Όταν τα σπαγγέτι γουέστερν έκαναν θραύση στην Ιταλία, οι Έλληνες σκηνοθέτες γύριζαν αντίστοιχα έργα και στην Ελλάδα, τα επονομαζόμενα «φασολάδα γουέστερν».
Η ιστορία του γουέστερν
Το γουέστερν θεωρείται το δημοφιλέστερο κινηματογραφικό είδος της δεκαετίας του ’60. Βέβαια, η πρώτη ταινία του είδους γυρίστηκε πολλά χρόνια πριν, το 1903. Πρόκειται για το διάρκειας 12 λεπτών «The Great Train Robbery» του Edwin S. Porter
Τη δεκαετία του ’30 τα καουμπόικα έργα τραβούν την προσοχή του φιλοθεάμονος κοινού, κυρίως χάρη στο βραβευμένο με 2 Όσκαρ αριστούργημα του John Ford «Stagecoach».
Ο John Ford θεωρείται από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες αυτού του είδους. Εκτός από το «Stagecoach», σκηνοθέτησε πολλές ακόμη ανάλογες ταινίες, όπως: «The Searchers», «The Grapes of Wrath», «My Darling Clementine», «Rio Grande» κ.ά.
Ο John Wayne είναι αδιαμφισβήτητα ο δημοφιλέστερος σταρ των γουέστερν. Μερικοί ρόλοι του που άφησαν εποχή: Ringo Kid («Stagecoach»), Thomas Dunson («Red River»), Sheriff John T. Chance («Rio Bravo»), Rooster Cogburn («True Grit»), Tom Doniphon («The Man Who Shot Liberty Valance»), Ethan Edwards («The Searchers») κ.ά.
Τη δεκαετία του ’60 γνώρισαν στιγμές δόξας τα «σπαγγέτι γουέστερν», που γυρίστηκαν στην Ιταλία. Μέτρ του είδους ήταν ο Sergio Leone, ο οποίος μαζί με τον πρωταγωνιστή του Clint Eastwood άφησαν πολλές σπουδαίες ταινίες: «A Fistful of Dollars», «For a Few Dollars More», «The Good, the Bad and the Ugly».
Τρεις Έλληνες απ’ την Αμερική (1929)
Κατά τα τέλη του 1928 ξεκίνησαν στους πρόποδες της Πάρνηθας τα γυρίσματα του πρώτου ελληνικού γουέστερν, που διήρκεσαν δέκα μήνες. Σκηνοθέτης, σεναριογράφος και πρωταγωνιστής της ταινίας ήταν ο Ιωάννης Τριανταφύλλης, ο οποίος τη δεκαετία του ’50 γύρισε τρεις ακόμη ταινίες («Το κορίτσι της ταβέρνας», «Μπροστά στο Θεό», «Πιάσαμε την καλή»).
Εκτός από τον Τριανταφύλλη, στην ταινία έπαιζαν μια Ρουμάνα και μερικοί ερασιτέχνες ηθοποιοί. Παραγωγοί της ταινίας ήταν ο Καραλής και ο Κ. Χλοΐδης (διευθυντής του κινηματογράφου «Ροζικλαίρ» και κοσμήτωρ της Πανελλήνιας Ενώσεως Κινηματογράφων). Οπερατέρ ήταν ο Δημήτρης Μεραβίδης με βοηθό τον Φιλοποίμενα Φίνο!
Βοηθός σκηνοθέτης ήταν ο πατέρας της τραγουδίστριας Φλέρυς Νταντωνάκη, Τώνης Παπαδαντωνάκης. Αφού τελείωσαν τα γυρίσματα, τυπώθηκε η κόπια και ξεκίνησε το μοντάζ. Δυστυχώς, μέσα εργαστήριο του μοντάζ μια μισοσβησμένη γόπα έβαλε φωτιά κι έτσι κάηκε η μοναδική κόπια του πρώτου ελληνικού γουέστερν. Αξίζει να σημειωθεί ότι με έγκριση του Υπουργείου Στρατιωτικών χορηγήθηκαν για τις ανάγκες των γυρισμάτων 11 άλογα με τους ανάλογους ιππείς για 15 συνεχείς Κυριακές!
Η κατάρα της μάνας (1961)
Θεωρείται το πρώτο ελληνικό γουέστερν που προβλήθηκε στους κινηματογράφους και μια από τις σχετικά άγνωστες ταινίες που σκηνοθέτησε ο Βασίλης Γεωργιάδης. Το σενάριο έγραψε ο Νίκος Φώσκολος (με το ψευδώνυμο Κώστας Μαίανδρος), ενώ καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο Ναπολέων Ελευθερίου. Πρωταγωνιστούσε ο Γιώργος Φούντας και δίπλα του έπαιζαν η Ίλυα Λιβυκού (για πρώτη φορά χωρίς τον Βασίλη Λογοθετίδη), η Σταρ Ελλάς ’55 Σόνια Ζωίδου, ο Τίτος Βανδής, ο Κώστας Κακκαβάς, ο Ανέστης Βλάχος και ο Θανάσης Βέγγος.
Το χώμα βάφτηκε κόκκινο (1966)
Ακόμη ένα γουέστερν από τον Βασίλη Γεωργιάδη. Τεράστια εισπρακτική επιτυχία (588.101 εισιτήρια), αλλά και καλλιτεχνική, αφού προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας και συμμετείχε επίσημα στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι.. Το σενάριο έγραψε και πάλι ο Νίκος Φώσκολος (στη δεύτερη συνεργασία του με τη Φίνος Φιλμ). Η διανομή εκλεκτή: Νίκος Κούρκουλος, Μαίρη Χρονοπούλου, Γιάννης Βόγλης (μετά από άρνηση του Φούντα), Φαίδων Γεωργίτσης, Νότης Περγιάλης, Μάνος Κατράκης, Άγγελος Αντωνόπουλος κ.ά.
Οι σφαίρες δεν γυρίζουν πίσω (1967)
Ο Νίκος Φώσκολος γύρισε και το δικό του γουέστερν, που αποτέλεσε και την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα στον κινηματογράφο. Τα εξωτερικά γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στη λίμνη Στυμφαλία. Η ταινία άρεσε τόσο στο κοινό όσο και στους κριτικούς. Έπαιζαν πολλοί γνωστοί ηθοποιοί, όπως ο Κώστας Καζάκος, ο Άγγελος Αντωνόπουλος, η Μέμα Σταθοπούλου, ο Σπύρος Καλογήρου, η Μπέτυ Αρβανίτη και ο Παύλος Λιάρος.
Αγάπη και Αίμα (1968)
Δεύτερο κατά σειρά γουέστερν διά χειρός Νίκου Φώσκολου (σκηνοθεσία-σενάριο). Η ταινία, που γυρίστηκε το καλοκαίρι του 1967 στην Κωπαΐδα, είχε και πολλά στοιχεία από την ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας. Η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος ήταν το πρωταγωνιστικό ζευγάρι, οι οποίοι, μάλιστα, παντρεύτηκαν 5 μήνες μετά την πρεμιέρα!
Για ένα ταγάρι δολάρια (1969)
Ένας σινεφίλ παρακολουθεί ένα σπαγγέτι γουέστερν και φαντάζεται τον εαυτό του πρωταγωνιστή… Σκηνοθέτης ο Γιώργος Παπακώστας και σεναριογράφος ο Ναπολέων Ελευθερίου. Πρόκειται για μια φαρσοκωμωδία που σατίριζε τα σπαγγέτι γουέστερν και την τεράστια απήχηση που είχαν. Ιδανικός «Clint Eastwood» ο Τάσος Γιαννόπουλος…
Ο Αστραπόγιαννος (1970)
Η ταινία αναφέρεται στη διαμάχη μεταξύ αρματολών και κοτζαμπάσηδων και φέρει πάρα πολλά στοιχεία των γουέστερν. Αν και ξεκίνησε ως ανεξάρτητη παραγωγή, ολοκληρώθηκε με την αρωγή της Φίνος Φιλμ. Γυρίστηκε στην Κωπαΐδα και την Πάρνηθα από τον Νίκο Τζίμα («Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο»). Ο πρωταγωνιστής Νίκος Κούρκουλος τιμήθηκε με Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου στο ΦΕΚΘ 1970. Μαζί του έπαιζε η Νίκη Τριανταφυλλίδη.
Πολιορκία στην Οδό Λιπέρτη (2019)
Ο Κύπριος σκηνοθέτης Σταύρος Παμπαλλής εμπνεύστηκε από τη δομή του γουέστερν για να αναδείξει τη σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα και τις επιπτώσεις της κρίσης. Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης υποδύεται τον κεντρικό ήρωα του έργου, τον «Π», ενώ παίζουν επίσης η Δάφνη Αλεξάντερ, ο Ακύλλας Καραζήσης και η Νιόβη Χαραλάμπους. Μοντέρ ο υποψήφιος για Όσκαρ Γιώργος Μαυροψαρίδης. Η ταινία τιμήθηκε με 5 βραβεία στο 60ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και με 3 στο Los Angeles Greek Film Festival.
Digger (2020)
Ο Τζώρτζης Γρηγοράκης, μετά από αρκετές μικρού μήκους ταινίες, γύρισε ένα σύγχρονο ελληνικό γουέστερν με φόντο μια κοινωνία σε ατμόσφαιρα εμφυλίου. Η ταινία αποθεώθηκε από τους κριτικούς και κέρδισε 10 βραβεία Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Πρωταγωνιστούν ο Βαγγέλης Μουρίκης, ο Αργύρης Πανταζάρας και η Σοφία Κόκκαλη.
Άλλες ταινίες
Φυσικά, εκτός από τις προαναφερθείσες, αρκετές ακόμη ελληνικές ταινίες έχουν χαρακτηριστικά ή και ολόκληρες σκηνές που παραπέμπουν σε γουέστερν. Για παράδειγμα: «Κακός, ψυχρός και ανάποδος», «Μενούσης: Ο λεβέντης της Ηπείρου», «Βίβα Ρένα», «Η μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς» κ.ά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ηλιάδης, Φρ. (1960). Ελληνικός Κινηματογράφος 1906-1960. Αθήνα: Φαντασία
- Μητροπούλου, Α. (1980). Ελληνικός Κινηματογράφος. Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση
- Ρούβας, Ά. & Σταθακόπουλος, Χρ. (2005). Ελληνικός Κινηματογράφος: Ιστορία-Φιλμογραφία-Βιογραφικά. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
- Wikipedia (Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια, έγινε χρήση για εύρεση στοιχείων)
- IMDb (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για εύρεση φιλμογραφίας)
- retroDB (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για έλεγχο φιλμογραφίας)
