Αναμφισβήτητα ο τουρισμός αποτελεί τη βαριά βιομηχανία της χώρας μας. Όλοι μιλάνε για έσοδα ρεκόρ του κλάδου το 2017 που ξεπερνούν τα 12 δις ευρώ, ενώ παράλληλα φαίνεται ότι οι τουρίστες ξεπέρασαν τον ασύλληπτο αριθμό των 28 εκατομμυρίων επισκεπτών. Παρά την ευημερία των αριθμών στο συγκεκριμένο κλάδο, παρακάτω θα δούμε με ποιον τρόπο ο τουρισμός δημιουργεί περίπλοκα προβλήματα στην υπόλοιπη οικονομία της χώρας.
Brain Drain και αναζήτηση εργασίας
Ας φανταστούμε έναν νέο 22 χρόνων, ο οποίος μόλις τέλειωσε το Πανεπιστήμιό του και θέλει να βρει δουλειά σε κάποιο κλάδο σχετικό με τις οικονομικές του σπουδές. Με μεγάλη του λύπη ανακαλύπτει ότι τέτοιες θέσεις εργασίας είναι σχεδόν ανύπαρκτες και ότι για ανθρώπους της ηλικίας του υπάρχει τεράστια ζήτηση μόνο από τουριστικές επιχειρήσεις που ψάχνουν σερβιτόρους, μάγειρες, καθαριστές, ρεσεψιονίστ, ναυαγοσώστες, διασκεδαστές και πολλά άλλα παρόμοια επαγγέλματα. Αυτές οι θέσεις εργασίας συνήθως είναι εποχιακές και συνοδεύονται από δύσκολες και πολλές φορές άσχημες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης.
Φυσικά, σε καλούς προορισμούς όπως ας πούμε την Μύκονο, παρά τη δυσκολία της δουλειάς οι μισθοί είναι στα ύψη και πολλές φορές ξεπερνούν μισθούς άλλων κλάδων που είναι πολύ πιο παραγωγικοί σε σχέση με τον τουρισμό. Ας επιστρέψουμε όμως στον τελειόφοιτο νέο που ψάχνει εργασία και ας σκεφτούμε τι επιλογές μπορεί να έχει.
Πρώτη επιλογή είναι να μείνει άνεργος, να συνεχίσει να ζει με τους γονείς του μέχρι να βρει κάποια εργασία στο αντικείμενό του. Δεύτερη επιλογή είναι να βρει μια δουλειά του ποδαριού, part time, κακοπληρωμένη αλλά σε γενικότερες γραμμές πιο εύκολη από αυτές που υπάρχουν στον τουριστικό κλάδο. Τρίτη επιλογή είναι να δεχτεί να δουλέψει στον τουριστικό κλάδο παρά τις συνθήκες που επικρατούν εκεί και παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν έχει εργαστεί με παρόμοιο τρόπο. Τέταρτη και τελευταία επιλογή, είναι ο νέος να φύγει στο εξωτερικό όπου έχει περισσότερες πιθανότητες να βρει εργασία στο αντικείμενό του, με μεγαλύτερο μισθό. Ακόμα και αν βρεθεί στο εξωτερικό να δουλεύει σε χώρους εστίασης, οι μισθοί θα είναι υψηλότεροι και οι συνθήκες εργασίας καλύτερες.
Ο στόχος εδώ δεν είναι να πούμε πως ο νέος θα φύγει στο εξωτερικό, καθώς μια τέτοια επιλογή κρύβει πολλές δυσκολίες. Αυτό που πρέπει να δούμε είναι πώς το Πανεπιστήμιο, με χρήματα δημοσίου, παρήγαγε έναν επιστήμονα που δεν έχει θέση εργασίας. Επιπλέον σαν επιστήμονας έχει υιοθετήσει μια κουλτούρα συμπεριφοράς (και με το δίκιο του) ότι θα κάνει δουλείες λιγότερο σωματικά απαιτητικές και με μεγαλύτερο μισθό, ώστε να δικαιολογηθεί η απόφασή του να σπουδάσει 4 (και παραπάνω) χρόνια. Άρα ο νέος θα αρνηθεί οποιαδήποτε θέση εργασίας που δεν θα ικανοποιεί τις ανάγκες του, οι οποίες θα είναι συνυφασμένες με την κουλτούρα του.
Αποτέλεσμα; Αν δεν δεχτεί να αλλάξει κουλτούρα και να απαρνηθεί την επιλογή της εκπαίδευσης του ώστε να δουλέψει σε κλάδους με τους οποίους δεν έχει καμία σχέση, θα πρέπει να μείνει άνεργος ή να φύγει στο εξωτερικό. Ιδιαίτερα ένας νέος άνθρωπος που αγαπάει τις προκλήσεις και θεωρεί ότι μπορεί να τα καταφέρει, είναι διατεθειμένος να εξελίσσεται και να προσπαθεί για το καλύτερο.
Στρεβλώσεις μισθών στην αγορά εργασίας
Πώς γίνεται ένας σερβιτόρος σε ένα πολυσύχναστο νησί να παίρνει 2000-2500 ευρώ τον μήνα αλλά ένας επιστήμονας που έχει περάσει 4 χρόνια εκπαίδευσης να είναι αναγκασμένος να παίρνει σε entry θέσεις το πολύ 800 ευρώ; Πώς γίνεται σε λιγότερο τουριστικά μέρη οι μισθοί των σερβιτόρων να είναι της τάξης των 450 ευρώ τον μήνα τη στιγμή που απασχολούνται επιστήμονες που δεν έφυγαν στο εξωτερικό;
Τα κίνητρα που δίνονται από μια τέτοιου είδους οικονομία είναι ξεκάθαρα. Αν θέλεις μια θέση εργασίας, είναι προτιμότερο να γίνεις επαγγελματίας σερβιτόρος παρά ένας εξειδικευμένος επιστήμονας. Ίσα ίσα που αν γίνεις σερβιτόρος από τα 18 σου χρόνια έχεις περισσότερες προοπτικές στα 22 σου να καταλήξεις να δουλεύεις σε ένα δημοφιλές νησί, από ότι αν στα 22 σου τελείωνες το πανεπιστήμιο και αποφάσιζες να γίνεις σερβιτόρος. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας και δημιουργούνται αντικίνητρα στην εκπαίδευση.
Όμως τι θα δημιουργήσει περισσότερα έσοδα για τη χώρα μας; Μια εταιρία σαν την TaxiBeat που απασχολεί ένα μικρό επιστημονικό προσωπικό ή ένα νησί σαν τη Μύκονο; Όπως είχα αναφέρει και σε ένα παλιότερο μου άρθρο, οι νέου τύπου θέσεις εργασίας δημιουργούν περισσότερα έσοδα ενώ προσφέρουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, αλλά ζητούν λιγότερους εργαζόμενους. Στο κάτω κάτω δεν έχουν σημασία μόνο τα έσοδα.
Σημασία έχει ο άνθρωπος που δουλεύει να μη νιώθει σαν σκλάβος, να έχει δυνατότητες εξέλιξης, να απολαμβάνει την εργασία που κάνει ώστε να δίνει τον καλύτερο του εαυτό. Να θέλει να συνεισφέρει σε ένα όραμα και να νιώθει μέλος μιας ομάδας. Αυτό που θέλω να πω είναι, ότι ίσως η Μύκονος να έχει παραπάνω έσοδα από το TaxiBeat αλλά σίγουρα οι συνθήκες εργασίας στο TaxiBeat είναι αξεπέραστες από τη Μύκονο. Επομένως τι θα διαλέξει ένας νέος επιστήμονας; Να δουλέψει σε ένα νησί ή να δουλέψει σε μια σύγχρονη εταιρία υπόδειγμα;
All inclusive ξενοδοχεία και το νέο Trend του Τουρισμού στην Ελλάδα
Μέχρι εδώ είναι σίγουρο ότι υπάρχουν αμφιβολίες και σίγουρα οι περισσότεροι δεν θα έχουν πειστεί για το πώς ο τουρισμός βλάπτει το σύνολο της οικονομίας της χωράς. Όμως ας δούμε το νέο Trend που επικρατεί στην Ελλάδα σε σχέση με τα ξενοδοχεία. All inclusive και όπως πολλοί αναλυτές πιστεύουν είναι και ο κύριος λόγος που σήμερα ο Τουρισμός στην Ελλάδα υποφέρει, παρά τους ευνοϊκούς αριθμούς του κλάδου.
Τα All inclusive ξενοδοχεία έχουν τιμολογήσει τις προσφορές τους, ώστε να προσελκύσουν πελάτες με περιορισμένο εισόδημα. Αυτοί οι πελάτες είναι διατεθειμένοι να δώσουν 600 ευρώ και να φέρουν την τετραμελή τους οικογένεια σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο το οποίο θα τους προσφέρει τα πάντα, από φαγητό μέχρι διασκέδαση, όλα μέσα στην αρχική τιμή. Αυτοί οι πελάτες έρχονται με άδεια πορτοφόλια και ως επί των πλείστων δεν ξοδεύουν καθόλου χρήματα στις τοπικές αγορές.
Τα ξενοδοχεία αυτά καταφέρνουν να είναι βιώσιμα και να βγάζουν σημαντικά κέρδη, όμως οι περιοχές γύρω από αυτά τα ξενοδοχεία κυριολεκτικά μαραίνονται. Το προσωπικό που απασχολείται στα ξενοδοχεία τέτοιου τύπου είναι άνθρωποι που βρίσκονται στη βιοπάλη και συνήθως πρέπει να βρουν μια δουλειά για να επιζήσουν, επομένως δεν κοιτάνε τις συνθήκες εργασίας όπως τις κοιτάει ένας νέος επιστήμονας. Ακόμα όμως και ο νέος επιστήμονας να δεχτεί να δουλέψει σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι πολύ πιθανόν να μην αντέξει να εργάζεται σε άθλιες συνθήκες και με κόσμο τον όποιο δεν έχει μάθει να συναναστρέφεται.
Σαν να μην φτάνει αυτό, οι επιχειρήσεις της τοπικής αγοράς κλείνουν με αποτέλεσμα να χάνονται θέσεις εργασίας που μπορεί να έδιναν καλύτερες συνθήκες εργασίας στους νέους επιστήμονες. Οι μισθοί στα all inclusive ξενοδοχεία είναι κοντά στα 580 ευρώ και τις περισσότερες φορές μιλάμε για υποστελεχωμένες μονάδες που προσπαθούν να εξυπηρετήσουν 700 άτομα την ήμερα. Ξεκάθαροι οι λόγοι της υποστελέχωσης όπως επίσης ξεκάθαρο και γιατί η εξυπηρέτηση σε τέτοια ξενοδοχεία είναι χείριστης ποιότητας. Η χείριστη ποιότητα όμως, δεν φέρνει ούτε χρήματα, ούτε ανάπτυξη, ούτε ευημερία. Πρωτίστως όμως δεν κρατούν τον νέο επιστήμονα στην χώρα του.
Ο λόγος της αύξησης των All Inclusive ξενοδοχείων είναι η έλλειψη ανταγωνιστικότητας του κλάδου σε σχέση με το εξωτερικό. Φέτος το 2017 κάναμε ρεκόρ σε σχέση με το 2016 όσον άφορα τα έσοδα και την προσέλευση των τουριστών. Όμως σε σχέση με βασικούς ανταγωνιστές όπως Τουρκία, Ισπανία, Ιταλία είμαστε στη χειρότερη θέση από άποψη μεταβολής εσόδων και από άποψη προσέλευσης τουριστών. Μιλάμε μάλιστα για την περίοδο που ο βασικός ανταγωνιστής, η Τουρκία, έχει πληγωθεί λόγω της πολιτικής κατάστασης της χώρας.
Τέλος σε καμία περίπτωση η χώρα μας δεν πρέπει να εγκαταλείψει τον τουριστικό κλάδο, αφού μιλάμε για ένα συγκριτικό πλεονέκτημά της. Αυτό που πρέπει να γίνει όμως, είναι να σταματήσουμε να επικεντρωνόμαστε σε αυτόν με τόσο ζήλο. Είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας, για εξειδικευμένους εργάτες, ειδικά με την ταχύτητα που αυτοί αναπαράγονται. Η οικονομία θα πρέπει να μεταφερθεί από τη δημιουργία θέσεων εργασίας για χαμηλής παραγωγικότητας ανθρώπους, στη δημιουργία θέσεων εργασίας για υψηλής παραγωγικότητας ανθρώπους τους οποίους βγάζει με το τσουβάλι και τους στέλνει στα ταμεία ανεργίας, στο εξωτερικό ή σε θέσεις κατώτερες των δυνατοτήτων τους.
