρίδα.23α Ο Ιωάννης Γκούρας, ο Νάκος Πανουργιάς, ο Γεώργιος Δυοβουνιώτης με 1.100 άνδρες έπιασαν το άλλο άκρο της εξόδου της κοιλάδος των Βασιλικών και ο Παπανδρέας από την Κουκουβίτσα στάλθηκε με περίπου 200 στο στενό της Φοντάνας για παν ενδεχόμενο.23β Ο Παπανδρέας οργάνωσε αμυντικά την θέση αυτή.24α Μέχρι σήμερα σώζονται ταμπούρια στην περιοχή της Φοντάνας σε δύο σημεία.24β
Από επιστολή αναγνώστου της εφημερίδας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ προς την ίδια εφημερίδα, με ημερομηνία 28 Μαρτίου 1884 πληροφορούμαστε ότι εκτός από τους προαναφερθέντες οπλαρχηγούς στην μάχη συμμετείχαν ο Ιωάννης Ρούκης διοικητής σώματος οι οποίοι έφτασαν στην ακμή της μάχης και ο Βασίλης Μπούσγος διοικητής του σώματος του Ανδρούτσου ο οποίος έλλειπε στην Πελοπόννησο.25 Η αρχηγεία δώθηκε τιμητικά στον Ιωάννη Δυοβουνιώτη.26 Οι Έλληνες ακολούθησαν την τακτική της ενέδρας δηλαδή θα άφηναν τον εχθρό να μπεί στα ενδότερα έτσι ώστε να μην μπορεί να αναπτυχθεί και τότε θα τον χτυπούσαν.27
Ο Σπ. Τρικούπης ωστόσο για την διάταξη της μάχης αναφέρει:
«Και ο μέν Παπα-Ανδρέας Κοκοβιστιανός μετά 300 ετοποθετήθη αφανής εντός του παρα τη είσοδω της κοιλάδος πυκνού δάσους ο δε Αντώνης Κοντοσόπουλος και ο Κωσταντής Καλύβας μετά 600 κατέλαβαν τα ενδότερα της κοιλάδος ο δε Δυοβουνιώτης, ο υίος του, ο Νάκος Πανουργιάς και ο Γκούρας μετά 1100 τα προ της εξόδου της κοιλάδος».27α
Οι αρχικές κινήσεις των Οθωμανών και η πρώτη συμπλοκή
Οι Τούρκοι ξεκίνησαν από την Λαμία στις 22 Αυγούστου ύστερα από ένα δυσάρεστο γεγονός που το θεώρησαν ως κακό οιωνό: τον θάνατο του στρατηγού Χατζή Μπεκήρ πασά.28α Πέρασαν την γέφυρα της Αλαμάνας στον Σπερχειό, τον Μώλο και στρατοπέδευσαν στην πεδιάδα του Πλατανιά.28β Ο Μπεϋράμ πασάς μάταια περίμενε ειδήσεις από τους Ομέρ Βρυώνη και Κιοσέ Μεχμέτ.28γ Στις 25 Αυγούστου στέλνει για ανίχνευση 200 ιππείς στα Βασιλικά και 300 πεζούς στη Φοντάνα.28δ
Στα Βασιλικά οι Τούρκοι έπεσαν στην Ελληνική ενέδρα, κτυπήθηκαν από τους Κοντοσόπουλο, Καλύβα, Τράκα, Μπίτη και περικυκλώθηκαν από τους άλλους.28ε Αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν αφήνοντας 40 νεκρούς και πολλά άλογα.28στ Στην Φοντάνα η Τούρκικη δύναμη κτυπήθηκε από τον Παπανδρέα και άφησε εκεί 25 νεκρούς.28ζ Έτσι, ο Μπεϋράμ πασάς κατάλαβε ότι δεν θα ήταν εύκολο να περάσει από καμία διάβαση για την Λειβαδιά.28η Ωστόσο, εξακολουθούσε να πιστεύει στην αριθμητική υπεροχή του.28θ
Οι πρώτες κινήσεις την 26η Αυγούστου
Ο Μπεϋράμ πασάς ξεκίνησε τα χαράματα της 26ης Αυγούστου από το στρατόπεδο στον Πλατανιά και κατευθύνθηκε προς τα Βασιλικά.29 Στον Πλατανιά άφησε ζώα και άμαξες με σκοπό να γυρίσει να τα πάρει.30α Ήθελε πρώτα να ξεκαθαρίσει το πέρασμα από την ελληνική ενέδρα.30β Όμως, υπήρχε και μία άλλη διάβαση που παρέκαμπτε αυτή των Βασιλικών μέσω Ζελίου και οδηγούσε στην Ελάτεια.31α Για να αποφύγουν οι Έλληνες πιθανή διαφυγή των Τούρκων από εκεί, τον δρόμο αυτό έσπευσε και κατέλαβε ο Γιάννης Ρούκης, πρωτοπαλίκαρο του Ανδρούτσου, την θέση Ανίβιτσα, πάνω απ’τα Βασιλικά.31β Ο Ρούκης έφτασε εκεί μέσα σε μία νύχτα, από την Αγία Μαρίνα του Παρνασσού, μόλις πληροφορήθηκε από τον Γκούρα τα γεγονότα της προηγούμενης ημέρας.31γ
Μετά από μία ώρα πορεία ο Τούρκικος στρατός έφτασε και σταμάτησε στην είσοδο του στενού των Βασιλικών.31δ Ο Τούρκικος στρατός ανερχόταν σε 8000 (7000 κατά τον Σπ. Τρικούπη).32 Μετά την συνηθισμένη προσευχή, ακολούθησαν εκκωφαντικοί, τουφεκισμοί και κανονιοβολισμοί με σκοπό τον εκφοβισμό των Ελλήνων και την τόνωση του ηθικού των Τούρκων.33α Η διάταξη ήταν: Μπροστά τα κανόνια, πίσω το πεζικό και τέλος το ιππικό.33β
Η μάχη ξεκινά
Η εμπροσθοφυλακή των Τούρκων πέρασε από τους άνδρες του Δυοβουνιώτη χωρίς να τους καταλάβει επειδή αυτοί ήταν κρυμμένοι στο δάσος.34α Ανίκρυσε πρώτα τα τμήματα του Κοντοσόπουλου και του Καλύβα, στο δεξιό μέρος και τότε, επιτέθηκαν με ορμή εναντίον τους.34β Οι Έλληνες όμως με εύστοχα πυρά ανέκοψαν την πορεία τους.35α Η μάχη γενικεύτηκε.35β Τότε, ο παπα-Αντρέας Μώρης λαμβάνει εντολή να φύγει από την Φοντάνα και να μετακινηθεί στην είσοδο της κοιλάδας προς ενίσχυση του Ιωάννη Δυοβουνιώτη.36Ο Δημήτρης Αδάμ ωστόσο μας πληροφορεί «Όταν η μάχη βρισκόταν στο κρισιμότερο σημείο της, ο Παπανδρέας, που βρισκόταν στη Φοντάνα όπου την προηγούμενη μέρα είχε επιτυχώς αποκρούσει την πεζοπόρο ανιχνευτική περίπολο των Τούρκων, ακούγοντας πυκνά πυρά προς τα Βασιλικά, καταλαβαίνει καλά τι γίνεται, αφού δεν δέχτηκε καμιά εχθρική ενόχληση, αφήνει την Φοντάνα κι ακολουθώντας το συντομότερο δρόμο με τα παλληκάρια του (ήτοι σημερινή θέση Παλιόχανο, Παλιοχώρι ρεγγινίου, Πατήματα, Σκαλί, Κανάλια, Μακρυόραχη) βγαίνει στα μετόπισθεν των Τούρκων λίγο πιο κάτω από το σημείο που βρισκόταν ο γερο – Δυοβουνιώτης και μπαίνει ουσιαστικά και αυτός στη μάχη».37
Ο Μπεϋράμ πασάς έστειλε 4000 άνδρες να εκδιώξουν τους 400 που βρισκόταν θέσεις Κοντοσόπουλου και Καλύβα.38α Τότε, ο Γκούρας έσπευσε να τους βοηθήσει.38β Όμως, ο εχθρός, υπερτερούσε αριθμητικά και έτσι οι Έλληνες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στο διάσελο των Βασιλικών.38γ Κατά τη διάρκεια της μάχης ο Κοντοσόπουλος τραυματίστηκε αλλά έμεινε και πολέμησε ως το τέλος.38δ Τότε, ο Γκούρας συγκέντρωσε γύρω του τους περισσότερους αγωνιστές και οχυρώθηκε, σε ένα παλιό έρημο εκκλησάκι (πιθανότατα του Αγίου Αθανασίου), θέση που πρόσφερε μέτωπο στην προέλαση των Τούρκων και κράτησε γερή άμυνα στις σφοδρές επιθέσεις.38ε Τότε, ο Μπεϋράμ διέταξε γενική επίθεση εναντίον του Γκούρα και ο ίδιος τέθηκε επικεφαλής.38στ
Οι ενισχύσεις
Εκείνη, την στιγμή, από τα όπισθεν των Ελληνικών θέσεων ακούστηκαν τουφεκισμοί.38ζ Ήταν ο Βασίλης Μπούσγος, ο Τριανταφυλλίνας και ο Λάππας με 250 Λιβαδίτες.38η Ο Τριανταφυλλίνας και ο Λάππας ενίσχυσαν το σώμα του Κοντοσόπουλου και του Ρούκη.38θ Ο Μπούσγος έμεινε στον Γκούρα, ο οποίος σύμφωνα με προφορική μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα αναφώνησε: «Μωρέ παιδιά ο καπετάνιος έρχεται, απάνω τους».38ι Εννοούσε, τον Ανδρούτσο που ήταν ο φόβος των Τούρκων στη Στερεά.38ια Τότε, επικράτησε πανικός στους Τούρκους και η έκβαση της μάχης πήρε θετική τροπή για τους Έλληνες.38ιβ
Η τελική στιγμή
Εκείνη τη στιγμή, ο Γκούρας επωφελήθηκε από την αναταραχή, των Τούρκων και αφήνοντας ένα μικρό τμήμα να κρατά άμυνα, ο ίδιος πέρασε με τους υπόλοιπους από την Ανίβιτσα, πήρε τον Ρούκη και με αιφνίδιο κυκλωτικό ελιγμό βρέθηκε στα νώτα του εχθρού (στο πίσω μέρος της Τουρκικής παράταξης).38ιγ Ήδη στα μετόπισθεν τους χτυπούσαν τα τμήματα του γέρο-Δυοβουνιώτη και του Παπαντρέα.39α Ο Παπαντρέας με τα παλικάρια του χτυπούσε με σφοδρότητα τα τμήματα του στρατού που φύλαγαν τα κανόνια. Μπροστά τους χτυπούσαν τα τμήματα Κοντοσόπουλου, Καλύβα, Τριανταφυλλίνα και Λάππα.39β
Ανατολικά χτυπούσαν τα τμήματα του Γκούρα, Ρούκη, Πανουργιά και Γιώργου Δυοβουνιώτη.40α Έτσι, οι Τούρκοι κυκλώθηκαν από παντού.40β Από τα χέρια του Γκούρα, που πρήστηκαν από την σφαγή, έπεσε νεκρός ο Μεμίς πασάς.40γ Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και γιος του Μπεϋράμ πασά και οι αξιωματικοί Μπουχερδέρ αγάς, Σιλιχτάρ αγάς και άλλοι.40δ
Απελπισμένος ο Μπεϋράμ πασάς διέταξε γενική οπισθοχώρηση40ε, τις απογευματινές ώρες40στ. Ο ίδιος έφτασε στο στρατόπεδο στον Πλατανιά, αργά το απόγευμα40ζ , αφού έδωσε εντολή να καούν οι άμαξες με τα πολεμοφόδια και τις τροφές κατευθύνθηκε στην γέφυρα του Σπερχειού ποταμού40η. Αφού πέρασε διέταξε να την καταστρέψουν γιατί φοβόταν ότι οι Έλληνες θα έφταναν στην Λαμία.40θ Ο στρατός του καταδιώχτηκε από τους άντρες του Παπανδρέα ως το στρατόπεδο ενώ τα υπόλοιπα ελληνικά τμήματα επιδίδονταν σε σφαγές ως το βράδυ όσων Τούρκων έμειναν στο πεδίο της μάχης και σε λαφυραγώγηση.40ι
Ο Σπ. Τρικούπης μας πληροφορεί: «Όλοι οι οπλαρχηγοί Έλληνες διέπρεψαν την ημέρα εκείνην, ο δε παπα Ανδρέας κατεδίωξε τους εχθρούς έως εβασίλευσεν ο ήλιος».41 Οι απώλειες των Τουρκαλβανών ήταν μεγάλες (700 νεκροί).42α Στην κατοχή των Ελλήνων περιήλθαν 14 σημαίες, το ταμείο του στρατού, 1500 άλογα και πολλά άλλα λάφυρα.42β Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν λίγες (10 νεκροί και 30 τραυματίες μεταξύ αυτών και ο Αντώνης Κοντοσόπουλος).42γ
Μετά την μάχη
Την νύχτα μετά την μάχη οι Έλληνες αποσύρθηκαν στην Δαμάστα. Την επόμενη έφτασε εκεί ο Ανδρούτσος στενοχωρημένος που δεν έλαβε μέρος στην μάχη.43α Τότε, έστειλε επιστολή προς τον Υψηλάντη ως γενικός αρχηγός των όπλων της Ανατολικής Στερεάς.43β Μία έκθεση αλλιώς της μάχης.43γ Ο Μπεϋράμ πασάς δεν ξαναεμφανίστηκε.45α Είτε αυτοκτόνησε είτε δολοφονήθηκε με εντολή του Σουλτάνου, ως υπεύθυνος της τραγωδίας του στρατού.45β Όπως προείπαμε, οι απώλειες των Τούρκων ήταν μεγάλες.45γ Αχρηστεύτηκε περίπου το ένα τρίτο του στρατού που ξεκίνησε από την Λαμία.45δ Η Έφη Αλλαμανή γράφει: «Εκτός από τον Τούρκο στρατηγό και τους αξιωματικούς που χάθηκαν στην μάχη, στην έκθεση του Ανδρούτσου αναφέρονται 766 νεκροί (άλλοι τους ανεβάζουν σε 1200), 1500 τραυματίες και 220 αιχμάλωτοι. Πολλοί σκοτώθηκαν και τις επόμενες μέρες της μάχης, όταν τους ανακάλυπταν κρυμμένους μέσα στα δάση και στα ρέματα της περιοχής οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών».45ε
Τότε ήταν που οι Έλληνες προέβησαν σε μία αγριότητα…46α Ο Σαράντος Καργάκος γράφει: «Οι αιχμάλωτοι Τούρκοι ήσαν 100. Και μεταξύ αυτών ο διαβόητος Τουρκαλβανός Φράσαρις, τον οποίον οι Αγοριανίτες έγδαραν ζωντανό, διότι και άλλοτε τον είχαν συλλάβει εις μάχην αιχμάλωτον και τον εχάρισαν την ζωην, ανταλλάξαντες αυτόν με τον Γιώργον Δυοβουνιώτην, κρατούμενον του Χουρσίτ Πασά εις τα Ιωάννινα, υιόν του Γιάννη Δυοβουνιώτη. Έδωσε δε τότε υπόσχεσιν, ότι δεν θα πολεμήση ποτέ του πλέον κατά των Χριστιανών, πλήν παρέβη την δήλωσίν του».46β
Τα λάφυρα
Στο στρατόπεδο στον Πλατανιά οι Έλληνες πήραν πολλά λάφυρα.47α Γράφει πάλι η Έφη Αλλαμανή: «Από τις 1000 άμαξες των Τούρκων μόνο οι 600 είχαν καή. Οι υπόλοιπες με πολλές τροφές και πολεμοφόδια έπεσαν στα χέρια των νικητών∙ και μαζί οκτώ κανόνια και πλήθος άλογα, βουβάλια και αγελάδες. Στα χέρια τους έπεσαν και τουρκικές σημαίες και το περίφημο «μπουγιούκ μπαϊράκι», η σημαία της εφόδου. Οι Έλληνες έχασαν 17 ή σύμφωνα με άλλους 42 άνδρες και είχαν 35 τραυματίες».47β
Τα αποτελέσματα της μάχης
Με την μάχη αυτή ματαιώθηκε η ένωση του στρατού του Μπεϋράμ πασά με αυτό του Κιοσέ Μεχμέτ και η προέλαση τους στην Πελοπόννησο.47γ Αλλά και ο Μαχμούτ πασάς, της Δράμας, βρήκε κλειστές τις διαβάσεις του Μακρυκάμπου στις καταβόθρες (Οίτη) και υποχώρησε.47δ Με όλα αυτά δεν έφτασαν ποτέ τουρκικές ενισχύσεις στην Τριπολιτσά και έτσι οι Έλληνες σε λιγότερο από ένα μήνα την κατέλαβαν.47ε
Ο Σπυρίδων Τρικούπης για τη μάχη
«Και προχωρήσας( ο Μπεϋραμ πασας) είς την πειδιάδα παρά την είσοδον του στενού διέταξε ν’αναγνώσωσει την συνήθη προπόλεμον ευχήν και να κανονοβολήσωσει και τουφεκίσωσι. Τούτου γενομένου, ώρμησεν ο στρατός αλαλάζων επί τους περί τον Κοντοσόπουλον και Καλύβαν, έτρεξαν είς βοήθειαν αυτών οι Δυοβουνιώται, ο Πανουργιάς και ο Γκουράς, κατέφθασε και ο Μπούσγος μετά 300, εξήφθη διακκαής μάχη. Επειδή η θέσις ήτο στενή, δασώδης και απόκρημνος, ούτε ο μέγας αριθμός των πεζών, ούτε το πολύ ιππικόν των εχθρών εχρησίμευε, ώστε μη δυνάμενοι ν’απωθήσωσι τους Έλληνας, αν και τοσον πολλοί, και ανοίξωσο την δίοδον, έστρεψαν τα νώτα. Τότε εξώρμησαν οι υποδενδριάζοντες περί τον Παπα-Ανδρέαν και κατέλαβαν την είσοδον, ώστε ο εχθρός εκτυπάτο έμπροσθεν και όπισθεν. Όλοι οι οπλαρχηγοί Έλληνες διέπρεψαν την ημέραν εκείνην ο δε Παπα-Ανδρέαν κατεδίωξε τους εχθρούς ως εβασίλευσεν ο ήλιος».49
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ
1(α-δ))ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις Realnews,Β’ ΜΕΡΟΣ,σελ. 173-174
2(α-β))Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40
3)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.65
4)(α-δ))ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις Realnews,Β’ ΜΕΡΟΣ,σελ.174
5)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40
6)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40
7α) ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις Realnews,Β’ ΜΕΡΟΣ,σελ. 174
7β)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.65-66
8) Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40
9) π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66
10)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66 και Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40
11)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40
12) π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66
13)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40
14α)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66
14β)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66
14)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.40-41
15)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66 και Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.41
16) Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.41
17α) Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.41
17β)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.157
18(α-β))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.157
19α)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.160
19β)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.41
20)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.160
21) π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66
22 και 22α) π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.66 και Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.41
23α και 23β)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.67 και Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.41
24α και 24β) π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.67
25)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.41-42
26)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.160
27)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.160
27α)ΣΠΥΡΙΔΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ,ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ,ΤΟΜΟΣ Β’,ΕΚΔΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΣΛΑΝΗΣ,ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ,ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ <<ΩΡΑΣ>>,1888, σελ.54
28(α-θ))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.161
29)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.68
30α και 30β)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.161
31(α-δ))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.161
32)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.42
33α και 33β)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.161
34α και34β)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.161
35α και 35β)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.68
36)Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ.42
37)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.68
38(α-ιγ))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.161-162
39α και 39β)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.70-71
40(α-ε))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.162
40στ)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.71
40 στ-ι εκτός ζ)ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.162
40ζ)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.71
41)π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021,σελ.71
42(α-γ))ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις Realnews,Β’ ΜΕΡΟΣ,σελ.175
43(α-γ))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.162
45(α-ε))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.162
46α και 46β)ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις Realnews,Β’ ΜΕΡΟΣ,σελ.175 (με παραπομπή Χρ, Ενισλείδης, <<Η Αμφίκλεια>>, σελ.343)
47(α-ε))ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015,σελ.162
49)ΣΠΥΡΙΔΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ,ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ,ΤΟΜΟΣ Β’,ΕΚΔΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΣΛΑΝΗΣ,ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ,ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ <<ΩΡΑΣ>>,1888,σελ.55
ΠΗΓΕΣ:
-π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος, ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ-ΔΑΔΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΑ-ΑΝΤΡΙΑΣ ΜΟΡΗΣ Ο ΚΟΥΚΟΥΒΙΣΤΙΑΝΟΣ, Ξυλικοί 2021
– Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021
-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,Τόμος 27,έκδοση ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.,2015
– ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις Realnews,Β’ ΜΕΡΟΣ
– ΓΕΩΡΓΙΟΥ Π.ΚΡΕΜΟΥ,ΝΕΩΤΑΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΤΟΜΟΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ Α. ΠΟΛΥΖΩΪΔΟΥ, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ, ΠΑΡΑ ΡΩ ΕΚΔΟΤΗ Σ.Κ.ΒΛΑΣΤΩ,ΟΔΟΣ ΕΡΜΟΥ 63-ΟΔΟΣ ΝΙΚΗΣ 14,1890
– ΣΠΥΡΙΔΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ,ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ,ΤΟΜΟΣ Β’,ΕΚΔΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΣΛΑΝΗΣ,ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ,ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ <<ΩΡΑΣ>>,1888
Δείτε το βίντεο σχετικά με την μάχη των Βασιλικών:
