Ο Μίλαν Κούντερα (Milan Kundera) γεννήθηκε την 1 Απριλίου του 1929, στο Μπρνο της τότε Τσεχοσλοβακίας και σημερινής Τσεχίας. Ο πατέρας του, Λούντβικ Κούντερα, υπήρξε μουσικολόγος και πιανίστας και όπως φαίνεται, ο μικρός Μίλαν πήρε από αυτόν τα πρώτα του μουσικά ερεθίσματα. Έμαθε να παίζει πιάνο, ενώ αργότερα θα αποφασίσει να εντρυφήσει στην μουσική, σπουδάζοντας και ο ίδιος μουσικολογία και σύνθεση. Όπως λέγεται μάλιστα, το πρώτο του επάγγελμα ήταν μουσικός της jazz.
Όσο οι άνθρωποι είναι λίγο πολύ νέοι και η μουσική παρτιτούρα της ζωής τους δεν είναι παρά στους πρώτους της ρυθμούς, μπορούν να συνθέσουν μαζί και να ανταλλάξουν μοτίβα, αλλά, όταν συναντιόνται σε μια πιο ώριμη ηλικία η μουσική τους παρτιτούρα είναι λίγο πολύ συμπληρωμένη, και κάθε λέξη, κάθε αντικείμενο, σημαίνουν κάτι διαφορετικό στην παρτιτούρα του καθενός.
– Η αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης.
Τα πρώτα του βήματα
Ο Κούντερα θα ολοκληρώσει την εκπαίδευση του το 1948, στην πόλη όπου γεννήθηκε και έπειτα θα σπουδάσει Λογοτεχνία και Αισθητική στη Σχολή Τεχνών του Πανεπιστημίου του Καρόλου, στην Πράγα. Μετά το πέρασμα δύο ακαδημαϊκών κύκλων, θα γραφτεί στη σχολή Κινηματογράφου της Ακαδημίας Θεάματος της Πράγας. Το ενδιαφέρον του θα κεντρίσει περισσότερο η σκηνοθεσία και η σκηνογραφία και θα παρακολουθεί, στην αρχή κυρίως, μαθήματα τέτοιας φύσεως. Το 1952 θα αποφοιτήσει και αμέσως θα προσληφθεί ως εισηγητής του μαθήματος «Παγκόσμια Λογοτεχνία». Πάρα πολλοί από τους πρωτεργάτες του Νέου Κύματος του τσεχοσλοβακικού κινηματογράφου, συμπεραλαμβανομένου και του Μίλος Φόρμαν, υπήρξαν πιστοί μαθητές του.
Το 1969 θα απολυθεί από αυτή την θέση λόγω της πολιτικής του ιδεολογίας, ενώ θα του αφαιρεθεί η υπηκοότητα και θα απαγορευτεί η κυκλοφορία των βιβλίων του από την αρχή της περιόδου της λογοκρισίας μέχρι και το 1989, όπου θα επέλθει η πτώση της κυβέρνησης με τη Βελούδινη Επανάσταση. Ο Μίλαν, ήδη από τα χρόνια της εφηβείας του, είχε εγγραφεί στη νεολαία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τσεχοσλοβακίας, η οποία διατηρούσε έντονη κοινωνική και πολιτική δράση. Ωστόσο, από αυτή θα διαγραφεί δύο χρόνια αργότερα, με αφορμή την κατηγορία της αντικομματικής δραστηριότητας. Το γεγονός αυτό θα αποτελέσει την κύρια πηγή έμπνευσης του για το πιο πολιτικό του μυθιστόρημά, «Το αστείο», το οποίο θα δημοσιευτεί το 1967 και θα τον κάνει ευρέως γνωστό στον ευρωπαϊκό κόσμο.
Τα επόμενα πολιτικά, αλλά και λογοτεχνικά, βήματα του Μίλαν Κούντερα
Το 1962 θα παρουσιάσει στο κοινό το πρώτο του θεατρικό έργο με τίτλο «Οι Κλειδοκράτορες», το οποίο θα διαδραματίζεται στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς, Τσεχοσλοβακία. Με το έργο αυτό θα καταφέρει να αποσπάσει εξαίρετες κριτικές από την χώρα του, ενώ θα θεωρηθεί ως ένα από τα θεατρικά αριστουργήματα της μετά-σταλινικής περιόδου. Στην Ελλάδα μάλιστα, το έργο θα παιχτεί το 1973 από τον θίασο Ληναίου- Φωτίου και θα απαγορευτεί από το καθεστώς της χούντας.
Μετά και την έκδοση του Αστείου, το οποίο θα αποτελέσει βάση των προασπιστών της «Άνοιξης της Πράγας» που υποστήριζαν τον σοσιαλισμό με μεγαλύτερη ανθρωποκεντρική βάση, θα ακολουθήσουν, το 1973, τα μυθιστορήματα: «Η ζωή είναι αλλού» και «Το βαλς του αποχαιρετισμού». Όλα μαζί, θα αποτελέσουν μια τριλογία και ο συγγραφέας θα υποστεί διώξεις, αναγκαστική στρατονόμευση και τα βιβλία του θα αποσυρθούν από όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας.
To 1975 o Μίλαν θα καταφύγει, μαζί με την γυναίκα του Βέρα Χραμπάνκοβα, στην Γαλλία. Εκεί θα διοριστεί σχεδόν αμέσως ως επίσημος διδάκτορας του πανεπιστημίου της Ρεν και θα του δωθεί η γαλλική υπηκοότητα, αφού η χώρα του θα του αφαιρέσει την ιθαγένεια. Πέντε χρόνια μετά την μόνιμη εγκατάσταση στην χώρα της Γαλλίας, θα δημοσιεύσει το μυθιστόρημα του «Το βιβλίο του γέλιου και της λήθης», με το οποίο θα ακολουθήσει, για πρώτη φορά, τα βήματα ενός πειραματικού τρόπου γραφής.
Το 1984 και με την έκδοση του γνωστότερου, και ίσως πιο ερωτικού, μυθιστορήματος του με τίτλο «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι», θα ανοίξει μια νέα εποχή για την αναγνώρισή του ως ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς της εποχής του. Το βιβλίο του αυτό θα κυκλοφορήσει σε όλο τον κόσμο, ενώ θα μεταφερθεί στο σινεμά από τον σκηνοθέτη Φίλιπ Κάουφμαν. Το έργο εκτυλίσσεται στην Τσεχοσλοβακία την εποχή της «Άνοιξης της Πράγας» και λίγο πριν την σοβιετική εισβολή, με κεντρικό ήρωα τον Τόμας- έναν χειρουργό που αντιμετωπίζει ζητήματα, όπως αυτά της ελευθερίας και της σταθερής αγάπης, του έρωτα και της πολιτικής θέσης.
Η στιγμή που γεννιέται ο έρωτας: η γυναίκα δεν αντιστέκεται στη φωνή που καλεί την τρομαγμένη της ψυχή, ο άντρας δεν αντιστέκεται στη γυναίκα που η ψυχή της ξέρει να προσέχει τη φωνή του.
Μπορεί στα πρώτα του ποιητικά εγχειρήματα να διακρίνονταν μια ιδεολογική έκφραση του προ-κομμουνισμού, αλλά τα επόμενα έργα του ήταν απομακρυσμένα από εκφράσεις ιδεολογικού περιεχομένου. Δεν σχολιάζει τα πολιτικά γεγονότα στα οποία ζουν οι ήρωές του παρά μόνο περιπλέκεται σε μια βαθιά φιλοσοφική αναζήτηση όλων των ζητημάτων που θέτει. Θα τονίσει, άλλωστε, πολλές φορές την ιδιότητα του ως αυτή του μυθιστοριογράφου παρά του πολιτικού συγγραφέα και θα αναφερθεί, ακόμη και μέσα στα έργα του, στην μεγάλη επιρροή που έλαβε από διανοούμενους, όπως ο Ντιντερό, ο Νίτσε, ο Κάφκα κ.ά.
Το να είσαι συγγραφέας, δεν σημαίνει να κηρύττεις μια αλήθεια, σημαίνει να ανακαλύπτεις μια αλήθεια. Της ζωής του, μέχρι και σήμερα.
Η μετέπειτα πορεία της ζωής του μέχρι και σήμερα
Κάποια μέρα, παίρνει κανείς μια απόφαση χωρίς καλά-καλά να ξέρει πως κι αυτή η απόφαση έχει τη δική της δύναμη αδράνειας. Κάθε χρόνος που περνάει κάνει ακόμα δυσκολότερο το να αλλάξει κανείς.
Για το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του, ο Κούντερα θα γράφει στην τσέχικη γλώσσα. Από το 1993, όλα τα έργα του θα είναι γραμμένα στα γαλλικά. Μεταξύ των χρονολογιών 1985 και 1987, θα μεταφράσει τα αρχικά του έργα στα γαλλικά, καθιστώντας τα πρωτότυπα έργα και όχι μεταφρασμένα. Παράλληλα, θα παραμείνει συγγραφικά ενεργός, δημοσιεύοντας ακόμη πέντε έργα: «Αθανασία» (1990), «Η βραδύτητα» (1995), «Η Ταυτότητα» (1998), «Η Άγνοια» (2000) και πρόσφατα «Η Γιορτή της Ασημαντότητας» (2014). Θα τιμηθεί με αναρίθμητες διακρίσεις και βιβλία, ενώ θα υπάρξει πολλές φορές και υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Με την γραφή του ο Κούντερα προσέγγισε τον άνθρωπο ως προσωπικότητα, δίνοντας ιδιαίτερη βάση στα υπαρξιακά του ζητήματα. Επικεντρώθηκε στα συναισθήματά του, στα θέματα που τον απασχολούν, την ουσία της ζωής του με έναν τρόπο γραφής που σε σημεία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πειραματικός και δοκιμιακός, με ύφος συχνά σαρκαστικό και εμφανώς επηρεασμένο από τον Κάφκα. Παρουσιάζει τις ιστορίες του με τρόπο αληθινά φιλοσοφικό, έχοντας πάντα αφουγκραστεί την πραγματικότητα και τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου, εξυψώνοντας το πνεύμα του αναγνώστη και δίνοντας μια διαφορετική υπόσταση σε όλες τις πράξεις και τις συμπεριφορές των ηρώων του.
Ο Μίλαν Κούντερα αποτελεί αδιαμφισβήτητα έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς που υπήρξαν ποτέ. Σήμερα κλείνει αισίως τα 91 του έτη.
Όσο πιο βαρύ είναι το φορτίο, όσο πιο κοντινή στη γη είναι η ζωή μας, τόσο είναι πιο αληθινή, πιο πραγματική. Σ’ αντιστάθμισμα, η ολική απουσία του φορτίου κάνει το ανθρώπινο ον να γίνεται πιο ελαφρύ απ’ τον άνεμο, να πετάει, ν’ απομακρύνεται από τη γη, απ’ το γήινο είναι, να μην είναι παρά μόνο κατά το ήμιση αληθινό και οι κινήσεις του να είναι εξίσου ελεύθερες όσο και χωρίς σημασία.
Ακολουθεί audiobook του γνωστότερου βιβλίου του «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» στα αγγλικά.
Πηγές
Μίλαν Κούντερα, ανακτήθηκε από www.sansimera.gr/biographies/1983, τελευταία πρόσβαση 31/3/2020
Μίλαν Κούντερα: Ο Τσέχος συγγραφέας που έγινε Γάλλος!, ανακτήθηκε από elsito.gr/index.php/arts/item/421-kundera, τελευταία πρόσβαση 31/3/2020
Μίλαν Κούντερα, ανακτήθηκε από el.wikipedia.org/wiki/Μίλαν_Κούντερα, τελευταία πρόσβαση 31/3/2020
O Mίλαν Κούντερα κλείνει τα 90, ανακτήθηκε από www.dw.com/el/o-mίλαν-κούντερα-κλείνει-τα-90/a-48146405, τελευταία πρόσβαση 31/3/2020
Μίλαν Κούντερα: αποφθέγματα για την ζωή, ανακτήθηκε από http://polis.edu.gr/article/2088/%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%BD-%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%86%CE%B8%CE%B5%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CE%B6%CF%89%CE%B7, τελευταία πρόσβαση 31/3/2020
