Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι ήταν ο σημαντικότερος Ιάπωνας καλλιτέχνης του 19ου αιώνα. Έγινε παγκοσμίως γνωστός για τις «36 όψεις του βουνού Φούτζι», με γνωστότερο τμήμα «Το Μεγάλο Κύμα».
Το ξεκίνημα του Χοκουσάι
Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1760, την 23η ημέρα του 9ου μήνα του 10ου έτους της εποχής Χόρεκι, στη συνοικία Honjo, ανατολικά του Έντο, σημερινό Τόκιο. Ονομάστηκε Τoκιταρό. Πιστεύεται ότι πατέρας του ήταν ο Ναγκασίμα Ίσε, γνωστός καθρεπτοποιός του Σογκούν, του αρχηγού της φεουδαρχικής Ιαπωνίας. Δεν έγινε ποτέ δεκτός ως κληρονόμος, πιθανώς γιατί μητέρα του, σύμφωνα με ιστορικούς τέχνης, ήταν παλλακίδα. Πολύ μικρός υιοθετήθηκε από έναν θείο του, επίσης καθρεπτοποιό, που τον προόριζε για διάδοχο στην οικογενειακή επιχείρηση. Γι’ αυτό πιθανόν έλαβε εξαιρετική εκπαίδευση, ώστε να προετοιμαστεί για την εργασία, που θα τον έφερνε σε άμεση επαφή με την ανώτερη τάξη. Στην Ιαπωνία του 19ου αιώνα, η εκμάθηση γραφής σήμαινε και εκμάθηση ζωγραφικής, καθώς τα υλικά που απαιτούνται ήταν σχεδόν ίδια. Ο Χοκουσάι ενδιαφέρθηκε για την ζωγραφική σε ηλικία 5 ετών.
Η επίσημη εκπαίδευση του Χοκουσάι ξεκίνησε στα 6. Σιγά – σιγά απομακρύνεται από το επάγγελμα του καθρεπτοποιού.
Στα 12 γίνεται υπάλληλος σε δανειστική βιβλιοθήκη και 14 έως 18 ετών μαθητεύει στο εργαστήρι ξυλογραφίας του ξυλογράφου Σουνς. Στα 15 ξεκίνησε να χαράσσει πλάκες, δημιουργώντας γκραβούρες.
Οι Ιάπωνες καλλιτέχνες της εποχής άλλαζαν συχνά όνομα. Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι, αλλάζοντας όνομα περίπου 30 φορές, μας βοηθάει να χωρίσουμε την ζωή του σε καλλιτεχνικές περιόδους.
Η μαθητεία του Χοκουσάι στη σχολή Κατσουκάουα
Το 1779, 19 ετών, ο Χοκουσάι μπαίνει στην σχολή Κατσουκάουα με δάσκαλο τον ιδρυτή, Κατσουκάουα Σουνρό, έναν από τους κορυφαίους στην χαρακτική τεχνοτροπία ουκίγιο-ε, την τεχνοτροπία των «Εικόνων του Φθαρτού Κόσμου». Μαθήτευσε εκεί 19 χρόνια και το καλλιτεχνικό του όνομά γίνεται Σουνρό. Το έργο του «Πυροτεχνήματα στη γέφυρα Ριογκόκου» (1790) προέρχεται από τότε.
Το 1793 πεθαίνει ο Κατσουκάουα Σουνρό, αλλά ο Χοκουσάι παρέμεινε στην σχολή. Θα αποβληθεί λίγο αργότερα, χωρίς να γνωρίζουμε τα ακριβή αίτια. Σύμφωνα με φήμες ο Σουνκό, διευθυντής της σχολής, τον απέβαλε λόγω παράλληλων σπουδών στην αντίπαλη σχολή Κανό. Λίγο αργότερα πεθαίνει και η από δεκαετίας νεαρή σύζυγός του, αφήνοντας του έναν γιο και δύο κόρες.
Τα ονόματα Sori και Κατσουσίκα Χοκουσάι
Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι εξερεύνησε και τέχνες, επηρεασμένες από γαλλικά και ολλανδικά σχέδια, σε μια εποχή που απαγορευόταν οι επαφές με την δύση.
Στα 34 παίρνει το όνομα Sori, δουλεύοντας στην αντίπαλη σχολή Rinpa. Τα επόμενα έργα του είναι ημερολόγια με εικόνες (egoyomi) και μικρά ποιήματα (kyoka). Την ακόλουθη περίοδο, αν και μικρή, παίρνει το όνομα Κατσουσίκα Χοκουσάι. Το «Κατσουσίκα» αναφέρεται στο Έντο, ενώ «Χοκουσάι» σημαίνει «βόρειο στούντιο».
Τα ονόματα Ταουράιγια Σόρι, Χοκουσάι Τομίσα και Τάιτο
Την επόμενη περίοδο, στη σχολή Ταουράουα, με το όνομα Ταουράιγια Σόρι, ζωγραφίζει πίνακες για ευχετήριες κάρτες σουριμόνο, και διακοσμήσεις κουόκα-έχον σε ποιητικές εκδόσεις. Μέχρι το 1795 δημιούργησε πορτραίτα ωραίων κοριτσιών (Μπιτζίν-γκα), επηρεασμένα από το στιλ των Κιγιονάγκα και Ουταμάρο.
Το 1797 ο Χοκουσάι παντρεύεται για δεύτερη φορά και αποκτά ένα γιο και μια κόρη. Από το 1798 ασχολήθηκε με ξυλογραφίες σε απομίμηση ευρωπαϊκών χαλκογραφιών. Τότε δάνεισε το όνομά του σε έναν μαθητή του και πήρε το Χοκουσάι Τομίσα, όνομα που κράτησε μέχρι τα 51, οπότε το άλλαξε σε Τάιτο.
Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι εμπνευστής των Manga
Ο Χοκουσάι έχει στρέψει πια το ενδιαφέρον του στα εγχειρίδια ζωγραφικής. Το 1812 πέθανε ο μεγαλύτερος γιος του. Αυτό του στοίχισε συναισθηματικά, αλλά και οικονομικά. Ως υιοθετημένος κληρονόμος, ο γιος του συνέβαλε στην απόκτηση επιδόματος, ώστε να μην ανησυχεί για το αβέβαιο εισόδημα από την τέχνη.
Το 1814 δημιούργησε το Hokusai manga, με διασκεδαστικές ζωγραφιές για να αντιγράψουν οι μαθητές του. Το εγχειρίδιο έγινε best – seller. Είναι η πρώτη αναφορά στον όρο manga, που σημαίνει τυχαία σχέδια.
Το «Μεγάλο Κύμα»
Το 1820 το όνομα γίνεται Ιίτσου. Το 1828 πεθαίνει και η δεύτερη σύζυγος του. Ο ίδιος, 68 ετών τότε, υπέφερε κατά διαστήματα από παράλυση εξαιτίας εγκεφαλικού, κι έμενε με έναν εγγονό, που τον άφησε απένταρο λόγω τζόγου.
Ο Χοκουσάι ζωγραφίζει ασταμάτητα. Τότε παρήγαγε τις ξυλογραφίες «Μια περιήγηση στους καταρράκτες της επαρχίας» και «Ασυνήθιστες απόψεις των γεφυριών της επαρχίας». Το 1830, 70 ετών, ολοκλήρωσε το έργο «Το Μεγάλο Κύμα έξω από την Καναγκάουα», γνωστότερο ως «Το Μεγάλο Κύμα», τμήμα του «36 όψεις του βουνού Φούτζι», που ολοκληρώθηκε μεταξύ 1826 – 1833. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν 46 σχέδια του βουνού. Υπάρχουν άλλες 35 εκδοχές του έργου, που υπογράφει με το όνομα Litsu.
Η επόμενη περίοδος ξεκινάει το 1834 με το όνομα Gakyō Rōjin Manji (ο τρελός για την ζωγραφική). Αυτή την περίοδο δημιουργεί την σειρά «Εκατό απόψεις του όρους Φούτζι» και άλλες σημαντικές παραστάσεις τοπίων.
Ο εκκεντρικός Κατσουσίκα Χοκουσάι
Ο Χοκουσάι δεν έμενε για πολύ σε ένα μέρος. Θεωρούσε την τακτοποίηση του χώρου απεχθή. Μετακόμιζε, όταν η βρωμιά έκανε το μέρος αβίωτο. Αυτό ίσως είναι αιτία φωτιάς στο εργαστήρι του το 1839, που κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του. Συνολικά, άλλαξε κατοικία 93 φορές.
Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι ήταν ένας έξυπνος manager του εαυτού. Συνήθιζε να δημιουργεί τεράστιες συνθέσεις δημοσίως, με την βοήθεια των μαθητών του, για να τραβάει την προσοχή του κοινού. Στο φεστιβάλ στο Έντο το 1804, ζωγράφισε ένα πορτρέτο του βουδιστή ιερέα Daruma μήκους 1,80 μέτρων με πινέλο μια σκούπα.
Μνημειώδης ήταν και η παρουσία του στην αυλή του Σογκούν, όπου κλήθηκε να αποδείξει την δεξιοτεχνία του. Χρησιμοποίησε ένα τεράστιο φύλο χαρτί, πάνω ζωγράφισε μια μεγάλη μπλε καμπύλη, βούτηξε τα πόδια μιας κότας σε κόκκινη βαφή κι άρχισε να την κυνηγάει τρέχοντας πάνω στη γραμμή, δημιουργώντας μια ανεπανάληπτη παραλλαγή του παραδοσιακού ιαπωνικού μοτίβου των φύλλων του σφενδάμου που επιπλέουν στον ποταμό Τατσούτα.
Το μεγαλύτερο έργο του ήταν 4000 σχέδια σε 14 τόμους, που δημοσιεύτηκε το 1814.
Η προσφορά του Κατσουσίκα Χοκουσάι
Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι δημιούργησε περίπου 30.000 σχέδια και διακοσμήσεις σε πάνω από 500 βιβλία και πλήθος ξυλόγλυπτων.
Ήταν, επίσης, ένας από τους κορυφαίους σχεδιαστές παιχνιδιών του 19ου αιώνα. Ήταν φύλλα χαρτιού που θα συναρμολογούνταν σε τρισδιάστατες κατασκευές. Επίσης, σχεδίασε πολλά επιτραπέζια παιχνίδια, σε ένα από τα οποία απεικονίζεται μια διαδρομή για προσκυνητές από το Έντο σε κοντινές θρησκευτικές τοποθεσίες, πρόδρομος του «36 όψεις του βουνού Φούτζι».
Ο θάνατος του Κατσουσίκα Χοκουσάι
Ο Κατσουσίκα Χοκουσάι σχεδίαζε να ζήσει μέχρι τα 110. Όπως έλεγε, στα 80 θα έβλεπε ο κόσμος την αληθινή του πρόοδο, στα 90 θα είχε εισχωρήσει στην ουσία της φύσης, στα 100 θα έχει την θεϊκή της κατανόηση, στα 110 θα είχε βρει το πραγματικό του ύφος και στα 130 με 140 θα έχει φτάσει στο σημείο ότ,ι ζωγραφίζει να ζωντανεύει.
Στις 10 Μαΐου 1849, όμως, σε ηλικία 89 ετών, ο Χοκουσάι πέθανε. Ξεψυχώντας, φέρεται να ευχόταν να είχε άλλα 5 ή 10 χρόνια για να γίνει σωστός ζωγράφος. Η επιτύμβια πλάκα του φέρει το τελικό όνομα, Γκάκιο Ρότζιν Μάντζι (Gakyo Rojin Manji).
Τα βήματά του ακολούθησε ο μικρότερη κόρη του, η O-ei, γνωστή για τις εικόνες με όμορφες γυναίκες.
Ο διεθνής Χοκουσάι
Από το 1880 το ιμπρεσιονιστικό κίνημα δέχεται τις επιρροές του Χοκουσάι. Ο Κλοντ Μονέ απέκτησε 23 έργα του, που διακοσμούν το σπίτι / μουσείο στο Ζιβερνύ της Νορμανδίας. Ο Χοκουσάι επηρέασε επίσης τους Ντεγκά, Τουλούζ-Λωτρέκ, τη γλύπτρια Καμίλ Κλοντέλ, το συνθέτη Ντεμπυσσύ, την εταιρεία ρούχων Quiksilver και το λειτουργικό των iPhone. Ο Βαν Γκογκ εμπνεύστηκε την «Έναστρη Νύχτα» από το «Μεγάλο Κύμα» του Χοκουσάι. Το στυλ αναπαράστασης που προέκυψε ονομάστηκε «ιαπωνισμός».
Ο Χοκουσάι σήμερα
Στις 22 Νοεμβρίου 2016, κοντά στο Τόκιο, άνοιξε το Σουμίντα Χοκουσάι, το πρώτο μουσείο για τον Χοκουσάι, όπου εκτίθενται περισσότερα από 1800 έργα του. Εκεί υπάρχει σε φυσικό μέγεθος αντίγραφο του τελευταίου εργαστηρίου του.
Στην περιοχή Νότιο Μπούτοβο, στη νότιο – δυτική Μόσχα, αρχιτέκτονες σχεδιάσανε την Etalon City και τοποθέτησαν «Το Μεγάλο Κύμα» στις προσόψεις 6 ουρανοξυστών. Τα 60.000 τ. μ. του έργου είναι ορατά από τον αυτοκινητόδρομο και έχουν μοιραστεί ανάλογα με το μέγεθος του κάθε κτιρίου.
Το παρακάτω video περιέχει μερικά από τα έργα του Κατσουσίκα Χοκουσάι.
Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πηγές από:
- Κατσουσίκα Χοκουσάι, Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- Cain, Ab. (2016). 7 Things You Didn’t Know about Hokusai, Creator of The Great Wave. Ανακτήθηκε από: https://www.artsy.net/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα, Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- Τζουνκο Ναγκατα, Το Μουσείο Σουμίντα Χοκουσάι, Ανακτήθηκε από: https://www.iaponia.gr/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ, ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, Ανακτήθηκε από: http://www.pi-schools.gr/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- Katsushika Hokusai, Ανακτήθηκε από: https://www.wikiart.org/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- Εγώ Δεν Είμαι Ποιητής. (2019). ΚΑΤΣΟΥΣΙΚΑ ΧΟΚΟΥΣΑΪ, ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΙΑΠΩΝΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ, Ανακτήθηκε από: https://dromospoihshs.home.blog/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- 10 things you didn’t know about Katsushika Hokusai, Ανακτήθηκε από: https://artsandculture.google.com/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- Λέιν, Ρ. Χοκουσάι ΙΑΠΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ, Ανακτήθηκε από: https://www.britannica.com/ Τελευταία πρόσβαση 14/4/20
- Κατσουσίκα Χοκουσάι, Ανακτήθηκε από: https://artclassproject.com/ Τελευταία πρόσβαση 15/4/20
- Το «Μεγάλο Κύμα» του Χοκουσάι καλύπτει ως γκράφιτι έναν οικισμό στη Μόσχα. (2018). Ανακτήθηκε από: https://www.cnn.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 15/4/20
- Kosta, Katsushika Hokusai (Κατσουσίκα Χοκουσάι), Ανακτήθηκε από: https://yuukikandojo.gr/ Τελευταία πρόσβαση 15/4/20
- Πώς ο Βαν Γκογκ εμπνεύστηκε την «Έναστρη Νύχτα» από το «Μεγάλο Κύμα» του Χοκουσάι. (2018). Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/ Τελευταία πρόσβαση 15/4/20
- Taggart, Em. (2018). Everything You Need to Know About Hokusai, the Painter of ‘The Great Wave’. Ανακτήθηκε από: https://mymodernmet.com/ Τελευταία πρόσβαση 15/4/20
- Lumière De La Lune. (2019). «TΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΥΜΑ» ΤΟΥ ΚΑΤΣΟΥΣΙΚΑ ΧΟΚΟΥΣΑΪ, Ανακτήθηκε από: https://dromospoihshs.home.blog/ Τελευταία πρόσβαση 15/4/20
- 10 things to know about Hokusai. (2019). Ανακτήθηκε από: https://www.christies.com/ Τελευταία πρόσβαση 15/4/20
