Πηγή εικόνας: www.atexnos.gr
Ο Άρης Αλεξάνδρου ήταν Έλληνας ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής έργων, γεννημένος στη Σοβιετική Ρωσία. Γεννήθηκε το 1922 στο Πετρογκράντ από Έλληνα πατέρα, τον Πόντιο Βασίλειο Βασιλειάδη και Ρωσίδα μητέρα, την Πολίνα Βίλγκελμσον, εσθονικής καταγωγής. Ο Άρης Αλεξάνδρου μαζί με την οικογένεια του καταφθάνουν στην Ελλάδα το 1928 αρχικά στη Θεσσαλονίκη και από το 1930 στην Αθήνα. Αναντίρρητα, ο Άρης Αλεξάνδρου ανήκει στους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Έλληνες συγγραφείς. Το μοναδικό του μυθιστόρημα « Το Κιβώτιο» (1975) κατέχει περίοπτη θέση στα ελληνικά γράμματα.
Βιογραφία
Ο Άρης Αλεξάνδρου γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1922 στη σημερινή Αγία Πετρούπολη και το 1928 μαζί με την οικογένεια του καταφθάνουν στην Ελλάδα. Πράγματι, η Ρωσία θα αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι στη ζωή του ποιητή καθώς η συγκεκριμένη αυτή χώρα θα τον συγκινεί μέχρι το τέλος της ζωής του. Επιπρόσθετα, δεν είναι τυχαίο ότι τα ρωσικά αποτελούσαν τη μητρική του γλώσσα. Η επαφή του με την ελληνική γλώσσα θα τον δυσκολέψει ιδιαίτερα , ειδικά κατά τον πρώτο ενάμιση χρόνο στην Ελλάδα. Μετά το πέρας των γυμνασιακών σπουδών στη Βαρβάκειο σχολή, ο Άρης Αλεξάνδρου δίνει εξετάσεις και περνάει στην ΑΣΟΕΕ. Στη συνέχεια, θα εγκαταλείψει τις σπουδές του, αφού θα συνειδητοποιήσει ότι δεν αποτελούν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος του και θα στραφεί επαγγελματικά στη μετάφραση. Στον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη θα δουλέψει ως μεταφραστής και θα χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά το ψευδώνυμο «Άρης Αλεξάνδρου».
Τα Ψευδώνυμα
Όπως είναι ήδη γνωστό , στην εργασία του ως μεταφραστής χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο «Άρης Αλεξάνδρου» , το οποίο υπήρξε προτροπή του φίλου του Γιάννη Ρίτσου , ώστε να αποφευχθεί ο συσχετισμός με έναν άλλον συνεπώνυμό του μεταφραστή. Στο λογοτεχνικό του έργο χρησιμοποίησε επίσης τα ψευδώνυμα Άρης Ουρανός και Αντίπας Νετραλίτης. Ωστόσο, το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοτέλης Βασιλειάδης.
Η ιδεολογία του Άρη Αλεξάνδρου
Ο Άρης Αλεξάνδρου κατά την περίοδο του 1941 υπήρξε μέλος σε μια κομμουνιστική οργάνωση που είχε άμεση σύνδεση με την ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδας) . Η παρουσία του στην οργάνωση ήταν ιδιαιτέρα σύντομη. Ωστόσο, η αγωνιστική του δράση υπήρξε ιδιαίτερα ενεργή. Τον Δεκέμβριο του 1944, στα Δεκεμβριανά , συνελήφθη ως κομμουνιστής από τους Άγγλους και εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα στη Βόρεια Αφρική , από όπου αφέθηκε ελεύθερος το 1945. Τα επόμενα χρόνια ( Εμφύλιος πόλεμος) θα αντιμετωπίσει αλλεπάλληλες εκτοπίσεις. Πιο συγκεκριμένα, στο Μούδρο (1948-1949), στη Μακρόνησο (1949), στον Άγιο Ευστράτιο (1950-1951). Το 1953 θα επέλθει η κατηγορία για ανυποταξία από το Στρατοδικείο Αθηνών , με άμεσο αποτέλεσμα τη φυλάκιση του. Στο διάστημα αυτό, ήταν σε πλήρη απομόνωση από τους υπόλοιπους πολιτικούς κρατούμενους μέχρι περίπου το 1956. Η απελευθέρωση του έγινε το 1958.
Πηγή εικόνας: www.kedros.gr
Την δεκαετία του 1960, ο Άρης Αλεξάνδρου μαζί με την γυναίκα του Καίτη Δρόσου ιδρύουν έναν εκδοτικό οίκο, ο οποίος και πτώχευσε οικονομικά. Το 1962, ο ποιητής θα τιμηθεί με το Βραβείο Ειρήνης στο Φεστιβάλ Μόσχας. Ωστόσο, μετά την κήρυξη της δικτατορίας το 1967, αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι όπου και εργάστηκε σε πληθώρα επαγγελμάτων με άμεσο και βασικό στόχο του τον βιοπορισμό. Το υπόλοιπο της ζωής του θα το περάσει μαζί με τη σύζυγο του, στο Παρίσι. Το 1978 ο Αλεξάνδρου πεθαίνει σε ηλικία 56 ετών .
Ποιητικό έργο
Η πρώτη ποιητική συλλογή του Άρη Αλεξάνδρου εκδόθηκε το 1946, με τίτλο << Ακόμη τούτη η Άνοιξη>> και κυκλοφόρησαν περίπου 300 αντίτυπα. Το πρώτο ποιητικό εγχείρημα του ποιητή έλαβε θετική κριτική και ανταπόκριση από τις αριστερές εφημερίδες της εποχής. Στα ποιήματα αυτά, ο Άρης Αλεξάνδρου αποτυπώνει τον έκδηλο θαυμασμό του για την δράση του ΕΛΑΣ και ΕΣΣΔ. Το 1949 δημιούργησε το θεατρικό Αντιγόνη, το οποίο το αναθεώρησε το 1951. Όπως ήταν φυσικό, ακολούθησε η ποιητική συλλογή «Άγονος Γραμμή» και η «Ευθύτης Οδών» το 1959. Αναντίρρητα, η ποίηση του Αλεξάνδρου έχει ως πρωταρχικό χαρακτηριστικό της διάψευσης της ελπίδας, γνώρισμα που είναι κυρίαρχο στους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Επιπρόσθετα, στην ποίηση του είναι έκδηλη η χρήση της ειρωνείας καθώς και η χρήση του σαρκασμού απέναντι στη σαθρότητα των κοινωνικών συστημάτων.
Πηγή εικόνας:www.wikipedia.org
Το Κιβώτιο
Το μοναδικό μυθιστόρημα που έγραψε ο Άρης Αλεξάνδρου είναι « Το κιβώτιο», το οποίο κυκλοφόρησε το 1975 από τις εκδόσεις Κέδρος. Αδιαμφισβήτητα, η κριτική θεώρησε ότι το μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου ήταν ένα από τα κορυφαία στο σύνολο της ελληνικής λογοτεχνίας. Αξίζει να αναφερθεί, ότι το Κιβώτιο υπήρξε έργο επίπονης και σκληρής δουλειάς καθώς χρειάστηκαν περίπου εφτά χρόνια για την ολοκλήρωση του.
Η υπόθεση του έργου αφορά την περιπέτεια μιας ομάδας σαράντα ατόμων , η οποία κατά τη διάρκεια της αποστολής , έχουν ως απώτερο στόχο τη μεταφορά ενός κιβωτίου άγνωστων στοιχείων από μια πόλη σε μια άλλη. Ωστόσο, το κιβώτιο φτάνει στον τελικό προορισμό του με μοναδικό επιζώντα τον ανώνυμο αφηγητή. Επίσης , ένα ακόμα παράδοξο γεγονός είναι ότι το κιβώτιο δεν περιέχει κάποιο περιεχόμενο.
Στο μυθιστόρημα « Το Κιβώτιο» διαφαίνεται ότι το συγγραφικό υποκείμενο έχει επηρεαστεί άμεσα από τα διδάγματα του λογοτεχνικού μοντερνισμού. Παράλληλα, οι πολιτικοί αγώνες του ποιητή καθώς και η αντιστασιακή του φύση είναι βασικά χαρακτηριστικά του έργου. Ειδικότερα, το αφηγηματικό μέσο που επιλέγει ο Αλεξάνδρου είναι η συνειδησιακή ροή, ώστε να καταγράψει λεπτομερώς την κλιμακωτή ψυχολογική αποδυνάμωση του ήρωα. Η στίξη αποτελεί και αυτή ένα μέσο που αποδίδει την κατάρρευση. Πιο συγκεκριμένα, στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, η χρήση της τελείας είναι ανύπαρκτη. Όλη η αφήγηση είναι με μια ανάσα.
Παρακάτω ακολουθεί ένα απόσπασμα της κριτικής του Αλέξανδρου Κοτζία από την εφημερίδα Η Καθημερινή, 18 Μαϊου 1975:
«Ο Αλεξάνδρου δεν είναι υπαρξιακός, είναι πολιτικός συγγραφέας και καταπιάνεται μ’ ένα μέγιστο αλλά συγκεκριμένο πρόβλημα των καιρών μας. […] Όμως ο Α.Α. δεν είναι ρεαλιστής. Και αν ποιητική αδεία παραμορφώνει την πραγματικότητα, τόσο στις γενικές διατάξεις της όσο και στους υπερτονισμούς κάποιων κυρίως σατιρικών ευρημάτων […] κατορθώνει να ζωντανέψει πιστότερα και ουσιαστικότερα τη ζοφερή μας πραγματικότητα εκείνης της εποχής με μια μάλιστα ασυνήθιστη αίσθηση του χώρου και των αντικειμένων.»
Πηγή εικόνας: www.wikipedia.org
Εργογραφία και Μεταφράσεις
Η εργογραφία του Άρη Αλεξάνδρου περιλαμβάνει και τα σενάρια : «Ο καθηγητής Βαρχαίτ», «Προδοσία» και «Ο λόφος με το σιντριβάνι», το παραμύθι «Τα ξυλοπάπουτσα», θεωρητικά κείμενα όπως τα «Ο δραματουργός Ντοστογιέσβκη» και «Έξω από τα δόντια» καθώς και την ιστορική μελέτη «Η εξέγερση της Κροστάνδης» (Μάρτιος 1921)
Αδιαμφισβήτητα, το μεταφραστικό έργο του Αλεξάνδρου είναι αρκετά μεγάλο καθώς για πολλά χρόνια συνεργάστηκε με τον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη. Πέρα από αυτό, υπήρξαν και άλλες συνεργασίες με Έλληνες έκδοτες, όπως επίσης και με τα περιοδικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα Ελεύθερα Γράμματα (1946) και Εποχές (1963). Κείμενά του δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά : Καλλιτεχνικά Νέα, Καινούργια Εποχή, Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, Η συνέχεια. Έχει μεταφράσει έργα των: Ο Νηλ, Ντοστογιέφσκι, Περλ Μπακ, Ουάιλντ, Τουργκένιεφ, Αραγκόν, Τσέχωφ, Γκόρκι, Κάλντγουελ, Μωπασάν, Φώκνερ, Σίνκλαιρ Λιούις, Γκόγκολ, Μαγιακόφσκι και άλλων πολλών. Η συμβολή του στη διάδοση του έργου των μεγάλων της ρωσικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα ήταν καθοριστική.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο σχετικά με τον Άρη Αλεξάνδρου :
Πηγές :
- Άρης Αλεξάνδρου, el.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση 7/11/2022
- Άρης Αλεξάνδρου, www.sansimera.gr, τελευταία πρόσβαση 7/11/2022
- Άρης Αλεξάνδρου, : www.kedros.gr , τελευταία πρόσβαση 7/11/2022
