Παναγία Χρυσοπηγή: Οι Έλληνες ήταν ανέκαθεν λαός με έντονο θρησκευτικό στοιχείο. Η πίστη τους ανά τους αιώνες διαφαίνεται μέσω της ιστορίας. Εκκλησάκια αφιερωμένα σε όλους τους Αγίους δεσπόζουν σε όλη την έκταση της χώρας. Απ’ άκρη σ’ άκρη η θρησκευτική κατάνυξη είναι ιδιαιτέρως έκδηλη. Δεν είναι τυχαίο που ο θρησκευτικός τουρισμός έχει αναπτυχθεί τόσο τα τελευταία έτη.
Σ’ ένα νησί των Κυκλάδων, γραφικό και γαλήνιο, δεσπόζουν περίπου 370 εκκλησίες. Μεγάλος αριθμός για ένα τόσο δα νησάκι. Κι όμως! Δεν πρόκειται για άλλο, παρά για την πανέμορφη Σίφνο! Το μοναστήρι Παναγία Χρυσοπηγή, έμβλημα του νησιού, ανενεργό σήμερα, είναι από τα πιο, κινηματογραφικά θα ισχυριζόταν κανείς, τοπία των Κυκλάδων και όχι άδικα.
Το μοναστήρι, από τον 17ο αιώνα, δεσπόζει στο ακρωτήρι Πέταλος, στον ιερό βράχο της Χρυσοπηγής, κοντά στην Απολλωνία λίγο πριν τον Πλατύ Γυαλό. Μια μικρή γέφυρα συνδέει τη νησίδα με την υπόλοιπη Σίφνο. Ανατολικά του μοναστηριού, το οποίο πλέον δέχεται προσκυνητές υπάρχει η παραλία του Αποκοφτού με γαλοζοπράσινα νερά. Η Παναγία η Χρυσοπηγή έχει ανακηρυχθεί προστάτιδα του νησιού από το 1964 μ.Χ. και σε αυτήν αποδίδονται πάνω από 35 θαύματα. Η κύρια εκκλησία είναι μία βασιλική με κυλινδρικό θόλο, ενώ στο εσωτερικό του οι τοίχοι σχηματίζουν μια ημικυκλική ασπίδα. Μαρμαρόστρωτο δάπεδο με επιγραφή από το 1818 μ.Χ. και ένα περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο σμιλεύουν ακόμη περισσότερο την μοναδική εικόνα της.
Η αρχική εκκλησία οικοδομήθηκε το 1650 από τον Νικόλαο Πιτζινή πάνω στα θεμέλια παλαιότερου ναού. Το όνομα, τότε ήταν Παναγία το Κόμμα, αποδιδόμενο από τον κομμένο βράχο. Εικοσιπέντε χρόνια αργότερα γκρεμίστηκε και χτίστηκε πάλι από τον πατέρα Ιερώνυμο Ζαμπέλη-Ρούσο. Το 1760 οι απόγονοι του την πούλησαν στο μοναστήρι της Βρυσιανής, μετόχι του οποίου παραμένει έως και σήμερα.
Ο καλόγερος Παρθένιος Χαριέτης, εφημέριος της μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου του Μονγκού και Κρητικός, που είχε ασκητέψει στη μονή της Χρυσοπηγής στα Χανιά, καταγράφοντας το 1677 όλα τα θαύματα της Παναγίας, της πρόσδωσε το όνομα Παναγία η Χρυσοπηγή.
Η μονή είναι αφιερωμένη στην Ζωοδόχο Πηγή, της οποίας η θαυματουργή εικόνα βρέθηκε στο σημείο αυτό από ψαράδες την περίοδο της τουρκοκρατίας. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν εορτάζεται την πέμπτη ημέρα μετά το Πάσχα, αλλά την ημέρα της Αναλήψεως, δηλαδή 40 ημέρες μετά το Πάσχα. Την ημέρα αυτή γίνεται μεγάλος εορτασμός, γνωστός σε όλες τις Κυκλάδες, όπου η ιερή εικόνα της Παναγίας έρχεται ακτοπλοϊκώς την παραμονή με το πλοίο της γραμμής από το λιμάνι των Καμαρών και συγκεκριμένα από την ενορία στην οποία φυλασσόταν για ένα ολόκληρο έτος. Τελείται Λειτουργία και ανήμερα λιτανεύεται σε ολάκερο το νησί. Αναφορικά με την ιδιαιτερότητα του εορτασμού της, αναφέρεται πως το 1676, ανήμερα της Αναλήψεως, η Παναγία έσωσε το νησί από επιδημία πανούκλας που είχε ήδη αφανίσει 100 ανθρώπους. Στην ιστορία αναφέρονται δύο εκδοχές για τη δημιουργία του χαρακτηριστικού σημείου της εκκλησίας.
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή βασιζόμενη σε μία λαϊκή παράδοση, στα χρόνια των Κουρσάρων καλόγριες ζούσαν στα κελιά της μονής συντηρώντας την. Σε μία επιδρομή και ενώ οι περισσότερες καλόγριες πρόλαβαν να σωθούν από τους επιδρομείς φεύγοντας μακριά, μία εξ αυτών έμεινε πίσω μονάχη της και καταδιωκόμενη από τους Κουρσάρους παρακάλεσε την Παναγία να την σώσει. Ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα η Παναγία χώρισε τον όρμο στα δύο, δημιουργώντας ένα σχίσμα και ρίχνοντας τους επιδρομείς στη θάλασσα. Το σχίσμα αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα της Χρυσοπηγής, όπου μία λωρίδα θάλασσας χωρίζει τον όρμο από τη στεριά. Έμπροσθεν της εκκλησίας βρίσκονται δύο κελιά ιδιαίτερης συναισθηματικής αξίας για τους Σιφναίους. Στο αριστερό συνήθιζε να γράφει ο ποιητής Αριστομένης Προβελέγγιος και στο δεξί ο ριμαδόρος Αντώνιος Δεκαβάλλας.
Η έτερη εκδοχή θέλει τις γυναίκες του νησιού, σύμφωνα με την παράδοση, θέλει τις γυναίκες του νησιού τα βράδια να ανάβουν τα καντήλια της Παναγίας. Ένα βράδυ, ωστόσο, εισερχόμενες στη μονή, αντίκρισαν μια σωρεία πειρατές να κοιμούνται στο δάπεδο της. Αγέρωχες και ατρόμητες, αψηφώντας τον κίνδυνο, κατόρθωσαν να περάσουν ανάμεσα τους όσο εκείνοι κοιμόντουσαν και να ανάψουν τα καντήλια και το θυμιατό. Την ώρα που έφευγαν, όμως, η μυρωδιά του λιβανιού ξύπνησε τους πειρατές, οι οποίοι άρχισαν να τις κυνηγούν. Καθώς οι γυναίκες έτρεχαν έξω από την εκκλησία για να γλιτώσουν, παρενέβη η Παναγία, σχίζοντας το βράχο, εμποδίζοντας το πέρασμα των πειρατών και σώζοντας τις γυναίκες.
Η γαλήνη που αποπνέει το νησί δεν αφήνει κανένα επισκέπτη ασυγκίνητο. Οι εκκλησίες των Κυκλάδων έχουν μία ιδιότυπη ομορφιά, μια αξεπέραστη γραφικότητα, ενδεικτικές της πίστης των Ελλήνων και της παράδοσης του τόπου.
Πηγές:
- monastiria.gr
- e-sifnos.com
Σύνταξη κειμένου: Γιούλη Αμπαρτζόγλου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
