Την τρομερή περίοδο της Κατοχής (1941 – 1944), μεγάλος αριθμός Ελλήνων πατριωτών αγωνίστηκε μέχρι τελευταίας ρανίδας αίματος κατά των κατακτητών. Μια εξ αυτών των πατριωτών αποτέλεσε η Ελένη (Λέλα) Καραγιάννη. Η Λέλα Καραγιάννη ανέπτυξε ισχυρή αντιστασιακή δράση και τοποθετήθηκε στο πάνθεον των ηρώων. Σήμερα, μετά θάνατον, φέρει τιμητικά το βαθμό της Ταξιάρχου.
Τα νεανικά χρόνια
Η Λέλα Καραγιάννη γεννήθηκε στη Λίμνη Εύβοιας, το 1898. Πατέρας της ήταν ο Αθανάσιος Μηνόπουλος με καταγωγή από το Πήλι της βορείου Εύβοιας. Μητέρα της ήταν η Σοφία Μπούμπουλη, η οποία υποστηρίζεται πως είχε καταγωγή από τις Σπέτσες και είχε γενεαλογική σύνδεση με την αγωνίστρια του 1821, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα.
Η Λέλα Καραγιάννη έζησε το μεγαλύτερο μέρος της νεανικής ζωής της στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα γνώρισε και τον Νικόλαο Καραγιάννη, φαρμακοποιό και φαρμακέμπορο από τη Σμύρνη. Η Λέλα και ο Νικόλαος παντρεύτηκαν και απέκτησαν επτά παιδιά. Η ζωή τους κυλούσε ομαλά μέχρι που ξέσπασε ο πόλεμος το 1940 και οι Έλληνες κλήθηκαν να αγωνιστούν κατά των φασιστών εισβολέων.
«Σιωπηλή στρατιά» και «Μπουμπουλίνα»
Στις 27 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Αθήνα και σε βάθος ενός μήνα ο Άξονας θα ελέγχει πλήρως την Ελλάδα. Η Λέλα Καραγιάννη από την πρώτη στιγμή αποφάσισε να ριχτεί στον αγώνα κατά των κατακτητών. Στις αρχές Μαΐου του 1941, αποφάσισε να ιδρύσει και να χρηματοδοτίσει μια μυστική αντιστασιακή οργάνωση. Η οργάνωση είχε μέλη τα έξι μεγαλύτερα παιδιά της, τον σύζυγό της, τρεις οικογενειακούς γιατρούς και κάποια άτομα εμπιστοσύνης, φίλους της οικογένειας Καραγιάννη. Έφερε το όνομα «Σιωπηλή Στρατιά» και είχε ως έδρα το σπίτι της οικογένειας Καραγιάννη, στην οδό Λήμνου 1, στην Πλατεία Αμερικής.
Τον Ιούνιο του 1941, η «Σιωπηλή Στρατιά» αναπτύχθηκε. Τα μέλη της είχαν φτάσει πια τα 100 και περιλάμβαναν γυναίκες και άνδρες όλων των κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων. Η Λέλα Καραγιάννη αποφάσισε να μετονομάσει την οργάνωση σε «Μπουμπουλίνα», προς τιμήν της αγωνίστριας της Επανάστασης και προγόνου της.
Λέλα Καραγιάννη: η θαρραλέα ηγέτιδα της «Μπουμπουλίνας»
Από την αρχή της σύστασης της ομάδας, η Λέλα Καραγιάννη πήρε όλο το βάρος του έργου της. Ως επικεφαλής, έθεσε εκείνη τον κανονισμό για τη δράση, την ασφάλεια και την κυκλοφορία των μελών της οργάνωσης. Αρχικά, κάλεσε όλους τους συνεργάτες της για να τους δώσει οδηγίες για τη γραμμή της αντιστασιακής οργάνωσης. Για λόγους ασφαλείας, δεν τους έβλεπε ποτέ όλους μαζεμένους. Οι επίδοξοι αντιστασιακοί, γίνονταν δεκτοί σε ομάδες των δύο ή τριών ατόμων, κάτω από τη μύτη των κατακτητών. Κατά την στρατολόγηση των μελών, η Λέλα Καραγιάννη μιλούσε γεμάτη θάρρος και ξεσήκωνε τους πατριώτες:
«Ο αγώνας μας δεν έχει μέτωπο, μόνο στόχους. Για να πετύχουμε τους στόχους μας χρειάζεται πειθαρχία, απόλυτη μυστικότητα και σύνεση. Πρέπει να χτυπήσουμε τον εχθρό με τα δικά του όπλα, εκ των έσω. Θα φτιάξουμε τον δικό μας Δούρειο Ίππο».
Ο αρχικός στόχος της «Μπουμπουλίνας»
Αρχικός στόχος της «Μπουμπουλίνας» ήταν η ανεύρεση και περίθαλψη στρατιωτών και αξιωματικών των συμμαχικών δυνάμεων. Πολλοί στρατευμένοι των Συμμαχικών Δυνάμεων κατέληγαν στην κατοχική Ελλάδα είτε γιατί αποκόπηκαν ατυχώς από τις μονάδες τους είτε διότι κατέφθαναν μυστικά στην Ελλάδα για να ενωθούν με αντάρτες και να συνδράμουν την ελληνική αντίσταση κατά του Άξονα. Η οργάνωση της Καραγιάννη θα αναζητούσε τρόπους διαβίωσης και διαφυγής των Συμμάχων. Η «Μπουμπουλίνα» είχε αναπτύξει δίκτυο με 150 κυνηγημένους Βρετανούς.
Η Λέλα Καραγιάννη, έστελνε τους διασωθέντες να κρυφτούν σε σπίτια ντόπιων που προσφέρονταν να κρύψουν τους ανεπιθύμητους στους Γερμανούς, Συμμάχους. Η ίδια ήταν υπεύθυνη για τα έξοδα διατροφής, ένδυσης και ιατρικής περίθαλψης τους. Μεγάλη ανάγκη των κυνηγημένων ήταν τα τσιγάρα, καθώς η Καραγιάννη είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Αυτά τα Εγγλεζάκια δεν τα προφταίνω. Καπνίζουν σαν φουγάρα».
Τη λύση στην ανάγκη των Βρετανών για τσιγάρα, έδωσε ο σύζυγος της Καραγιάννη. Ο Νίκος, ήρθε σε επαφή με τον καλό του φίλο και καπνοβιομήχανο, Τάσο Παπαστράτο, ο οποίος δέχτηκε να βοηθήσει, παραδίδοντας κρυφά μεγάλο αριθμών κουτιών με τσιγάρα. Εκτός από τον Παπαστράτο, λύση στο κρύψιμο των Βρετανών έδωσαν κι άλλοι επιφανείς Έλληνες όπως ο Αλέξανδρος Πάλλης, μετέπειτα πρέσβης της Ελλάδας στο Λονδίνο, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δαμασκηνός, και η συγγραφέας Ιωάννα Τσάτσου. Πέρα από το κρυφτό των Συμμάχων, οι επιφανείς αυτοί Έλληνες βοηθούσαν στη διοργάνωση συσσιτίων και την βραχύβια ανακούφιση του πεινασμένου λαού της Αθήνας.
Η ενεργή αντιστασιακή δράση
Οι Σύμμαχοι στρατιωτικοί ωστόσο δεν μπορούσαν να κρύβονται για πάντα. Επιθυμούσαν να ξαναβγούν στη μάχη κατά των κατακτητών. Όμως θα προδίδονταν απ’τα φυλετικά χαρακτηριστικά των Βρετανών (γαλανά μάτια, κοκκινόξανθα μαλλιά και μουστάκια). Η Λέλα Καραγιάννη ανέλαβε τη μεταμφίεσή τους μέσω δύο έμπιστων φίλων της, κομμωτών. Επίσης, προμήθευσε τους Συμμάχους με γυαλιά ηλίου για να κυκλοφορούν διακριτικά. Μετά από αυτά, η οργάνωση μετέφερε τους περισσότερους από αυτούς σε μονοκατοικίες των οδών Ρόδου και Φυλής, τις οποίες είχε νοικιάσει.
Οι Σύμμαχοι ζήτησαν από την Καραγιάννη ασύρματο για να επικοινωνήσουν με το Αρχηγείο τους στη Μέση Ανατολή. Η Λέλα Καραγιάννη ζήτησε τη μεταφορά ασυρμάτου από τον κορυφαίο Ελληνοπολωνό σαμποτέρ Γεώργιο Ιβάνοφ. Ο Ιβάνοφ υποδυόμενος τον νεκροθάφτη, μετέφερε με μια νεκροφόρα την αντάρτισσα Γαβριέλα Μυλονοπούλου και τον πολυπόθητο ασύρματο. Ο ασύρματος έφτασε στους Συμμάχους που κατάφεραν να επικοινωνήσουν με τη Μέση Ανατολή και να πάρουν διαταγές.
Η Λέλα Καραγιάννη στο στόχαστρο των κατακτητών
Τον Σεπτέμβριο του 1941, η δράση της Καραγιάννη, έγινε αντιληπτή από τις κατοχικές αρχές. Τον Οκτώβριο του 1941, το ζεύγος Καραγιάννη συνελήφθη και φυλακίστηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Η Λέλα σκόπευε να απαλλάξει από κάθε ευθύνη τον σύζυγό της και να πάρει εκείνη όλο το βάρος της αντιστασιακής δράσης για να τον γλιτώσει. Έτσι, δήλωσε το πατρικό της επώνυμο, Μινοπούλου και πρόσθεσε πως με τον σύζυγό της βρίσκονταν σε διάσταση δύο χρόνια και πως αυτός δεν είχε ιδέα με όλα αυτά τα «μπλεξίματα». Δύο μήνες μετά, ο Νίκος Καραγιάννης αφέθηκε ελεύθερος.
Η Λέλα Καραγιάννη, μέσα από τη φυλακή συνέχιζε ακάθεκτη τη διοίκηση της οργάνωσης και το αντάρτικο. Είχε αναπτύξει κατασκοπευτικό δίκτυο που περιλάμβανε φυλακισμένους και δεσμοφύλακες που κατάφερε να πάρει με το μέρος των πατριωτών. Μάθαινε εξελίξεις και πληροφορίες από τους κατακτητές, και με τα δίκτυά της τις διοχέτευε στον σύζυγο, στα παιδιά και στους συνεργάτες της. Λόγω έλλειψης ενοχοποιητικών στοιχείων, αφέθηκε ξανά ελεύθερη τον Μάρτιο του 1942.
Μετά την αποφυλάκισή της, η Λέλα Καραγιάννη δεν έχασε καιρό. Ξαναπήρε τα ηνία της οργάνωσης και πια είχε ακόμα πιο χρήσιμες πληροφορίες από τη φυλακή, ώστε να βλάψει τον εχθρό εκ των έσω. Ελεύθερη πια και γεμάτη θάρρος δήλωσε: «Αν νομίζουν τα ναζιστικά θηρία πως οι Έλληνες έχουμε υποκύψει και ο πόλεμος έχει τελειώσει, θα τους δώσουμε να καταλάβουν πως για μας ο πόλεμος μόλις έχει αρχίσει».
Η συνέχεια της αντιστασιακής δράσης
Η αντιστασιακή δράση της «Μπουμπουλίνας» συνεχιζόταν με μεγάλη επιτυχία. Η Λέλα Καραγιάννη είχε δικούς της ανθρώπους σε θέσεις – κλειδιά, παίρνοντας πληροφορίες που αφορούσαν κυρίως τις μετακινήσεις του εχθρού. Έφταναν στα χέρια της μυστικά του στρατού, της αεροπορίας και του στόλου των κατακτητών. Με τη σειρά της, τα παρέδιδε στο συμμαχικό αρχηγείο με αποτέλεσμα οι Σύμμαχοι να προξενούν βαριές απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό του Άξονα. Ανατινάχθηκαν αεροδρόμια, υποβρύχια και νηοπομπές βυθίστηκαν, στρατιωτικές φάλαγγες καταστράφηκαν και χαραμίστηκαν τρόφιμα, καύσιμα και πυρομαχικά των κατακτητών. Όλα αυτά χάρις στην κατασκοπευτική ή ένοπλη δράση της «Μπουμπουλίνας».
Το καλοκαίρι του 1944, η Λέλα Καραγιάννη έγινε μέλος και της κατασκοπευτικής οργάνωσης «Απόλλωνας». Ήταν έτοιμη για ακόμα ένα μεγάλο εγχείρημα. Ο Γιώργος Ριζόπουλος, φερόμενος ως συνεργάτης των Γερμανών που ήταν σε επαφή με την Καραγιάννη, ζήτησε από την Καραγιάννη να τον συνδέσει με τον αντιστράτηγο Βασίλειο Ντερτιλή, αρχηγό των ταγμάτων ασφαλείας. Έτσι το δίκτυο «Απόλλωνας» θα έπαιρνε πληροφορίες κατευθείαν από τους ντόπιους συνεργάτες των Γερμανών, τους ταγματασφαλίτες. Η Καραγιάννη υποστήριζε πως σε ενδεχόμενη απόβαση των Βρετανών, οι ταγματασφαλίτες θα ήταν χρήσιμοι με τις υπηρεσίες τους…
Η σύλληψη και το τέλος της Λέλας Καραγιάννη
Το σχέδιο δεν πήγε καλά και ο Γιώργος Ριζόπουλος συνελήφθη από τους Γερμανούς. Κατά την ανάκριση του, κατέδωσε στους ναζί τη Λέλα Καραγιάννη. Η Λέλα Καραγιάννη συνελήφθη μαζί με δύο συνεργάτες της και πέντε από τα επτά παιδιά της. Ο σύζυγός της και τα υπόλοιπα παιδιά κατάφεραν να διαφύγουν. Κατηγορήθηκε για αρχηγεία αντιστασιακής οργάνωσης, κατασκοπεία και μετάδοση πληροφοριών στους Βρετανούς και τις Συμμαχικές Δυνάμεις.
Η Λέλα Καραγιάννη βασανίστηκε φρικτά στα κρατητήρια της Γκεστάπο, στην οδό Μέρλιν, στο Κολωνάκι παρ’όλα αυτά δε λύγισε. Την απειλούσαν πως θα σκοτώσουν τον γιό της, Νέλσονα, αν δεν απεκάλυπτε τα μυστικά της Αντίστασης. Η ίδια δήλωνε στους ναζί βασανιστές της: «Ζητάτε από μία ελληνίδα μάνα να προδώσει τους συνεργάτες της και την πατρίδα της, με την απειλή του τυφεκισμού των παιδιών της. Έ, λοιπόν, μάθετε ότι τα παιδιά μου ανήκουν στην Ελλάδα και το αίμα τους θα πνίξει τους Ούννους και όλη τη Γερμανία σας!» Μάλιστα χτύπησε τον ανακριτή της, Φριτς Μπέκερ!
Ύστερα απ’τα βασανιστήρια, μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Επρόκειτο να την εκτελέσουν όταν φώναξε στους υπόλοιπους μελλοθανάτους: «Ψηλά παιδιά τα κεφάλια, να δουν οι Ούννοι πως ξέρουν να πεθαίνουν οι Έλληνες για την πατρίδα τους». Στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, η Λέλα Καραγιάννη μαζί με άλλους 70 πατριώτες, εκτελέστηκε στο Άλσος Χαϊδαρίου. Τα τελευταία της λόγια ήταν ενώπιον του αποσπάσματος: «Ζήτω η Πατρίδα! Ζήτω η Λευτεριά!»
Η υπόλοιπη οικογένεια Καραγιάννη αφέθηκε ελεύθερη μετά από παρέμβαση Γερμανίδας κατοίκου των Αθηνών. Η Γερμανίδα εκμεταλλεύτηκε την αλλαγή ηγεσίας του γερμανικού φρουραρχείου Αθηνών. Η νέα ηγεσία ήταν πιο μετριοπαθής.
Μεταθανάτιες διακρίσεις για τη Λέλα Καραγιάννη
Μεταπολεμικά και μέχρι σήμερα, η ελληνική Πολιτεία τίμησε πολλάκις την ηρωίδα Λέλα Καραγιάννη. Αρχικά, το μεταπολεμικό ελληνικό κράτος τιμώρησε τα μέλη της Διεύθυνσης Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους που κατεδίωξε την οργάνωση «Μπουμπουλίνα». Η Ειδική Ασφάλεια αποτελούνταν από συνεργάτες των κατακτητών. Στη συνέχεια, το 1963, τοποθετήθηκε μαρμάρινη προτομή της Λέλας Καραγιάννη στην οδό Τοσίτσα στα Εξάρχεια, έργο της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή. Δυστυχώς το άγαλμα βανδαλίστηκε και αποκεφαλίστηκε από αγνώστους στις 26 Σεπτεμβρίου 2016.
Το 1995, η Οικία Λέλας Καραγιάννη και βάση της «Μπουμπουλίνας», στις οδούς Λέλας Καραγιάννη 1 και Σταυροπούλου, πλησίον της πλατείας Αμερικής, κηρύχθηκε διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Η οδός Λέλας Καραγιάννη ήταν η παλαιά οδός Λήμνου που πήρε το όνομα της ηρωίδας. Το 1987, ο Δήμος Αθηναίων τοποθέτησε μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα έξω από το σπίτι με την επιγραφή: «Σ’ αυτό το σπίτι έζησε και το χρησιμοποίησε σαν αρχηγείο της η ηρωίδα της Κατοχής Λέλα Καραγιάννη, “Μπουμπουλίνα”. Εκτελέστηκε στις 8.9.1944. Τιμής Ένεκεν, ο Δήμος Αθηναίων, 8-9-1987».
Στη Λέλα Καραγιάννη απονεμήθηκε το Βραβείο Αρετής και Αυτοθυσίας από την Ακαδημία Αθηνών. Το 2011 το μουσείο του Ολοκαυτώματος Γιαντ Βασσέμ, της απένειμε τον τίτλο του Δικαίου των Εθνών. Τον Ιούνιο του 2020, με Προεδρικό Διάταγμα, η Λέλα Καραγιάννη απέκτησε από το ελληνικό κράτος τον τίτλο της Ταξιάρχου επί τιμή, κατόπιν πρότασης του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Παναγιωτόπουλου. Η Ταξίαρχος Λέλα Καραγιάννη θα είναι πάντα στο πάνθεον των ηρώων που αγωνίστηκαν υπέρ πατρίδος και ελευθερίας, κατά της τυραννίας και των κατακτητών.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με ολιγόλεπτο αφιέρωμα στη Λέλα Καραγιάννη.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο
Λέλα Καραγιάννη. Ανακτήθηκε από: el.wikipedia.org (Τελευταία σύνδεση 24/6/2020)
Οικία Λέλας Καραγιάννη. Ανακτήθηκε από: el.wikipedia.org (Τελευταία σύνδεση 24/6/2020)
Ποιά ήταν η «Σιωπηλή Στρατιά» της θρυλικής Λέλας Καραγιάννη. Πώς στρατολόγησε ακόμα και τον καπνοβιομήχανο Παπαστράτο στην αντίσταση κατά των Γερμανών. Ανακτήθηκε από: mixanitouxronou.gr (Τελευταία σύνδεση 24/6/2020)
Ταξίαρχος επί τιμή έγινε η ηρωική «μάνα της Αντίστασης» Λέλα Καραγιάννη. Ανακτήθηκε από: newsbeast.gr (Τελευταία σύνδεση 24/6/2020)
Σαν σήμερα: Η Ηρωίδα της Εθνικής Αντίστασης Λέλα Καραγιάννη εκτελείται από τους Γερμανούς. Ανακτήθηκε από: alfavita.gr (Τελευταία σύνδεση 24/6/2020)
