Εγκαινιάζοντας την παρούσα στήλη «Είδαμε σε θερινό σινεμά», όπου παρακολουθούμε να σχολιάσουμε διαλεκτές ταινίες, ανάμεσα σε αρκετές επιλογές που παρακολουθούμε αυτό τον καιρό σε κάποιο δημοτικό ή πιο κεντρικό θερινό κινηματογράφο της πόλης. Εγκαινιάζουμε με την πολύ σημαντική ταινία «Quo Vadis Aida?» που αναφέρεται στην δεκαετία του 1990, αλλά συνάμα πόσο διαχρονική και παρούσα τελικά μπορεί να είναι.
Το βραβευμένο ιστορικό δράμα «Quo Vadis Aida?» του 2020 σε σκηνοθεσία, σενάριο και παραγωγή της Jasmila Zbanic, είναι μια συμπαραγωγή Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Αυστρίας, Ολλανδίας, Γαλλίας, Πολωνίας, Νορβηγίας, Γερμανίας, Ρουμανίας και Τουρκίας. Η ταινία αναφέρεται στην μεγαλύτερη γενοκτονία που έγινε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έλαβε χώρα στην Βοσνία το 1995 από τους Σέρβους. Ο απολογισμός φέρει πάνω από 8.000 άνδρες και μικρά αγόρια, όλοι τους άμαχοι. Η Βόσνια σκηνοθέτις επιχειρεί από άποψη συναισθηματική αυτό το δύσκολο έργο και καταφέρνει να ρίξει άπλετο φως στον θρησκευτικό εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στους Σέρβους και τους Βόσνιους. Μαζί με τους Σέρβους μπλέχτηκαν αργότερα είχαν απόλυτα μεγάλη ευθύνη και οι Η.Π.Α. μέσω των Ηνωμένων Εθνών καθώς και οι Ολλανδοί. Ακόμα και ένα μέρος πολιτών της Ελλάδας συμμετείχε. Η ταινία ήταν υποψήφια για την κατηγορία «Καλύτερου Ξενόγλωσσου Φιλμ» στα Όσκαρ (2021) και απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας στα βραβεία Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου (2021). Επίσης, ήταν η ταινία με το οποία έκανε την έναρξη της το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας (2020).
Υπόθεση: Η Αϊντά εργάζεται ως μεταφράστρια του ΟΗΕ στην Σρεμπρένιτσα της Βοσνίας το καλοκαίρι του 1995 εν μέσω πολέμου Βοσνίας – Σερβίας. Όταν ο σερβικός στρατός θα μπει στην πόλη, θα αναζητήσει καταφύγιο για την ίδια και την οικογένεια της, ανάμεσα στους χιλιάδες πολίτες, σε ένα προστατευμένο στρατόπεδο των Ηνωμένων Εθνών. Η Αϊντά θα διχαστεί ανάμεσα στους δυο ρόλους της, εκείνον της μητέρας και εκείνον της εργαζόμενης και σύντομα θα καταλάβει την ματαιότητα των καιρών.
Πιο συγκεκριμένα: Ο πόλεμος μεταξύ Βοσνιών – Σέρβων ξεκίνησε το 1992 και ήταν η τρίτη πολεμική σύρραξη της εποχής, στο πλαίσιο του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με τον πόλεμο της Κροατίας που ξεκίνησε το 1991. Η ταινία καταπιάνεται με τις εμφύλιες συγκρούσεις ως απόρροια των θρησκευτικών συγκρούσεων ανάμεσα σε χριστιανούς Σέρβους και Κροάτες και σε Βοσνίους και Κροάτες Μουσουλμάνους. ΟΙ ΗΠΑ, με το ΝΑΤΟ μπλέχτηκαν για πρώτη φορά σε πόλεμο αυτού του εδάφους, και αργότερα με τα Ηνωμένα Έθνη και τους κυανοκράνους του ΟΗΕ, δημιούργησαν την ψευδαίσθηση ότι ο λαός της Βοσνίας που βαλλόταν θα είχε μια ασφαλή και ουδέτερη περιοχή, ως καταφύγιο.. που αργότερα μετατράπηκε στον προθάλαμο της κόλασης τους. Το καλοκαίρι του 1995, σε αυτή την φρικτή γενοκτονία πάνω από 8.000 μουσουλμάνοι άνδρες και μικρά αγόρια έχασαν την ζωή τους. Τα θύματα ήταν άμαχοι πληθυσμοί, που μεταφέρθηκαν με την βία από εκείνο το στρατόπεδο των Ηνωμένων Εθνών σε άγνωστους προορισμούς, κυρίως εγκαταλελειμμένα κτίρια και αφού τους αφαιρέθηκαν οι ταυτότητες, εκτελέστηκαν κεκλεισμένων των θυρών.
Η ταινία «Quo Vadis Aida» μας εισάγει από την αρχή της αφήγησης στο πολεμικό μέτωπο και στην προσπάθεια των πολιτών να διαφύγουν. Η ταχύτητα με την οποία συμβαίνουν οι μετακινήσεις συμβαίνει εμπρός μας εν εξελίξει και μόνο μπορούμε να συναισθανθούμε τις δύσβατες συνθήκες. Είναι σοκαριστικά ρεαλιστικό το γεγονός, ότι στα γεγονότα που αναφέρει η ταινία, όσοι τελικά δεν παρέμειναν στο στρατόπεδο, αλλά είχαν καταφύγει από καιρό στα βουνά, εκδιώχθηκαν όλοι και δολοφονήθηκαν. Η ταινία για να ισορροπήσει όλα τα συναισθήματα, μας επιτρέπει να βιώσουμε μαζί κάποιες απειροελάχιστες στιγμές ασφάλειας, οικογενειακής θαλπωρής και ξεγνοιασιάς, όπως συμβαίνει και πάντα άλλωστε, χέρι χέρι με τον θάνατο να υπάρχει και η ζωή.
Η ηθοποιός που ενσαρκώνει την Αϊντά (Jasna Djuricic), σε μια συγκλονιστική πολύπλευρη ερμηνεία γίνεται η ηρωίδα του δικού της κόσμου σε αυτόν τον αδυσώπητο πόλεμο, όπου αρνείται να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα και ρισκάρει κάθε λεπτό της ζωής της για την οικογένεια της.
Η δίνη του πολέμου, η αφορμή και οι αποφάσεις των μεγάλων και πόσο πλήττουν τους μικρούς, δηλαδή τον απλό λαό. Εν προκειμένω: ο ξεριζωμός, η μετανάστευση, η απώλεια και ο ίδιος ο θάνατος μπορεί να συμβούν ανά πάσα στιγμή σε όλους.
Γιατί πρέπει να μας απασχολεί αυτή η ιστορία στο 2022;
Κάθε ιστορικό γεγονός είναι σημαντικό για την μόρφωση και την πολιτική μας αντίληψη, πόσο μάλλον όταν αυτό το γεγονός εμπεριέχει στοιχεία θρησκευτικού χαρακτήρα, εμφυλίου που πήρε και χαρακτήρα παγκόσμιας κλίμακας. Ειδικά για το έτος μας, 2022, μπορούμε να δούμε την άμεση σύνδεση του με τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και την Ουκρανία να χαρακτηρίζεται ως η χώρα που έχει αναδομηθεί από ναζιστές, όπως τονίζουν οι Ρώσοι.
