Όλοι οι άνθρωποι έστω και μια φορά στην ζωή τους θα αναρωτηθούν αν είναι όλα προκαθορισμένα από την ζωή ή μήπως υπάρχει πλήρη ελευθερία βούλησης. Η πίστη στην ύπαρξη του πεπρωμένου σημαίνει την αποδοχή ότι μια εξωτερική δύναμη- ο Θεός, η μοίρα ή μια γενικότερη δύναμη η οποία είναι πιο πάνω από εμάς- είναι αυτή που καθοδηγεί τις ζωές μας. Ενώ, η ελεύθερη βούληση είναι η αποδοχή ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν καθορίζεται από κάποια ανώτερη δύναμη. Καθώς και ότι ο άνθρωπος έχει τον πλήρη έλεγχο των επιλογών του. Αυτό τον καθιστά ως τον μόνο υπαίτιο για τις πράξεις του και την συμπεριφορά του.
Ηθικά και φιλοσοφικά το ερώτημα σχετικά με το εάν υπάρχει ή όχι ελεύθερη βούληση έχει απασχολήσει κατά καιρούς τους αρχαίους φιλοσόφους. Το ερώτημα για τον αν κάθε επιλογή και πράξη μας είναι αποτέλεσμα ενός βαθύτερου σχεδίου από τον Θεό ή αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης, έρχεται εν μέρη σε αντίθεση. Πώς γίνεται να υπάρχει ελεύθερη βούληση, ωστόσο να είναι όλα γραμμένα από τον Θεό; Αυτό σημαίνει ότι, είτε μιλάμε για ελεύθερη βούληση, είτε για πεπρωμένο δεν έχει καμία σημασία;
Τι σημαίνει ελεύθερη βούληση;
Ο Επίκουρος θωρεί τον άνθρωπο ένα πλάσμα ελεύθερο, όπως το λέει η λέξη: να πηγαίνει όπου αγαπά (ελεύθω και ερώ), με την ελευθερία να αναβλύζει πηγαία από μέσα του. Ασφαλώς και δεν είμαστε παντοδύναμοι, αλλά είμαστε ικανοί άμα θελήσουμε να κάνουμε το δικό μας. Η ελευθερία για τον Επίκουρο δεν είναι ευχή, είναι η πραγματικότητα.
Ελεύθερη βούληση είναι η ικανότητα του ατόμου και γενικότερα του κάθε έμβιου όντος να προβαίνει σε επιλογές χωρίς να περιορίζεται από ορισμένους παράγοντες. Το ερώτημα στο επίκεντρο της δυτικής φιλοσοφίας είναι, το αν οι άνθρωποι ελέγχουν τις πράξεις τους, και αν τις ελέγχουν τι είδους έλεγχο έχουν και έως ποιο βαθμό. Τα ερωτήματα αυτά προϋπάρχουν του αρχαίου ελληνικού κινήματος του Στωικισμού.
Υπάρχει άραγε αυτό το βιβλίο όπου όλη μας η ζωή είναι γραμμένη και αναπόφευκτη και όλα γίνονται για κάποιο λόγο; Για ορισμένους η απάντηση είναι πως ναι υπάρχει! Όλα όσα γίνονται κρύβουν κάποιο βαθύτερο νόημα και εμείς πρέπει απλά να το βρούμε. Οι επιλογές δεν παύουν να μας εκπλήσσουν. Ο λόγος είναι ότι δεν ξέρουμε τι θα γίνει ακόμα και αν η επιλογή είναι προκαθορισμένη για εμάς. Αυτή η ιδεολογική προσέγγιση προσφέρει των μη καταλογισμό των ευθυνών στον άνθρωπο. Καθώς και την πίστη σε μια δύναμη που βρίσκεται πιο πάνω από εμάς τους ίδιους. Μια παρηγορητική σκέψη που άλλοτε δίνει τροφή στον ρομαντισμό ‘’ όλα όσα πέρασα ήταν για να τον γνωρίσω’’ ή την πλήρη αποδοχή της κακιάς μας μοίρας ‘’ ότι και αν κάνω μια ζωή θα προσελκύω τους λάθος ανθρώπους γιατί είναι της μοίρας μου γραφτό’’.
Είναι όλα θέμα επιλογών;
Στον αντίποδα, ορισμένοι πιστεύουν ότι υπάρχει πλήρης ελευθερία βούλησης και όλα στην ζωή είναι θέμα επιλογών. Δεν υπάρχει κάποιο βιβλίο στο οποίο η ζωή μας να είναι γραμμένη. Ούτε επεμβαίνει κάποιος Θεός/α και καμία ανώτερη δύναμη δεν μπορεί να ελέγξει τις επιλογές μας και να αποφασίζει για την ζωή μας. (Το συγκεκριμένο σκεπτικό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν υπάρχει κάποια ανώτερη δύναμη αλλά ότι δεν είναι αυτή ο τελικός καταλύτης των επιλογών μας). Τα άτομα αυτά θεωρούν ότι είναι υπαίτια για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους. Η σκέψη και μόνο ότι όλα είναι προδιαγραμμένα τους τρομάζει. Ο λόγος είναι ότι θα νιώσουν πως χάνουν ένα μερίδιο της ελευθερίας τους.
Μήπως η αλήθεια είναι κάπου στην μέση; Ίσως όντως να είναι όλα γραμμένα προκειμένου να φτάσουμε στο στάδιο που έχει σχεδιαστεί για εμάς. Ωστόσο εμείς να αποφασίζουμε ποιον από τους δρόμους θα πάρουμε με αποτέλεσμα να φτάσουμε εκεί που είναι γραφτό να καταλήξουμε. Ίσως η ζωή μας να είναι μια ιστορία που απαρτίζεται από πολλά διαφορετικά τέλη και εμείς να πρέπει να επιλέξουμε μια από αυτές τις ιστορίες. Στο τέλος της ημέρας ο καθένας αποφασίζει να συμβαδίσει ανάλογα με το σκεπτικό που ταιριάζει περισσότερο στο φιλοσοφικό του σύστημα. Υπάρχουν στιγμές που απλώς θέλεις όλα να έχουν ένα βαθύτερο νόημα, το οποίο θα σε οδηγήσει σε έναν προκαθορισμένο προορισμό. Υπάρχουν στιγμές που απλώς θέλεις να πιστεύεις ότι εσύ είσαι υπεύθυνος για την έκβαση του αποτελέσματος και όχι μια ανώτερη δύναμη που σε κατευθύνει να επιλέξεις κάποιο προσχεδιασμένο για εσένα μονοπάτι.
«Είσαι πάντα ελεύθερος να αλλάξεις γνώμη και να διαλέξεις ένα διαφορετικό μέλλον. Ή ένα διαφορετικό παρελθόν.– Ρίτσαρντ Μπαχ, 1936».
Πηγή :
http://epicuros.net/new/202_eleutherivoulisi
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%B5%CF%8D%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B7_%CE%B2%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%B7
