Αιανή Κοζάνης: Μονοπάτι Πολιτισμού και Μακεδονίτικης Κληρονομιάς

Περιήγηση στην πρωτεύουσα της Άνω Μακεδονίας, στο βασίλειο της Ελίμειας, σ’ ένα από τα ελληνικά βασίλεια της Άνω Μακεδονίας στην Αιανή Κοζάνης, θα περιπλανηθούμε σήμερα. Πρωτεύουσα ενός ισχυρού βασιλείου, που είχε ακμάσει στην αρχαιότητα. Θα περιπλανηθούμε σε βασιλικούς τάφους, αγάλματα, πολυάριθμα χρυσά, αργυρά και χάλκινα κοσμήματα, μεταλλικά αγγεία, κ.ά. Θα επισκεφτούμε το Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αιανή Κοζάνης, το οποίο αποτελεί σήμερα ένα σύγχρονο ερευνητικό ίδρυμα πανελλήνιας σημασίας και εμβέλειας.

Πρωτεύουσα του Βασιλείου της Ελίμειας

Αιανή Κοζάνης

Η Αιανή βρίσκεται κοντά στον Αλιάκμονα 22 χλμ. νότια της πόλης της Κοζάνης και αποτελεί την ιστορική έδρα του Δήμου Κοζάνης. Στην αρχαιότητα ανήκε στο βασίλειο της Ελιμιώτιδας, το οποίο με τα υπόλοιπα ελληνικά βασίλεια (Τυμφαίας, Ορεστίδας, Λυγκηστίδας, Εορδαίας, Πελαγονίας, Δερριόπου) αποτελούσαν την Άνω Μακεδονία των αρχαίων.

Όπως αναφέρει η δρ. Αρχαιολογίας και επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων κα Γεωργία Καραμήτρου – Μεντεσίδη, ο ιδρυτικός μύθος συνδέει άμεσα την πόλη Αιανή με τον ιδρυτή της Ελίμειας. Η Αιανή, πόλις Μακεδονίας, από Αιανού παιδός Ελύμου, το εθνικόν Αιαναίος (Στέφανος Βυζάντιος). Το όνομα της Αιανής συνδέεται ετυμολογικά με το επίρρημα αεί, αιεί (=πάντοτε). Η αναγραφή της σε δύο επιγραφές εντοιχισμένες σε εκκλησίες της σύγχρονης κωμόπολης, οδήγησε στην αναζήτηση της πόλης, που επιβεβαιώνεται στο γεγονός, ότι η Αιανή υπήρξε πρωτεύουσα του βασιλείου της Ελίμειας ή Ελιμιώτιδας.

Η αρχαία Αιανή αναπτύσσεται στο λόφο της Μεγάλης Ράχης, όπου η ζωή άρχισε στη Νεολιθική Εποχή και συνεχίστηκε ως τον 1^ο αιώνα π.Χ. Αποκαλύφθηκαν κατοικίες και οικοδομήματα με δημόσιο χαρακτήρα που διαμορφώνουν την εικόνα μιας πόλης. Η οικιστική οργάνωση και πολιτική ανάπτυξη από τα υστεροαρχαϊκά και κλασικά χρόνια στις αρχές 5^ου – 4^ος αι. π.Χ., ενώ και ο 6^ος αι. αντιπροσωπεύεται στη κεραμεική. Γεγονός που τεκμηριώνει την άποψή, ότι υπήρχαν ακμαίες και οργανωμένες πόλεις στην Άνω Μακεδονία πολύ πριν από την ενοποίηση του μακεδονικού ελληνισμού από τον Φίλιππο Β’ (359-336 π.Χ.).

Διαβάστε επίσης Άρτα: Ο πύργος του Ρολογιού

Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής: Ένα σύγχρονο ερευνητικό ίδρυμα

Αιανή Κοζάνης

Το Αρχαιολογικό Μουσείο στη Αιανή Κοζάνης αποτελεί σήμερα ένα σύγχρονο ερευνητικό ίδρυμα πανελλήνιας σημασίας και εμβέλειας. Το κτιριακό συγκρότημα έχει συνολική έκταση 4.500 τ.μ. με τον εκθεσιακό χώρο (1000 τ.μ. περίπου). Η έκθεση περιλαμβάνει σε έξι αίθουσες ευρήματα από την Αιανή, ενώ η 7^η προορίζεται για προσωρινές εκθέσεις.

Περιήγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο

Στην Αίθουσα Α ο επισκέπτης ενημερώνεται για την ιστορική ταυτότητα της Άνω Μακεδονίας, της Ελίμειας και της Αιανής. Ακολουθούν τα ευρήματα από τις ανασκαφές των νεολιθικών οικισμών της Αιανής και αυτών της Εποχής του Χαλκού. Εκτίθενται αντιπροσωπευτικά αγγεία από τη μεγάλη συλλογή των αμαυρόχρωμων και μυκηναϊκών αγγείων της Αιανής. Την Ύστερη Εποχή του Χαλκού διαδέχεται η Εποχή του Σιδήρου με τη χαρακτηριστική κεραμική και κυρίως με τα περίτεχνα κοσμήματα, γνωστά ως «μακεδονικά χαλκά».

Στην Αίθουσα Β εκτίθενται τα ευρήματα των ιστορικών χρόνων από την αρχαία πόλη της Αιανής. Τον επισκέπτη υποδέχεται το μαρμάρινο άγαλμα της Νίκης, ακρωτήριο κτηρίου της πόλης, ακολουθεί μετά το χάλκινο αγαλμάτιο της πεπλοφόρου από το τοπικό εργαστήριο. Στις επόμενες προθήκες ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει τη χρονολογικά την εξέλιξη της πόλης μέσα από την κεραμική της, από τα αρχαϊκά έως και τα ελληνιστικά χρόνια. Ενημερώνεται για τις συνήθειες των κατοίκων της, τις καθημερινές βιοποριστικές και οικιακές ασχολίες, τις εμπορικές ανταλλαγές. Τέλος θαυμάζει το μεγάλο αριθμό αγγείων που προήλθαν από τον πυθμένα της μεγάλης Δεξαμενής. Αυτά είχαν πέσει κατά την προσπάθεια των κατοίκων να αντλήσουν το πολύτιμο και αναγκαίο για τις καθημερινές ανάγκες νερό.

Στην Αίθουσα Γ εκτίθενται ευρήματα που σχετίζονται με τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο κατά θεματικές ενότητες. Η κατοικία – γίνεται αναπαράσταση δωματίου από το Σπίτι με Σκάλες που αποκαλύφθηκε στην αρχαία Αιανή των ελληνιστικών χρόνων. Η ενδυμασία και η υφαντική, ο καλλωπισμός, οι λατρείες, ο οπλισμός, τα νομίσματα, ο αθλητισμός, ενώ προς το πέρας της μεγάλης αυτής αίθουσας εκτίθενται τα μοναδικά οστέινα περίτμητα πλακίδια του τάφου Ι και άλλα οστέινα και ελεφαντοστέινα αντικείμενα και τα πήλινα ειδώλια ανθρώπινων μορφών.

Διαβάστε επίσης Μουσείο Καραθεοδωρή: Τα Γράμματα του Αϊνστάιν στην Κομοτηνή

Στην Αίθουσα Δ, όπου εκτίθενται τα χρυσά και αργυρά κοσμήματα και τα υπόλοιπα ευρήματα από την νεκρόπολη των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων. Στην Αίθουσα Ε εκτίθενται έργα πλαστική με αγάλματα, στήλες και αρχιτεκτονικά μέλη. Στην Αίθουσα ΣΤ αντικείμενα από τα νεκροταφεία του 4^ου αι. π.Χ., των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.

Εκπαιδευτικά προγράμματα και δραστηριότητες

Αιανή Κοζάνης

Η ανάδειξη του παιδευτικού – εκπαιδευτικού χαρακτήρα του Μουσείου είναι προτεραιότητα των υπευθύνων του. Πλήθος εκπαιδευτικών προγραμμάτων, εκδηλώσεων, διαλέξεων, συμποσίων, συνεδρίων και εκθέσεων έχουν με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιηθεί. Στόχος η ευαισθητοποίηση και η κτήση ιστορικής και εθνικής αυτογνωσίας. Από το 1988 το Αρχαιολογικό Μουσείο διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και αλλοδαπούς φοιτητές σε διάφορες θεματικές ενότητες, επιστημονικές ημερίδες. Επιπλέον έχει δημιουργήσει πέντε ταινίες για την προβολή του αρχαιολογικού πλούτου. Παράλληλα παρέθεσε γεύματα αρχαίας διατροφής πραγματοποίησε ιππικές πορείες σε ίχνη αρχαίων διαδρομών. Οι διαδρομές έχουν συνδεθεί με σημαντικά ιστορικά γεγονότα και μια ετήσια, καθιερωμένη πια, αθλητική εκδήλωση με αγώνα δρόμου υπό τον τίτλο «ο Δρόμος του Απολλοδώρου» (αρχαίου δρομέα από την Αιανή Κοζάνης) ενταγμένη στα Αιαναία.

Πηγές:

Σύνταξη κειμένου: Ευθύμιος – Σπυρίδων Γεωργίου

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου