Cancel culture, ο σύγχρονος εξοστρακισμός
Το cancel culture, αποτελεί το σύγχρονο μέσο ακύρωσης-εξοστρακισμού δημοσίων προσώπων λόγω κάποιας άποψης που εξέφρασαν δημόσια και αντίκειται στα κοινωνικά πρότυπα της εποχής. Ο εξοστρακισμός δεν συμβαίνει με ειρηνικό τρόπο. Eν αντιθέσει συνοδεύεται από απειλές και παίρνει την εξής μορφή στα social media: #cancelταδε. Πολλές φορές οι απόψεις που εκφράζονται είναι ακραίες και σίγουρα μη αποδεκτές. Από την στιγμή που δημοσιοποιούνται ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να πει την άποψη του και να επιλέξει αν θέλει να συνεχίσει να ακολουθεί ή όχι. Στην καθημερινότητα μας όταν ακούμε ακραίες απόψεις από κάποιον επιλέγουμε να απομακρυνθούμε και σίγουρα δεν διοργανώνουμε ολόκληρες εκστρατείες για να τον ακυρώσουμε δημόσια. Γιατί δεν λειτουργούμε όμως έτσι και στην πλατφόρμα των social media; Μήπως είναι λίγο υποκριτικό από μέρους μας;
Σε καμία περίπτωση δεν θέλω να δικαιολογήσω τις αποκρουστικές απόψεις που μπορεί να βλέπω, σίγουρα θα τις κρίνω και ύστερα θα επιλέξω να μην συνεχίσω να βλέπω συγκεκριμένο περιεχόμενο. Το να ακυρώνεις όμως, έναν άνθρωπο επειδή διαφωνείς μαζί του, δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι στην κοινωνία. Το cancel culture, μπορεί να οδηγήσει είτε το εκάστοτε πρόσωπο να χάσει σημαντικό ποσοστό των απολαβών που λαμβάνει από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιεί, είτε σε πιο ακραίες περιπτώσεις να τον οδηγήσει σε οικονομικό αδιέξοδο. Αυτό όμως δεν θα τον εμποδίσει από το να συνεχίσει να εκφράζει τέτοιες απόψεις. Ακόμη και όταν μιλάμε για κάποιον πολιτικό, ο οποίος δήλωσε κάτι ακραίο, ο μόνος τρόπος να το απομακρύνουμε είναι στις επόμενες εκλογές να μην τον ψηφίσουμε.
Το cancel culture οδηγεί στην κοινωνική ισότητα;
Κοινωνικά, όλο και περισσότερο κατευθυνόμαστε, τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες, προς την ισότητα. Η ίση μεταχείριση των ανθρώπων είναι από τα σημαντικότερα αγαθά για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας μας. Καθημερινά γίνονται αγώνες προς αυτή την κατεύθυνση, προκειμένου άτομα που βρίσκονταν στο περιθώριο να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία και να μπορούν να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους. Η εξέλιξη αυτή ενώ θα μπορούσε να έχει μόνο θετικά αποτελέσματα έχει φθάσει στο άλλο άκρο. Το cancel culture, εφαρμόζεται ακόμη και σε κωμωδία.
Ο σκοπός της κωμωδίας είναι να δημιουργεί γέλιο μέσω της σάτιρας ανθρώπων και καταστάσεων . Η κωμωδία δεν έχει όρια και δεν διακρίνει αν κάποιος είναι γκει ή στρειτ, λευκός ή μαύρος, κοντός ή ψηλός και πάει λέγοντας. Καταπιάνεται με όλες τις κοινωνικές ομάδες και κάνει γενικεύσεις προκειμένου να προσφέρει γέλιο. Ενώ λοιπόν αποδεχόμαστε το αστείο που θα κάνουν για έναν στρειτ άντρα και θα γελάσουμε, όταν μιλάμε για έναν γκει άντρα το πράγμα αλλάζει. Είναι σαν κάποιες ομάδες να απαγορεύεται να τις πιάσουν στο στόμα τους. Η πολιτική ορθότητα είναι η πιο ισχυρή σύμμαχος του cancel culture. Η κωμωδία όμως, αποτελεί το άκρως αντίθετο της πολιτική ορθότητας. Αν απαγορεύσεις σ’ έναν κωμικό να κάνει ένα αστείο χρησιμοποιώντας ακόμη και μια ευπαθή ομάδα, τότε πώς η κωμωδία λειτουργεί ισότιμα;
Σίγουρα δεν καταφέρνουν όλοι οι κωμικοί να γίνονται αστείοι, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι αξίζει να τους κάνουμε cancel. Μπορούμε να πούμε ότι το αστείο τους δεν μας προσέφερε γέλιο αλλά δεν μπορούμε να τους φορέσουμε την ταμπέλα του ρατσιστή, του μισογύνη ή του ομοφοβικού. Ο κωμικός έχει μια περσόνα την στιγμή που κάνει κάποια παράσταση, δεν σημαίνει ότι ενστερνίζεται τις απόψεις αυτές. Αλλά ακόμη και στην περίπτωση που τα πίστευε, ποιο το νόημα να τον κάνουμε cancel; Θα αλλάξει απόψεις; Πιθανότατα όχι. Μπορεί αυτό να λειτουργήσει ακόμη και αντίστροφα. Θα κερδίσουμε εμείς κάτι από αυτό; Μάλλον όχι.
Η ελευθερία έκφρασης
Το cancel culture, λειτουργεί σαν τη φασίνα που κάνουμε στο σπίτι πριν έρθει κάποιος καλεσμένος που μας ειδοποίησε τελευταία στιγμή. Το σπίτι δεν είναι καθαρό, αλλά προσποιούμαστε ότι είναι. Το πρόβλημα δεν λύνεται απλώς με το να το κρύβουμε κάτω από το χαλί. Η λύση για την κοινωνική ισότητα δεν είναι η απαγόρευση έκφρασης των απόψεων μας. Ακόμη και στην περίπτωση που αυτές είναι λανθασμένες, μέσω έκφραση τους και της πιθανή συζήτηση που θα προκύψει από αυτές μπορεί να αλλάξουμε τροχιά σκέψης. Ο διάλογος και η παιδεία είναι η λύση και όχι το cancel culture και η πολιτική ορθότητα. Αυτά μονάχα μας περιορίζουν και δεν μας εξελίσσουν. Πρέπει να σταματήσουμε να ψάχνουμε αποδιοπομπαίο τράγο για να του φορτώσουμε όλη την αγανάκτηση μας για προβλήματα που δεν μπορούμε να λύσουμε!
“Όταν υπερασπιζόμαστε την ελευθερία έκφρασης, δεν πρέπει να ασχολούμαστε με το περιεχόμενο των απόψεων, ούτε με τις πεποιθήσεις του προσώπου που δέχεται επίθεση. Πρέπει μόνο να υπερασπιζόμαστε την ελευθερία έκφρασης. […] Το επαναλαμβάνω, είναι μια απλή αλήθεια: ή υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης για τις ιδέες που απεχθανόμαστε ή παραδεχόμαστε -χωρίς υπεκφυγές, αν είμαστε τίμιοι- ότι συμφωνούμε με τα δόγματα του Γκέμπελς και του Ζντάνοφ. Ακόμη κι αυτοί υπερασπίζονταν πρόθυμα το δικαίωμα έκφρασης για τις ιδέες με τις οποίες συμφωνούσαν.”
― Deux heures de lucidité: Entretiens avec Denis Robert et Weronika Zarachowicz
