Ο όρος «Beat Generation» εφευρέθηκε από τον Τζακ Κέρουακ για να περιγράψει τη λογοτεχνική γενιά της μεταπολεμικής εποχής στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Beat» είναι το μουσικό beat της bebop τζαζ, που άρεσε στους νέους της εποχής, ο «χτύπος» της καρδιάς, αλλά και η αγιοσύνη («beatific») με μία περισσότερο βουδιστική απ’ ότι χριστιανική σημασία. Στο χώρο της λογοτεχνίας, η Μπιτ γενιά εκφράστηκε κυρίως μέσα από τα γραπτά του Κέρουακ, του Άλλεν Γκίνσμπεργκ και του Γουίλιαμ Μπάροουζ, ενώ σημαντική ήταν και η δουλειά του Χέρμπερτ Χάνκι, του Γκρέγκορι Κόρσο και του Αλεξάντερ Τρόκι. Μπιτ, όμως, ονομάστηκε και μία ολόκληρη περίοδος στη μόδα ή (πιο ουσιαστικά) ένας φιλελεύθερος και φιλήδονος τρόπος ζωής. Θα ήταν δύσκολο ένα κίνημα με τέτοια ευρεία αποδοχή να μην είχε επηρεάσει και τον κινηματογράφο. Αυτή είναι μία σύντομη λίστα από τις «αυθεντικές» Μπιτ ταινίες, δηλαδή εκείνες που γυρίστηκαν από ανθρώπους που ακολούθησαν με σοβαρότητα αυτό τον μποέμ τρόπο ζωής και όχι οι Χολιγουντιανές απομιμήσεις, που συχνά αποσκοπούσαν στο να γελοιοποιήσουν και να καταστείλουν αυτό το επαναστατικό κίνημα. Είναι, άλλωστε, 6 από τις καταλληλότερες ταινίες για να γνωριστεί κανείς με τον κόσμο της Μπιτ γενιάς, βλέποντας τους πρωταγωνιστές της και ακούγοντας τους ξέφρενους και συχνά κάπως καταθλιπτικούς τζαζ ρυθμούς που τη συνόδευαν:
Pull My Daisy (1959)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=05DB9K_bsFw
Το «Pull My Daisy» των Ρόμπερτ Φρανκ και Άλφρεντ Λέσλι γυρίστηκε το 1959 και βασίστηκε στο τρίτο μέρος του θεατρικού έργου του Τζακ Κέρουακ, «Beat Generation» (1957). Η ασπρόμαυρη 30λεπτη ταινία έχει ως πρωταγωνιστές τους ποιητές, Άλλεν Γκίνσμπεργκ, Πίτερ Ορλόφσκι και Γκρέγκορι Κόρσο, τους καλλιτέχνες, Λάρι Ρίβερς και Άλις Νίιλ, τον μουσικό, Ντέιβιντ Άμραμ και άλλες φιγούρες της Μπιτ σκηνής και πραγματεύεται μια επίσκεψη της ποιητικής ομάδας στο σπίτι του Μάιλο, ενός σταθμάρχη, η γυναίκα του οποίου είναι καλλιτέχνης και δεν είναι ιδιαίτερα χαρούμενη για την απρόοπτη αυτή επίσκεψη. Αν και εξαιρετικά απλή ως προς την πλοκή της, η ταινία έχει μία σχεδόν ντοκιμαντερίστικη αξία, χάρη στην ειλικρίνεια με την οποία μας παρουσιάζει την εποχή και την κουλτούρα των Μπιτ.
The Flower Thief (1960)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο Vimeo: https://vimeo.com/406787028
Το «Flower Thief» του Ρον Ράις είναι μία underground ταινία γυρισμένη το 1960 σε φιλμ 16 χιλιοστών. Με πρωταγωνιστές ηθοποιούς σαν τον Τέιλορ Μιντ και τον Έρικ Νορντ, αλλά και Μπιτ ποιητές που ζούσαν στο Σαν Φρανσίσκο εκείνη την εποχή, η ταινία πραγματεύεται την τρελή και μποέμ ζωή των μπίτνικ στο North Beach. Μέσα από σκηνές που φέρνουν στο νου τη σταύρωση του Ιησού, αλλά και τη ζωή στη φυλακή, η ταινία μας παραθέτει τις αντιφάσεις που χαρακτήριζαν τη Μπιτ γενιά και αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πορτραίτο της σκηνής στη Δυτική Ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών στα τέλη της δεκαετίας του 1950.
The Connection (1961)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=5fz0eMDCtb8
Η Αφροαμερικανή σκηνοθέτις, Σίρλεϊ Κλαρκ, ασχολήθηκε σε ολόκληρη την φιλμογραφία της με τον μποέμ πληθυσμό της Νέας Υόρκης. Από το μικρού μήκους ντεμπούτο της, «A Dance in the Sun» (1953), έως τα αριστουργήματά της, «The Connection» (1961) και «The Cool World» (1963), η Κλαρκ αντιμετώπισε τη θεματολογία της με έναν ελεύθερο ρεαλισμό που χαρακτήριζε και τη Μπιτ λογοτεχνία της εποχής. Το «Connection» είναι μία πειραματική, ασπρόμαυρη ταινία μεγάλου μήκους, που, βασιζόμενη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Τζακ Γκέλμπερ, μας περιγράφει μια μέρα στη ζωή μιας παρέας από μπίτνικ που είναι εθισμένοι στην ηρωίνη. Το φιλμ σίγουρα έχει κοινωνικό μήνυμα και μας δείχνει με αυθεντικό τρόπο τις (κακές) συνήθειες των πρωταγωνιστών, συστήνοντάς μας σε ένα κόσμο που την εποχή που πρωτοκυκλοφόρησε, τουλάχιστον, ήταν σχεδόν άγνωστος στο μεγαλύτερο μέρος του αμερικανικού πληθυσμού. Εκτός από τζαζ επιτυχίες της εποχής (όπως ένα κομμάτι του Τσάρλι Πάρκερ που παίζει στο πικάπ), η ταινία χρησιμοποιεί και στοκ υλικό, κάτι το οποίο την καθιστά ένα ντοκουμέντο της εποχής.
New York Eye and Ear Control (1964)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=NxFdL34ARMQ
Ο avant–garde κινηματογραφιστής, Μάικλ Σνόου, μπορεί να μην γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, όμως το 34λεπτο ντεμπούτο του, «New York Eye and Ear Control» είναι μία από τις πιο χαρακτηριστικές ταινίες από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 με θέμα την αμερικανική μητρόπολη. Σε αντίθεση, ίσως, με αργότερες ταινίες του Καναδού καλλιτέχνη, η ταινία αυτή ανήκει στην κατηγορία της Μπιτ μυθοπλασίας και εκτός από τα ασπρόμαυρα πλάνα με τους ουρανοξύστες και τη φωτοσκίαση των πρωινών ωρών στην πόλη, ή το κύμα που σηκώνεται στον ποταμό Χάντσον, ο Σνόου συμπεριλαμβάνει πορτραίτα των μελών της free jazz μπάντας που έχει γράψει το σάουντρακ της ταινίας (όπως, για παράδειγμα, τον θρυλικό Άλμπερτ Άιλερ που ηγείται του γκρουπ ή του τρομπετίστα, Ντον Τσέρι), αλλά και τα πολλαπλά επίπεδα αγαλματίδιά του, με το γενικό τίτλο, «Walking Women». Με ένα σχεδόν Ζεν ρυθμό, ο Σνόου ακολουθεί τις ναΐφ γυναικείες μορφές των έργων του μέσα στο δάσος ή στις όχθες του ποταμού, που συχνά μπερδεύονται τόσο με το περιβάλλον, που είναι δύσκολο να τις διακρίνουμε. Η πνευματική μουσική του Άιλερ δεν παίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, αλλά αντίθετα ακούγεται μόνο ανά διαστήματα και σε συνάρτηση με τις σκηνές, όπως όταν το κύμα ταράζει μια μικρή βάρκα μέσα στο ποτάμι. Το «New York Eye and Ear Control» είναι ένα από τα διαμάντια της Μπιτ σκηνής και του avant–garde κινηματογράφου γενικότερα.
Wholly Communion (1965)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=TCEXgjvJAWI
Το 33λεπτο ντοκιμαντέρ του Βρετανού σκηνοθέτη, Πίτερ Γουάιτχεντ, είναι ουσιαστικά μία καταγραφή της βραδιάς Μπιτ ποίησης που έλαβε χώρα στο Royal Albert Hall, τον Ιούνιο του 1965 και συμπεριλάμβανε αναγνώσεις από τον Άλλεν Γκίνσμπεργκ, τον Λόρενς Φερλινγκέτι, τον Άντριαν Μίτσελ και τον Ερνστ Γιαντλ, μεταξύ άλλων. Η ταινία ξεκινάει με ένα βουδιστικό μάντρα και τον Γκίνσμπεργκ να χτυπάει ένα κουδουνάκι και ο τίτλος είναι ένα λογοπαίγνιο μεταξύ της Θείας Ευχαριστίας («Holly Communion») και της «ολότητας» ή της «Νιρβάνα», που είναι ο απώτερος σκοπός ενός Βουδιστή. Το «Wholly Communion» είναι ένα σημαντικό ντοκουμέντο της Μπιτ σκηνής και το event αυτό, που ονομάστηκε «International Poetry Incarnation», συμβολίζει το πέρασμα του Μπιτ τρόπου ζωής στην Αγγλία.
Cain’s Film (1969)
Δείτε απόσπασμα της ταινίας στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=ZSS7WqJFPCw&t=91s
Το ημι-αυτοβιογραφικό βιβλίο του Αλεξάντερ Τρόκι, «Cain’s Book», κυκλοφόρησε το 1960 και, στα πλαίσια του πειραματισμού με διαφορετικά μέσα που συνηθιζόταν την εποχή εκείνη, το 1969 γυρίστηκε μία μικρού μήκους μεταφορά του, με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον σκοτσέζικης καταγωγής συγγραφέα, υπό τον τίτλο, «Cain’s Film». Στο βιβλίο, ο Τρόκι μιλάει για τις εμπειρίες του στη Νέα Υόρκη ως ναρκομανής και για τους «πολύχρωμους» χαρακτήρες που συναντάει και με τους οποίους συναναστρέφεται. Ο αδελφοκτόνος Κάιν που αναφέρεται στον τίτλο είναι μία εικόνα του Τρόκι για τον ίδιο και κατά τη διάρκεια του βιβλίου εμφανίζονται μερικά αποφθέγματα από τη Βίβλο και την παγκόσμια λογοτεχνία, συνοδευόμενα από δικά του σκίτσα. Στην ασπρόμαυρη, 27λεπτη ταινία του Τζέιμι Γουαντχαβάν γίνεται μόνο μία στοιχειώδης προσπάθεια να «μεταφερθεί» το έργο στη μεγάλη οθόνη, κυρίως μέσα από αφήγηση και την εμφάνισή τους κάνουν διάφορες σημαντικές φιγούρες της Μπιτ σκηνής, όπως ο Γουίλιαμ Μπάροουζ, ο Ντέιβι Γκράχαμ και ο ψυχολόγος, Ρ. Ντ. Λέινγκ. Ο Τρόκι δεν διαθέτει μεγάλο έργο, καθώς η ζωή του υπήρξε πολυτάραχη και η φιγούρα του στο καλλιτεχνικό στερέωμα περιθωριακή. Το «Cain’s Film» είναι μία σημαντική στιγμή στην καριέρα του συγγραφέα και της Μπιτ σκηνής γενικότερα.
Η Μπιτ φιλμογραφία μπορεί να μην είναι μεγάλη, όμως, ακόμα κι αν οι περισσότερες ταινίες που κυκλοφόρησαν μέσα στις δεκαετίες του 1950 και 1960 ήταν μικρού μήκους και γυρισμένες σε φιλμ 16 χιλιοστών (μη επαγγελματικό), η επιρροή τους στα εικαστικά και τον κινηματογράφο ήταν τεράστια. Σήμερα, υπάρχουν αμέτρητα ντοκιμαντέρ που προσπαθούν να εξετάσουν διαφορετικές πτυχές της ταραχώδους και πολύ ενδιαφέρουσας αυτής περιόδου. Λίγα από αυτά, όμως, είναι ικανά να δώσουν στο θεατή την αίσθηση που δίνουν αυτόματα οι παλαιότερες αυτές ταινίες, με τις ελευθερίες που διέθεταν και το τζαζ σάουντρακ που έπαιζε συχνά στο φόντο.
