Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Ένας σκηνοθέτης που άνοιξε το δρόμο για ένα νέο αμερικανικό κινηματογράφο. Το ιδιαίτερο και κυρίως μαύρο χιούμορ του κυριαρχεί στις τανίες του. Σκηνοθέτησε 13 ταινίες, μόλις μία από αυτές πήρε Όσκαρ, κι όμως ήταν αρκετές για να τον κάνουν να περάσει στην ιστορία του κινηματογράφου και να πλάσει το σκηνοθετικό του μύθο. Πρόσφατα, ανακάλυψαν σενάριο του που για 60 χρόνια οι ερευνητές το θεωρούσαν χαμένο.
Η Ζωή και το Έργο του
Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου του 1928 στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης. Πατέρας του ήταν ο γιατρός Jacques Leonard και μητέρα του, η ρουμανικής καταγωγής, Gertrude Perveler. Ο πατέρας του ήταν αυτός που τον μύησε στο σκάκι, το οποίο αγάπησε και εξασκούσε παθιασμένα. Στην εφηβική του ηλικία ασχολήθηκε με τη τζαζ μουσική, η οποία του άρεσε ιδιαίτερα και έπαιζε σε μαθητικές μπάντες. Στην ηλικία των δεκατριών, ο πατέρας του τού χάρισε ως δώρο γενεθλίων μία φωτογραφική μηχανή. Τότε, ανακάλυψε την ιδιαίτερη και ίσως ιδιόρρυθμη αντίληψη που είχε γύρω από την εικόνα και τα πλάνα. Τρία χρόνια μετά, όταν ήταν πλέον δεκαέξι, απαθανάτισε έναν πωλήτη εφημερίδων να πολιορκείται από πολίτες που ήθελαν να ενημερωθούν για το θάνατο του προέδρου Ρούσβλετ μέσω του Τύπου. Το περιοδικό Look αγόρασε τη φωτογραφία του Κιούμπρικ έναντι 25 δολαρίων και τον προσέλαβε ως φωτογράφο.
Την περίοδο αυτή, συχνές ήταν οι επισκέψεις του στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, αλλά και σε διάφορους κινηματογράφους της Νέας Υόρκης, με σκοπό την παρακολούθηση ταινιών και την δημιουργία της προσωπικής αντίληψης πάνω στην τέχνη του σινεμά. Το 1951, με τη βοήθεια και την προτροπή του φίλου του Alex Singer, γύρισε το πρώτο του ντοκιμαντέρ με τίτλο Day of the Fight. Στην ταινία κυριαρχούν τα ανεστραμμένα πλάνα, τεχνική που χαρακτήρισε και το μετέπειτα έργο του σκηνοθέτη. Σκηνοθετεί δύο ντοκιμαντέρ ακόμη, το Flying Podre την ίδια χρονιά και το The Seafarers το 1953. Η δεκαετία του 1960 τον βρίσκει να κάνει πιο σημαντικά βήματα επί του κινηματογραφικού του έργου. Η ταινία Spartacus γυρίζεται το 1960 και δύο χρόνια μετά έρχεται η πολύβουη Lolita, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκωφ, ο οποίος έγραψε και το σενάριο της ταινίας. Το 1964 γυρίζει τη ταινία Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying and love the bomb, που αρχικά προοριζόταν ως ένα καθαρό δράμα, όμως ο Κιούμπρικ αποφάσισε να δώσει και μια κωμική υπόσταση στην ταινία αυτή. Η δεκαετία του ’60 ολοκληρώνεται με το πιο σημαντικό – για πολλούς – έργο του, το 2001: A space odyssey.
Η νέα δεκαετία ξεκινά με Το Kουρδιστό Πορτοκάλι (A Clockwork Orange) το 1971, μια απο τις σημαντικότερες ταινίες του που η προβολή της απαγορευόταν για πολλά χρόνια στην Αγγλία, λόγω των βίαιων σκηνών της. Ακολουθεί η ταινία Barry Lyndon το 1975, η οποία αποσπά 4 Όσκαρ και το 1980 έρχεται το The Shinning, με πρωταγωνιστή τον Τζακ Νίκολσον. Η δεκαετία αυτή κλείνει το 1987 με την ταινία Full Metal Jacket. Το κύκνειο άσμα του έρχεται το 1999, με τίτλο Μάτια Ερμητικά Κλειστά, με πρωταγωνιστές την Νικόλ Κίντμαν και τον Τομ Κρουζ.
Στις 7 Μαρτίου του 1999 ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ πεθαίνει από καρδιακή προσβολή, ενώ κοιμόταν. Το σώμα του θάφτηκε δίπλα στο αγαπημένο του δέντρο, στο Hertfordshire της Αγγλίας.
Χαμένο Σενάριο του Κιούμπρικ Βρέθηκε Μετά από 60 Χρόνια
Πρόκειται για ένα σενάριο που θεωρείται σχεδόν ολοκληρωμένο, με τίτλο Burning Secret. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να γυριστεί η ταινία. Την ανακάλυψη έκανε ο καθηγητής και ειδικός για τον Κιούμπρικ, Nathan Abrams. Ο Κιούμπρικ έγραψε το σενάριο αυτό το 1956, με τη βοήθεια του συγγραφέα Calder Willingham. Το σενάριο αυτό φέρει ημερομηνία 24 Οκτωβρίου 1956, σφραγίδα της MGM και εκτείνεται σε παραπάνω από 100 δακτυλογραφημένες σελίδες. Πρόκειται για τη διασκευή της νουβέλας Βrennendes Geheimnis του Στέφαν Τσβάιχ, γραμμένο το 1913.
Πολλοί χαρακτήρισαν το σενάριο ως μια αντιστροφή της Λολίτας, καθώς ένας νεαρός βαρόνος, προκειμένου να αναπτύξει ερωτικές σχέσεις με μια γυναίκα, πλησιάζει το γιο της, για να γίνει όπλο του και να τον βοηθήσει στην κατάκτησή της. Η ιστορία αυτή διαδραματίζεται με φόντο τις Αυστριακές Άλπεις. Οι λάτρεις του Κιούμπρικ είναι ενθουσιασμένοι με την ανακάλυψη αυτή και περιμένουν εναγωνίως την έναρξη των γυρισμάτων της καινούριας ταινίας.
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι
Το έναυσμα για την ταινία αυτή δόθηκε στον Κιούμπρικ από το σεναριογράφο και φίλο του Τέρι Σάουδερν, ο οποίος, όταν διάβασε το ομώνυμο μυθιστόρημα, έμεινε ενθουσιασμένος από το ιδιάζων και μαύρο χιούμορ του συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες. Ο Κιούμπρικ σκεφτόταν με άκρα επιφυλακτικότητα την πρόταση του φίλου του, καθώς το λεξιλόγιο των νέων (Nadsat) που επινόησε ο συγγραφέας δεν του ήταν καθόλου αρεστό. Μετά από αρκετές αναγνώσεις, ο Κιούμπρικ δέχτηκε να σκηνοθετήσει Το Κουρδιστό Πορτοκάλι, όταν ανακάλυψε πως ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, ο Άλεξ, έχει κοινά στοιχεία με το βασιλιά Ριχάρδο Γ’, όσον αφορά στους χαρακτήρες τους.
Ο Κιούμπρικ απέρριψε τα άτομα που προτάθηκαν αρχικά για να πρωταγωνιστήσουν στην ταινία, τα οποία ήταν οι Μικ Τζάγκερ στον κεντρικό ρόλο και μέλη της συμμορίας του οι Rolling Stones. Για το ρόλο αυτό θεωρούσε απολύτως κατάλληλο τον ηθοποιό Μάλκολμ Μακντάουελ, τον οποίο η παραγωγή κάλεσε αμέσως και ανέλαβε το ρόλο, χωρίς να περάσει από δοκιμαστικό. Στην ταινία παρακολουθούμε όλες τις μορφές που μπορεί να πάρει η βία: κρατική βία, ομαδική βία, μεμονωμένη βία, καθώς και η βία που ασκείται στα σωφρονιστικά καταστήματα. Βλέπουμε μια εγκληματική ομάδα νέων, με αρχηγό τον Άλεξ, εθισμένη στα ναρκωτικά, να επιδίδεται σε παρανομίες, ξυλοδαρμούς, βιασμούς, ληστείες και άλλες αποτρόπαιες πράξεις. Κατά τη διάρκεια μιας ειδεχθούς επίθεσης, οι φίλοι του Άλεξ τον προδίδουν, με αποτέλεσμα τη σύλληψή του. Όταν οδηγείται στη φυλακή, του δίνεται η ευκαιρία να κερδίσει την ελευθερία του, αρκεί όμως να γίνει πειραματόζωο ενός κρατικού πειράματος. Είναι ένα πείραμα που θα τον βοηθήσει να σωφρονιστεί ταχύτατα και να εισέλθει ξανά στην κοινωνία χωρίς καμιά πρόθεση για άσκηση βίας, και μάλιστα με αποστροφή προς αυτή. Το πείραμα εν μέρει επιτυγχάνει το σκοπό του, μετατρέπει όμως το θύτη σε θύμα. Ο Άλεξ γίνεται ένα πλάσμα που δε μπορεί να αντιδράσει και να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Η ταινία θεωρείται από τις κορυφαίες της έβδομης τέχνης, αν και η προβολή της προκάλεσε ποικίλα σχόλια και αντιδράσεις. Στην Αγγλία σημειώθηκαν εγκλήματα που αντέγραφαν τις βίαιες σκηνές της ταινίας. Η ταινία απασχόλησε το αγγλικό κοινοβούλιο και ο Κιούμπρικ αποφάσισε να απαγορεύσει μόνος του την προβολή της ταινίας και είχε δηλώσει τα εξής: «Η βία υπήρχε πάντοτε στην τέχνη, υπάρχει στη Βίβλο, στον Όμηρο , στον Σαίξπιρ. Ουδέποτε ένα προϊόν τέχνης προκάλεσε κοινωνική ζημιά».
Ακολουθεί η πιο γνωστή σκηνή από την ταινία Το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Μετά την επίθεση αυτή, ο Άλεξ συλλαμβάνεται και οδηγείται στη φυλακή.
Πηγές
https://eglima.wordpress.com/2015/04/25/clockwork-orange/
Η Μυστική Ζωή των Μεγάλων Σκηνοθετών, Ρομπέρ Σκνακένμπέργκ, Εκδόσεις Αιώρα.
