Ας μιλήσουμε λοιπόν για ταμπέλες.
Ξέρεις βέβαια για ποιες μιλάω. Τις φοράς όλη σου τη ζωή, τις αφήνεις να σε καθορίζουν, συχνά χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι. Μπορεί να έχουν ή να μην έχουν βάση αλήθειας, να είναι ή να μην είναι αντιπροσωπευτικές αυτού που είσαι. Υπάρχουν, ομως, και σε ακολουθούν, με όση επιμέλεια σε κυνηγά η σκιά σου. Και μια και το έφερε η κουβέντα, αλήθεια: εσένα, ποια είναι η δική σου ταμπέλα;
Ενταξει, χαλάρωσε. Κατανοώ πως είναι δύσκολο να απαντήσεις. Ας πούμε πρώτα για μένα. Εγώ που λες, προσπαθώ να θυμηθώ τον εαυτό μου όταν ήμουν ακόμα παιδί, πριν γνωρίσω τη φρίκη της εφηβείας και προτού κατανοήσω τη διαφορά ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια, σε καλό και κακό μαθητή. Θα φανεί ίσως αλλόκοτο, μα μου είναι αδύνατο. Η ύπαρξή μου, η τωρινή εκδοχή αυτού που είμαι, τα ελαττώματα και οι φόβοι μου είναι άρρηκτα συνυφασμένοι με τις ταμπέλες μου.Αυτές που άλλοι επέλεξαν για μένα, χωρίς να το ελέγχω.
Είναι σκληρό για ένα παιδί δώδεκα χρονών να αντιλαμβάνεται πως βρίσκεται στο περιθώριο μόνο και μόνο επειδή αγαπάει τα βιβλία. Οι δάσκαλοι, και μετέπειτα οι καθηγητές μου, προσπαθούσαν διακαώς να με πείσουν πως κατείχα κάποιου είδους γενετικό προνόμιο, πως ήμουν απλά πιο ώριμη από την ηλικία μου. Συχνά το ενδιαφέρον τους με στοχοποιούσε χειρότερα, φέρνοντας ταμπέλες ακόμα πιό άκομψες.
Πρώτη μαθήτρια στο δημοτικό, μετά στο γυμνάσιο. Μετά στο λύκειο. Θα ακουστεί κλισέ, μα δεν προσπαθούσα ιδιαίτερα- όχι περισσότερο από τους ελάχιστους φίλους που είχα, μαθητές του δεκάξι, του δεκαεφτά. Ήταν απλά ο τρόπος που λειτουργούσε το μυαλό μου, η κλίση μου πιθανώς, όπως κάποιος είναι επιδέξιος στη μπάλα ή στο πιάνο. Το ότι προτιμούσα να τρυπώνω στη βιβλιοθήκη και να ανακαλύπτω συγγραφείς αντί να “βγαίνω έξω” κατάφερνε μόνο να με καταδεικνύει ως ακόμα πιο παράξενη.
Είναι άραγε έγκλημα να είναι κανείς καλός σε κάτι; Εγώ, πάντως, για χρόνια πίστευα πως τα γρανάζια μου γυρνούσαν ανάποδα, πως η όψη μου και μόνο εξόργιζε τους άλλους. Δεν κατάλαβαν ποτέ πόσο με πείραζε, αφενός γιατί δεν ήθελα να δώσω σε κανέναν την ευχαρίστηση, και αφετέρου επειδή μόνο ως ενήλικη είχα την πνευματική διαύγεια να καταλάβω τι ακριβώς μου είχαν προκαλέσει. Μέχρι και σήμερα οι ταμπέλες μου βαραίνουν τους ώμους, σκουντώντας με διακριτικά σε κάθε βήμα. Με αποσπούν ακατάπαυστα, σαν φαγούρα σε σημείο που δεν μπορώ να ξύσω.
Φυτό. Ηλίθια. Άσχημη.
Αυτό το τελευταίο ήταν που άκουγα και συχνότερα: Άσχημη. Λες και, μόνο και μόνο επειδή ήμουν κορίτσι, μια επίθεση στην εξωτερική μου εμφάνιση ήταν ο ασφαλέστερος τρόπος να πληγωθώ. Τέρας. Φρικιό. Επειδή σαν κορίτσι ήταν ο συντομότερος τρόπος να πέσει η αξία μου σαν άτομο. Και μαζί με αυτήν, η αξία που έδινα στον εαυτό μου.
Η δύναμη της ταμπέλας είναι πράγμα αδιανόητο. Εκ των υστέρων, μαθαίνω ακόμα και σήμερα για αγόρια που ήθελαν να με προσεγγίσουν, αλλά φοβόντουσαν να κουβαλήσουν κομμάτι της ταμπέλας μου. Σου αρέσει αυτή η άσχημη; Κάθε καινούργιος μαθητής στο σχολείο έμπαινε στο νόημα γρήγορα, σαν το γνωστό παραμύθι με τον αυτοκράτορα που κανείς δεν παραδέχεται πως είναι γυμνός. Ήμουν μέτρια, μικροκαμωμένη, συμμετρική και ολωσδιόλου αδιάφορη. Παρόλα αυτά, στη συλλογική συνείδηση των συνομιλήκων μου έφτασα να αποτελώ συνώνυμο της οπτικής φρικωδίας. Εικοσιτριών πλέον, πιάνω επ’ αυτοφώρω τον εαυτό μου να ξαφνιάζεται από το ενδιαφέρον του άλλου φύλου. Οι αυθόρμητες υποθέσεις που κάνω συνήθως είναι πως κάποιος με κοιτάει απλώς επειδή με βρίσκει αστεία.
Μπροστά στο βάρος του στίγματος, έκανα με την ταμπέλα μου το μόνο πράγμα που θα με απέτρεπε από το να τρελαθώ τελείως: τη φόρεσα.
Την φόρεσα σχεδόν με περηφάνεια, ή τουλάχιστον αυτό έδειχνα παραέξω. Αυτό τους εξόργισε φαίνεται, και μέχρι να δώσω πανελλήνιες οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, με είχαν αφήσει ήσυχη. Το τίμημα όμως ήταν κομμάτι της ταυτότητάς μου. Είχα, υπ ευθύνη μου, επιτρέψει στον κοινωνικό μου περίγυρο να καθορίσει ποια ήμουν, τι μπορούσα και τι δεν μπορούσα να πετύχω.
Αν για κάποιο λόγο βρίσκω το κουράγιο και τα γράφω όλα αυτά σημαίνει ίσως πως τα έχω πια ξεπεράσει, και σε μεγάλο βαθμό αυτό είναι αλήθεια. Θέλω να πιστεύω πως πλέον φιλτράρω πιο ώριμα τις γνώμες των άλλων. Το φάντασμα του παιδιού που ήμουν όμως με ακολουθεί, και συνεχίζει να περιορίζει όλα αυτά που θα μπορούσα να είμαι. Και με βεβαιότητα γνωρίζω πως, παρότι οι περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν να συζητάνε τέτοια πράγματα, αποτελώ μέρος μιας πλειοψηφίας. Βλέπω τριγύρω μου νεαρά άτομα να σέρνουν καρτερικά τις δικές τους ταμπέλες. Φτωχός. Βλάκας. Ομοφυλόφιλος. Απροσάρμοστος. Χοντρός. Πληθώρα λέξεων με δόση αλήθειας ή χωρίς, λέξεων που κανονικά δεν θα έπρεπε καν να είναι συνυφασμένες με κάποιου είδους αρνητική γενίκευση.
Ψάξε βαθιά μέσα σου και αναρωτήσου – αν δεν ξέρεις ήδη- τι αναγράφεται στη δική σου πλάτη.
Μπορεί να πιστεύεις οτι η ταμπέλα σου λέει αλήθεια, μπορεί και όχι. Σε κάθε περίπτωση όμως, υπονομεύει και καθοδηγεί το παρόν και το μέλλον σου. Μην την φοράς. Μην επιτρέψεις σε κανέναν να σου κρατήσει κάτω από τη μύτη τον δικό του παραμορφωτικό καθρέφτη, τις δικές του ανασφάλειες, τη δική του ατομική κόλαση. Και το σπουδαιότερο, μην συνεχίζεις την αλυσίδα λεκτικής βίας με το να μεταγγίζεις την τυραννία της ταμπέλας σε άλλα θύματα.
Δεν είσαι η ταμπέλα σου. Δεν είσαι καν ένα σύνολο από δαύτες. Δεν περιγράφεσαι δια ετικέτας, είτε αυτή περιέχει μία λέξη είτε εκατό. Είσαι, για να το θέσω μονολεκτικά, εσύ. Και δεν θα υπήρχε τίποτα καλύτερο, τίποτα πιο μαγικό, πιο αναπάντεχο και πιο περίπλοκο, που θα μπορούσες να είσαι.
Σύνταξη κειμένου: Δέσποινα Θωμά
Επιμέλεια κειμένου: Κλεοπάτρα Μπράιτ
