Ο Ζαζάς ήταν ένας από τους πρώτους ηθοποιούς που διακρίθηκαν σε μιμήσεις γυναικείων ρόλων στο Ελληνικό Θέατρο. Πρόλαβε, όμως, να αφήσει το στίγμα του και στον Ελληνικό Κινηματογράφο.
ΑΠΟ ΤΗ ΖΑΖΑ ΣΤΟΝ ΖΑΖΑ
Ο Ζαζάς γεννήθηκε το 1909 κι έφυγε το 1974. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ανδρέας Παπανικολάου (όχι Ανδρέας Ζουλάς). Το ψευδώνυμό του οφείλεται στο θαυμασμό του στη σπουδαία πρωταγωνίστρια του μουσικού θεάτρου Ζαζά Μπριλλάντη.
Ο Ζαζάς υπήρξε κωμικός του ελαφρού μουσικού θεάτρου, που διακρίθηκε με επιτυχία στη μίμηση σταρ του κινηματογράφου, όπως: Rita Hayworth, Greta Garbo, Pola Negri κ.ά.
Τη μεταπολεμική περίοδο συνεργάστηκε με τον συγγραφέα, κονφερασιέ και θεατρικό επιχειρηματία Γιώργο Βουτσά, στο μικρό θέατρο του Πειραιά «Καλιφόρνια».
Στις 9 Νοεμβρίου 1941 συμμετείχε στη «Συναυλία Τραγουδιών» του Κώστα Κοφινιώτη, που έλαβε χώρα στο «Θέατρον Ρεξ» (Κοτοπούλη) πλάι σε γνωστούς καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο Αττίκ, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Νινή Ζαχά, η Καίτη Παρίτση, η Λίντα Άλμα, ο Ορέστης Λάσκος, ο Νίκος Σταυρίδης και ο Γιώργος Οικονομίδης.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1943 ξεκίνησε το πρόγραμμα βαριετέ που παρουσίαζε ο στιχουργός και κονφερασιέ Κώστας Κοφινιώτης στον θερινό κινηματογράφο «Αθηνά». Εκεί εμφανιζόταν ο Ζαζάς, ο Κυριάκος Μαυρέας, ο Βασίλης Μεσολογγίτης και η Ρένα Βλαχοπούλου.
Το 1943 εργάστηκε στο εστιατόριο-βαριετέ «Folies Bergeres» στο πλευρό της τραγουδίστριας Δανάης Στρατηγοπούλου.
Το 1945 δούλεψε σε ένα από τα διασημότερα βαριετέ της εποχής, στα «Πεύκα» στο Ζάππειο. Μαζί του εμφανιζόταν ο Γιάννης Σπάρτακος και η Κάκια Μένδρη.
Το 1947 εμφανίστηκε εκ νέου στα «Πεύκα» στο Ζάππειο. Κονφερασιέ ήταν ο Γιώργος Οικονομίδης και καλλιτεχνικός διευθυντής ο Νίκος Σταυρίδης.
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1948 δόθηκε η Τιμητική του Ζαζά στο βαριετέ Αρία – Μύλλερ, παρουσία σπουδαίων καλλιτεχνών, όπως ο Νίκος Σταυρίδης, ο Γιάννης Σπαρίδης, ο Σταύρος Ιατρίδης, ο Φραγκίσκος Μανέλλης, ο Κώστας Δούκας, η Μάγια Μελάγια, ο Γιώργος Οικονομίδης κ.ά.
Το χειμώνα του 1948-49 εμφανίστηκε στο θέατρο «Ριάλτο», με τον θίασο του Γιώργου Οικονομίδη.
Το 1951 συνεργάστηκε με τον Ορέστη Λάσκο στο «Ταμ – Ταμ» στο θέατρο «Γκλόρια». Ο Λάσκος είχε καταφέρει να συγκεντρώσει πολλούς σπουδαίους καλλιτέχνες, όπως η Μάγια Μελάγια και ο Τζίμης Μακούλης.
Το 1953 ξαναδούλεψε στο θέατρο «Ριάλτο», στο βαριετέ των Αρία – Κοκοβιού – Γαβριηλίδη.
Συνεργάστηκε και με το «Θέατρον Κυψέλης» (Ζακύνθου & Κυψέλης), τόσο στη Μπουάτ Αρία – Μύλλερ, όσο και στο πρόγραμμα του Ανδρέα Ηλιόπουλου (καλοκαίρι 1948).
Ένα από τα βαριετέ όπου δούλεψε ήταν και αυτό στο θέατρο «Μισσούρι», με κονφερασιέ τον Φίλωνα Αρία.
Επίσης, συνεργάστηκε και με το βαριετέ του «Παλλάς», όπου κονφερασιέ ήταν και πάλι ο Φίλων Αρίας.
Το 1959 εμφανιζόταν στον κινηματογράφο «Αστόρια», στο βαριετέ μεταξύ των δύο ταινιών που προβάλλονταν.
Τέλος, έπαιξε και στο «Ηραίον», που ήταν πυριτιδοποιείο, μαζί με τον νάνο Αποστολάκη.
Η ΜΑΝΤΡΑ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚ
(Διήγηση Δανάης Στρατηγοπούλου)
Στις 13 Αυγούστου 1930 ξεκίνησε η Μάντρα του Αττίκ στην οδό Μηθύμνης 20. Στη Μάντρα εμφανιζόταν και ο Ζαζάς. Σωστός Φερναντέλ. Το αλογατάκι του Θεού. Και ταλέντο εκ Θεού. Καμία παιδεία. Αυθόρμητος, πότε σαν τη Ζαζά Μπριλλάντη, που τον βάφτισε Ζαζά, πότε σαν τη Ζοζεφίνα Μπέικερ στο «J’ai deux amours», όπου στους γνωστούς λαρυγγισμούς έπρεπε να προσθέσεις ένα «ξε», λες και περνούσε το εξπρές από την Αθήνα για να μπει στον σταθμό.
Και στο τέλος για επιδόρπιο, έβγαζε από τα παρασκήνια μία ποδάρα τρία μέτρα, ξερακιανή που χαιρετούσε κουνιστά το κοινό! Αυτό το «παιδί που δεν ανδρώθηκε ποτέ» και που πάντα γελούσε σαν αθώο κοριτσάκι 8 χρονών, βρισκόταν μονίμως κάτω από την προστασία της Λουΐζας Ποζέλι. Όταν έκαναν το νούμερο «Σλέχτ κακά παιδάκια» ο γιγαντιαίος Ζαζάς ήταν το μικρό, και το τόσο δα Λουΐζάκι ήταν η μεγάλη. Μπέμπης ο Ζαζάς με αντρικές… καλτσοδέτες και κοντά παντελονάκια και παπούτσια πενήντα δύο νούμερο, ήταν ένας ανοικονόμητος Γκιούλιβερ στη Χώρα των Νάνων. Όλο νόμιζα πως θα σηκώσει τη Λουΐζα στην παλάμη του.
Εκεί όμως που ήταν ασύγκριτος ήταν σ’ ένα διάλογο, που έκανε μόνος του ως Κοτοπούλη και μαζί Κυβέλη. Δε θα το ξεχάσω ποτέ. Στα «παράπονα» ρωτούσαν τον Αττίκ αν τον ταξίδευε με φορτωτική, αν τον κουβαλούσε μονοκόμματο και άλλα σχετικά.
Στα 1935 η Μάντρα μεταφέρεται Ηπείρου και Αχαρνών στο Θέατρο- Κινηματογράφο «Δελφοί». Εκεί «εμάντρωσε» ο Αττίκ τους Αθηναίους, όπως έλεγαν πια οι νυκτόβιοι της πρωτεύουσας. Κι αυτό κράτησε ως το 1940. Το 1935 ήταν μια χρονιά μεγάλων ονομάτων και επιτυχιών. Έχει από πριν τις μικρές Λουΐζα Ποζέλι και Ρίτα Δημητρίου.
Έχει τις δεσποινίδες Κάκια Μένδρη, Αγγέλα Λυκιαρδοπούλου, Ήρα Μαρκοπούλου, Βέρα Βάντα, κόρη του καταστραμμένου πλούσιου βαμβακέμπορου της Αλεξάνδρειας, έχουμε και την δημοσιογραφίσκη Δανάη Ιππολύτου Στρατηγοπούλου.
Έχουμε την κυρία Λουντιάνα, χήρα κατεστραμμένου εμπόρου από το Βουκουρέστι. Και τους κυρίους Κώστα Μπέζο, με τις Χαβάγιες του, τον Ορέστη Λάσκο με το «Παρίσι» του και τα τραγούδια της «Νινόν, πού λες, απ’ τις οδύνες τις πολλές» και με όλο το υπόλοιπο επιτελείο της, μα επικεφαλής ήταν ο πιο ψηλός, ο Ζαζάς άλλοτε σα Ζάρα Λεάντερ ή Γκρέτα Γκάρμπο στη Βασίλισσα Χριστίνα (φανταστικός).
Αξίζει να αναφερθεί ότι το 1949, στον Κήπο του Μουσείου, έλαβε χώρα βραδιά μνήμης για τα πέντε χρόνια από τον θάνατο του Αττίκ. Μεταξύ των καλλιτεχνών που συμμετείχαν ήταν και ο Ζαζάς.
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΖΑΖΑ
Αλησμόνητες έχουν μείνει οι ατάκες και οι ιστορίες του Ζαζά τόσο στο θέατρο, όσο και στην ιδιωτική του ζωή.
Διηγείται ο Αλέκος Χρυσοστομίδης
Κάποιο πρωί ο Ζαζάς συναντάει το Μεσολογγίτη στο δρόμο. Με δάκρυα στα μάτια τού λέει:
-Αχ! πρόεδρέ μου, τι έπαθα.
-Τι έπαθες, Ζαζά;
-Έχω αντρική αρρώστια.
-Δηλαδή, τι εννοείς;
-Έχω προστάτη!
Ο Ζαζάς δέχεται τους συναδέλφους του στο νέο του διαμέρισμα. Το σπινθηροβόλο πνεύμα του παίρνει και δίνει.
Τ’ αστεία διαδέχονται το ένα τ’ άλλο και το σόκιν κυριαρχεί. Στο διπλανό διαμέρισμα μένουν δυο γεροντοκόρες. Συζητάνε για τα παράξενα που ακούνε και νιώθουν ότι κάτι δεν πάει καλά με το νέο νοικάρη.
Ένα απόγευμα ο Ζαζάς έχει βγει στο μπαλκόνι κι απλώνει τις τουαλέτες του. Σημειώνω για τους νεότερους ότι ο Ζαζάς εμφανιζότανε σε νούμερα ως γυναίκα και με καταπληκτική επιτυχία. Το πηγαίο ταλέντο του, η σκηνική του άνεση, το πνεύμα του είχαν αφήσει εποχή. Καθώς λοιπόν απλώνει, αντιλαμβάνεται τις γεροντοκόρες να τον κουτσομπολεύουν με την απάνω νοικάρα. Η μια δείχνει το Ζαζά και λέει δήθεν κρυφά:
-Μέλπω έλα κάτω… Έχω νέα!
Κι ο Ζαζάς γυρίζει και της λέει ατάραχος.
-Τι λες, κυρά μου; Αυτό δεν είναι νέο. Αυτό είναι του ‘12!
Διηγείται ο Ζαννίνο
Κάθε χρόνο κάνω μια τιμητική σ’ έναν θερινό κινηματογράφο της Νέας Ιωνίας, στον Περισσό, που είναι η συνοικία μου. Το πρόγραμμα διαρκεί πέντε ώρες. Από τις 8 μέχρι τη 1. Είναι καθιερωμένη την πρώτη Δευτέρα του Σεπτέμβρη κι ο κόσμος την περιμένει. Γίνεται κοσμοχαλασιά, γιατί παρελαύνουν πάνω από 40 πρωταγωνιστές του θεάτρου και του κινηματογράφου. Πρώτος και καλύτερος ο Ζαζάς. Ο μεγάλος αυτός κωμικός που με αγαπάει ιδιαιτέρως. Φανταστείτε ότι όταν του κλείνανε δουλειά ρώταγε:
-Θα ‘ναι και ο Ζαννίνο;
-Γιατί; τον ρωτούσαν.
-Γιατί είμαι μαζοχίστρια και θέλω να με παιδεύει. Είναι η μαύρη κηλίδα της ζωής μου.
Κάποτε ένας συνάδελφος τον ρώτησε:
-Θα πας στην τιμητική του Ζαννίνου;
Κι αυτός:
-Μπορώ να μην πάω; Αν δεν πάω, πρέπει ν’ αλλάξω όνομα, κατοικία κι εθνικότητα.
Ο Ζαζάς ποτέ δεν είχε πλήρες μακιγιάζ, παρά κάτι υπολείμματα κι ένα κουρέλι για να ξεβάφεται. Εγώ τα ‘παιρνα και τα πέταγα κι όταν τον ρωτούσαν τι έγιναν, απαντούσε:
-Μου τα πέταξε ο άντρας μου στην τουαλέτα.
Ποτέ δεν θύμωνε. Άλλωστε ήξερε πως την άλλη μέρα θα του αγόραζα καινούρια.
Όταν ήθελα να τον πειράξω, του έλεγα:
-Δεν ντρέπεσαι να πηδιέσαι δυο μέτρα άντρας;
Κι αυτός σοβαρά, σοβαρά γύριζε και μου ‘λεγε:
-Να ξέρατε τι χάνετε κύριε Ζαννίνο!!!
Μια φορά που όλοι κλείνανε δουλειές, τον ρώτησα:
-Ζαζά, εσύ έκλεισες;
-Εγώ για να κλείσω, Ζαννίνο μου, θέλω δύο κιλά στύψη!
Στα νούμερά του, ντυμένος γυναίκα, πρόσθετε και δυο ψεύτικα στήθια από τόπια. Εγώ του έπαιρνα το ένα κι αυτός άρχιζε να καταριέται κωμικά:
-Όποιος μου πήρε το βυζί μου, να ξημερωθεί στο κρεβάτι μου.
Λυμένος στα γέλια, του το έδινα. Πολλές φορές, όμως, που ήταν να βγει για το νούμερό του, δεν του το έδινα, για να δω τι θα σκαρφιστεί. Επειδή επέμενα, έβγαινε στη σκηνή κι όπως ήταν ετοιμόλογος, έλεγε στους θεατές:
-Κυρίες και κύριοι, μη με παρεξηγήσετε που έχω μόνο ένα βυζί. Το άλλο μου το πήρε ο Ζαννίνο και το χαϊδεύει στο καμαρίνι.
Διηγείται η Καλή Καλό
Με τον Αττίκ κάναμε πολλές τουρνέ στην επαρχία. Για λόγους οικονομίας τότε οι ηθοποιοί νοικιάζανε ένα δωμάτιο δύο δύο, τρεις τρεις, για να μοιράζονται το νοίκι. Και η μητέρα μου, για τους ίδιους λόγους, διάλεξε για συγκάτοικό μας τον περίφημο μίμο Ζαζά, ο οποίος δεν ήταν καθαυτό άντρας κι έτσι δεν διατρέχαμε κανέναν κίνδυνο. Όμως, αυτός ο άνθρωπος μού στάθηκε πραγματικά σαν την νταντά μου σε όλες τις τουρνέ. Με προστάτευε, με φρόντιζε με έπαιρνε και κάναμε μακρινούς περιπάτους στην εξοχή. Η μητέρα μου, δυστυχώς, ήταν αφοσιωμένη στην τράπουλα κι όταν έχανε, ερχότανε νευριασμένη και με το παραμικρό με έδερνε. Τότε, ο τεράστιος Ζαζάς άνοιγε τα χέρια του και μου έλεγε: «Έλα μπεμπάκι μου, στη γιαγιά σου». Κι εγώ χωνόμουνα στο κοκαλιάρικο κορμί του βρίσκοντας τη στοργή και την ασφάλεια που πολλές φορές μου έλειπε.
Σε μια από τις τουρνέ αυτές βρεθήκαμε στην όμορφη Μυτιλήνη. Θα ήμουνα έξι ή επτά χρόνων περίπου και είχαμε ακούσει ότι ο νομάρχης του νησιού ήτανε παντρεμένος με μια πολύ όμορφη κοπέλα και πολύ μικρότερή του. Η «γιαγιά» μου ο Ζαζάς, με πήρε απ’ το χέρι ένα πρωί και πήγαμε έξω από το Νομαρχιακό Μέγαρο για να χαζέψουμε αυτήν την όμορφη κοπέλα. Και Θεέ μου! Μπροστά στα έκθαμβα παιδικά μου μάτια στεκόταν μια ξανθιά νεράιδα. Τέτοια νεράιδα, που ούτε στα παραμύθια δεν την είχα φανταστεί! Κρατούσε κι ένα παιδάκι στην αγκαλιά της. Αυτή η νεράιδα δεν ήταν άλλη από την Ίλια Λιβυκού. Κι όταν μεγάλωσα πια κι εγώ γίναμε φίλες και τώρα είμαστε ακόμα πιο δεμένες.
Διηγείται ο Αρτέμης Μάτσας
Ο Ζαζάς, άλλος σπουδαίος μεταμορφωτής (έτσι ονομαζόταν ο άντρας που υποδυόταν γυναικείους ρόλους), ήταν η λαϊκή έκφραση του Γιώργου Χριστοδούλου. Ήταν η καρικατούρα. Ψηλός, δύο μέτρα, με μεγάλο κεφάλι, γεννημένος κωμικός, φορούσε ακριβές τουαλέτες, στη μορφή, όμως, της γελοιογραφίας. Μαζί με τον νάνο Αποστολάκη υπήρξαν σπαρταριστό ζευγάρι, ιδίως σαν Γκόλφω και Τάσος. Το όνομα Ζαζάς το πήρε γιατί θαύμαζε φανατικά τη μεγάλη πρωταγωνίστρια Ζαζά Μπριλλάντη.
Διηγείται η Ελένη Ζαφειρίου
Με το συγκρότημα του Αττίκ πέρασα θαυμάσια, γιατί ήμουνα προστατευόμενη όλων. Εκτός από μουσικούς, τραγουδιστές και χορευτές είχε και ηθοποιούς μαζί του ο Αττίκ. Εγώ δεν απάγγελλα μόνο, έκανα και νούμερα με τον Ζαζά, που το βασικό του νούμερο ήταν οι μιμήσεις. Ένα νούμερο που μου άρεσε πάρα πολύ ήταν τα «Ναυτάκια», έτσι το έλεγαν. Ήμαστε ντυμένοι εγώ και ο πανύψηλος Ζαζάς, ναυτάκια, χορεύαμε και τραγουδούσαμε, σατιρικά βέβαια, και χειροκροτιόμασταν πάρα πολύ.
Διηγείται ο Γιάννης Φλερύ
Τον Ζαζά τον πρωτογνώρισα στη Μάντρα του Αττίκ, το 1937, τότε ήταν κι η μοναδική φορά που δούλεψα μαζί του. Έγινε φίλος μου, κι η γνώμη μου γι’ αυτόν είναι ότι αυτό το παιδί, αν ήξερε γράμματα, είχε τόσο πολύ ταλέντο, που θα πήγαινε πολύ ψηλά. Ο Ζαζάς ήτανε μόνο ταλέντο. Είχε δε και μια καταπληκτική ευκολία να αυτοσχεδιάζει απάνω στη σκηνή, δεν ήταν μόνο το φυζίκ του τέτοιο που προκαλούσε το γέλιο (γιατί ήταν πολύ ψηλός κι αδύνατος, με μακριά χέρια κι ατέλειωτα πόδια), είχε το μεγάλο προσόν να αυτοσατιρίζεται, προσόν που έχουν όλοι οι μεγάλοι κωμικοί, να σατιρίζουν τα ελαττώματά τους.
Διηγείται η Σπεράντζα Βρανά
Το πραγματικό του όνομα ήταν Αντρέας, το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Ζαζάς. Το ‘χε πάρει από τη Ζαζά Μπριλλάντη, που ήταν από τις μεγαλύτερες πρωταγωνίστριες του μουσικού θεάτρου. Ο Ζαζάς, όταν πρωτοβγήκε στο βαριετέ, βγήκε ως Ζαζά Μπριλλάντη, είχε φοβερή επιτυχία, κι έτσι κράτησε το μικρό της όνομα για καλλιτεχνικό του. Ένας ψηλός νταγλαροειδής άντρας, δηλαδή… αρσενικού γένους θέλω να πω, πανύψηλος και άχαρος, με κάτι πόδια σαν ξυλοπόδαρος και κάτι χέρια σαν κουπιά, κακάσχημος, με προγναθισμό, και ψευδός…
Παρ’ όλ’ αυτά τα κουσούρια του, ή ίσως και γι’ αυτά, έπιασε αμέσως κι έγινε φίρμα απ’ το πρώτο βράδυ που βγήκε, άπλωνε τα κανιά του και τα χέρια του, έκανε τον Φραγκεστάιν ή τον Βρικόλακα την ίδια στιγμή που έπαιζε τη Ρίτα Χαίηγουορθ ή την Γκρέτα Γκάρμπο, είχε με λίγα λόγια το μεγάλο προσόν να διακωμωδεί τον εαυτό του, κι είχε φοβερή αίσθηση του χιούμορ, που ήταν πολύ προσωπικό του, κι ό,τι έχει πει, ακόμα και διακωμωδώντας και το βίτσιο του, έχει γίνει ανέκδοτο!…
Σήμερα κανείς δε μιλάει για τα ανέκδοτα του Ζαζά, όμως δεν ξέρω, εγώ γελάω πάντα μ’ αυτά κι ελπίζω ότι και συ θα γελάσεις, όσο δύσκολος και να ‘σαι στο γέλιο, κάπου θα σε πιάσει ο Ζαζάς. «Ηθοποιός σημαίνει Φως, τι Χορν, τι Τζιφό», ίσως να σου φανεί περίεργο που αυτός ο αμόρφωτος άνθρωπος ψιλοφιλοσοφούσε, καλέ έχει πει πολύ νόστιμα σου λέω , και μ ‘ αυτό εννοούσε ο Ζαζάς επιγραμματικά, όλοι οι ηθοποιοί το ίδιο είμαστε , απ’ τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο, ίδια τα αισθήματα, ίδιες οι χαρές, οι πίκρες, οι συγκινήσεις, οι αγωνίες, όλες ίδιες για όλους. Η μάνα του Ζαζά ήταν μια γυναίκα απλή και πολύ αφελής, και τα ανέκδοτα του Ζαζά σχετικά μ ‘ αυτήν την αφέλεια της μάνας του είναι πολλά, και τα περισσότερα ξεκαρδιστικά.
Για τη Φλώρα Κωνσταντίνου σου ‘χω ξαναμιλήσει, παλιά θεατρινα, πολύ φίλη των μελανζέ τύπων, και φυσικά και του Ζαζά. Μια φορά λοιπόν, τον παρακαλεί να της κάνει παρέα να πάνε στο νεκροταφείο να βρει τον τάφο της πεθεράς της, που της είχε κάνει κόλλυβα, αλλά δεν ήξερε πού ήταν ο τάφος. Παίρνουνε λοιπόν τα κόλλυβα, και μια και δυο ξεκινάνε για το πρώτο νεκροταφείο. Φτάνουν, μπαίνουν, κι ο Ζαζάς βλέπει απέξω από ένα γραφείο μια ταμπέλα που έγραφε «Έφορος». «Καλέ , Χριστός και Παναγία , έχουνε κι εδώ εφορεία; Τι κράτος είν’ αυτό, βρε Φλώρα μου , να φορολογούνε και τους αποθαμμένους;» Τέλος πάντων, κάθεται η Φλώρα έξω με τα κόλλυβα, μπαίνει μέσα ο Ζαζάς, βλέπει έναν κύριο σ’ ένα γραφείο, τον πλησιάζει και του λέει: «Κύριε Νεκρόφιλέ μου, σε παρακαλώ…» «Όχι και Νεκρόφιλος», γέλασε ο τύπος που κατάλαβε περί τίνος επρόκειτο. «Τέλος πάντων, σας παρακαλώ, πού είναι ο τάφος της κυρίας…» και γυρίζοντας προς τη Φλώρα: «Φλώρα πώς την λέγανε την Κατέ;» «Παρασκευή Κωνσταντίνου!» του φωνάζει η Φλώρα κι ο Ζαζάς στον τύπο: «Βαντρεντί Κωνσταντέν!», δηλαδή Παρασκευή Κωνσταντίνου. Ο κύριος ξαναγέλασε κι έσκυψε στα χαρτιά του κι άρχισε να ψάχνει και: «Λοιπόν, θα προχωρήσετε τρία τετράγωνα κι ύστερα θα στρίψετε δεξιά. Σε άλλα δυο τετράγωνα αριστερά θα βρεθείτε στον Άγιο Λάζαρο, ύστερα ίσια μπροστά, σε τέσσερα τετράγωνα θα στρίψετε αριστερά και…». «Χριστιανέ μου δε σε ρώτησα πώς θα επιστρέψω σπίτι μου, σε ρώτησα πώς θα πάω να κλάψω στον τάφο της Μαντάμ Βαντρεντί!» Τέλος πάντων, μετά απ’ όλ’ αυτά τα ταλαιπωρημένα αριστερό δεξιά, φτάσανε στον τάφο, ο οποίος ήτανε πολύ μικρός. Τον βλέπει ο Ζαζάς και λέει στη Φλώρα: «Μωρή Φλώρα, δεσπότης ήτανε η συγχωρεμένη και την θάψανε καθιστή;»
Μία φορά συναντάει στον δρόμο τον Γιάννη Φλερύ: «Βρε Γιάννη μου», του λέει, «μοιάζω με το Μέγαρο Τρικούπη;» «Όχι, αλλά καλά, πώς σου ήρθε;» τον ρωτάει ο Φλερύ. «Να καλέ, ένα τεκνό έξω από του Μαρινόπουλου μου είπε: «Ε Ζαζά, είσαι για αντιπαροχή;»
Κι άλλο ωραίο του: Κάποτε ο Ζαζάς μετακόμισε και πήγε σε μια αυλή να μείνει. Το δυάρι του είχε προς τα μέσα έναν κηπάκο, κι έβγαινε κάθε μέρα και πότιζε και περιποιότανε τα λουλούδια του. Απέναντι, στα δυο μπαλκόνια, δυο κυρίες κουτσομπολεύουν και, πού και πού, δείχνουν τον Ζαζά με σημασία. Ο Ζαζάς βέβαια έχει πάρει χαμπάρι, αλλά δε μιλάει, κάνει πως δεν καταλαβαίνει. Μια μέρα, όμως, ακούει τη μία κυρία να λέει στην άλλη: «Κυρία Σιδέρη μου, δεν έρχεστε λίγο από το σπίτι, έχω και πολλά καινούρια να σας πω» κι έδειχνε με νοήματα τον Ζαζά. Αφρίζει το λοιπόν ο Ζαζάς, βάζει τη χρυσοπλούμιστή του ρόμπα, τα φτερά και τα σκουλαρίκια του και βγαίνει στην αυλή σεινάμενος κουνάμενος και φωνάζει στήνοντας τα χέρια στη μέση του: «Κυρία Σιδέρη, τα καινούρια που σας λέει η κυρία Μάξγουελ απέναντι, δεν είναι καθόλου καινούρια, είναι από τα χίλια εννιακόσια δώδεκα, γιατί από τότε πηδιέμαι, χαίρετε!»
Εκτός από τον Χριστοδούλου, έκανε πολλή παρέα και με τον Αλμπαρέζ, άλλος ωραίος τύπος κι ετοιμόλογος, που κι αυτός έχει πει κατά καιρούς αρκετά νόστιμα. Μια φορά, λοιπόν, συζητάει με τον Αλμπαρέζ και του λέει: «Βρε Αλέκο μου, ψάχνω για σπίτι και είμαι πολύ στενοχωρημένος, γιατί σήμερα πήγα να δω ένα δυαράκι εδώ πιο κάτω. Χτυπάω την πόρτα, μου ανοίγει μια κοπελίτσα, της λέω τι θέλω και μου λέει: «Μία στιγμή να φωνάξω τη μαμά». Ήρθε η μαμά, με είδε, έπαθε σοκ και μου λέει φωναχτά: «Νοικιάστηκε, κύριε, νοικιάστηκε!» και μου έκλεισε την πόρτα. Τόσο πολύ φαίνομαι, βρε Αλέκο;» Κι ο Αλμπαρέζ: «Φαίνεσαι; Άμπα, καθόλου! Και δε φόρεσες και τα σκουλαρίκια, φαντάσου να τα φόραγες!»
Γιορτή της Πέρλας, μιας άλλης πανέξυπνης αδερφής κι ο Ζαζάς καλεσμένος. Πάει κρατώντας ένα κουτάκι. Το ανοίγει η πέρλα κι έχει μέσα ένα φύλλο από δέντρο. Σκέφτεται ότι κάτι θα συμβολίζει το φύλλο και ρωτάει τον Ζαζά: «Βρε Αντρέα μου, με συγχωρείς, αυτό το φύλλο τι νόημα έχει;» «Άκουσε μωρή, επειδή ξέρω τι σκατόστομα έχεις, σου το έφερα για να μην πεις ότι ήρθα και δε σου έφερα ούτε ένα πράσινο φύλλο!»
Στο Κολωνάκι τότε υπήρχε μια γκαλερί με αντίκες που την είχε κάποια αδερφή με το παρατσούκλι Μιτσούκο. Ένα βράδυ, λοιπόν, ο Ζαζάς κι η Μιτσούκο πήγαν επίσκεψη στης Πέρλας, που τις είχε τραπέζι. Κατά τη διάρκεια του φαγητού και της συζήτησης, η Μιτσούκο, που είχε μανία με τα χρόνια και της άρεσε να κάνει τη μικρή ενώ ήταν αρκετά μεγαλύτερη από τον Ζαζά, το έπαιζε μπέμπα… κι όλο έλεγε ότι ήταν η πιο μικρή από όλες. Ο Ζαζάς, βέβαια, είχε αφρίσει, αλλά δεν έλεγε τίποτα, γιατί είχε βάλει στο μάτι μια ωραία λάμπα αντίκα απ’ το μαγαζί της Μιτσούκο κι ήθελε να της την φάει στο τζάμπα, γι’ αυτό κι όλο της έλεγε: «Ναι φιλενάδα, εσύ είσαι η πιο μικρή από όλες μας!» Κι όταν ήρθε η ώρα να φύγουνε, καθώς κατέβαινε τη σκάλα, η Μιτσούκο, θέλοντας να δείξει σφρίγος και ζωντάνια, τα δύο τελευταία σκαλοπάτια τα πήδηξε κι ο Ζαζάς άρχισε να την χειροκροτάει και να φωνάζει: «Μπράβο, μωρή φιλενάδα, μπράβο! Και χωρίς… δίχτυ!»
Μία φορά πάλι που ο Ζαζάς ήθελε να αγοράσει ένα πουλόβερ, πάει σε μια μπουτίκ. Η πωλήτρια τού δείχνει ένα πολύ ωραίο πουλόβερ ολόμαλλο και του λέει: «Είναι λίγο ακριβό, αλλά είναι Κασμίρ». «Τι είναι αυτό;» ρωτάει ο Ζαζάς. «Ολόμαλλο, κύριε, από αγνό παρθένο μαλλί», του εξηγεί η κοπέλα κι ο Ζαζάς: «Άκουσε χρυσό μου κοριτσάκι, δεν με απασχολεί η σεξουαλική ζωή του προβάτου, με ενδιαφέρει να μην μπαίνει στο πλύσιμο!»
Διηγείται ο Μιχάλης Κοφινιώτης
Μέσα στα τόσα και τόσα επεισόδια της τραγικής περιόδου της κατοχής, δεν είναι λίγα και τα σχετικά με το θέατρο και τα βάσανά του, κατά το καταθλιπτικό εκείνο διάστημα της φτώχειας και της πείνας, που η αξιοπρέπεια και η ευθιξία είχαν τελείως παραμερισθεί μπροστά στην προσπάθεια της αντιμετωπίσεως των απαραίτητων αναγκών για μια ανθρώπινη διαβίωση.
Στο γενικό σύστημα του συσσιτίου ήταν φυσικό να μετέχει και το θέατρο και είχε δημιουργηθεί συσσίτιο και στο Σωματείο Ηθοποιών, μεταξύ δε εκείνων που έπαιρναν μερίδα από αυτό, ήταν και ο γνωστός λογοτέχνης και κονφερασιέ Πύρπασος.
Ο Πύρπασος, όμως, σαν λογοτέχνης έπαιρνε μερίδα και από το συσσίτιο των πνευματικών αξιών, που ήταν εγκατεστημένο στο Πολυτεχνείο.
Μετά την πάροδο αρκετού διαστήματος, ο Πύρπασος έπρεπε να φύγει για θεατρική δουλειά στη Θεσσαλονίκη και από συμπάθεια προς τον γνωστό ηθοποιό, χορευτή και μεταμορφωτή, ιδιαιτέρως γυναικείων τύπων, Ζαζά, που παρεχώρησε τις καρτέλες και των δύο συσσιτίων του, διότι ο Ζαζάς προστάτευε και την ηλικιωμένη μητέρα του, την οποία κυριολεκτικώς λάτρευε. Ο Ζαζάς λοιπόν την περνούσε μια χαρά…
Δυο τρακαδόροι, όμως, φιντάνια της περιόδου εκείνης των σαλταδόρων, εκμεταλλευόμενοι την απουσία του Πύρπασου, διέδωσαν ότι σκοτώθηκε και άρχισαν να μαζεύουν έρανο για να τον θάψουν!
Το γεγονός έφτασε και μέχρι των διαχειριστών του συσσιτίου του Πολυτεχνείου. Όταν λοιπόν παρουσιάστηκε και πάλι ο Ζαζάς, με την καρτέλα του Πύρπασου, αρνήθηκαν την παροχή συσσιτίου αφού ο Πύρπασος… σκοτώθηκε!
Αλλά ο Ζαζάς δεν ήταν από τους τύπους που τα χάνουν εύκολα. Σκεπτόμενος λοιπόν τη μανούλα του, που θα πείναγε, ντύνεται γυναίκα στα μαύρα, για να μην ξεχνάει και την ειδικότητά του, και παρουσιάζεται στο συσσίτιο των πνευματικών αξιών, με την καρτέλα του Πύρπασου και την απαραίτητη καραβάνα για να πάρει το συσσίτιό του…
Φυσικά πήρε την απάντηση:
-Μα ο Πύρπασος σκοτώθηκε!
-Ναι καλέ το ξέρω, απαντά ο Ζαζάς απαθέστατα, ο Θεός να τον αναπαύσει… αλλά εγώ είμαι… η χήρα του!
Το γέλιο που επακολούθησε, του εξασφάλισε την απρόσκοπτη παραλαβή του συσσιτίου, διότι και εν τω μεταξύ εξακριβώθηκε ότι ο Πύρπασος ζούσε!
Διηγείται ο Ζαζάς
Κάποτε πήγα μ’ έναν φαντάρο με τη συμφωνία ότι θα του έδινα τα ναύλα του. Στο τέλος τον ρώτησα:
-Πού είναι η βάση σου, μωρό μου;
Κι αυτός μου είπε:
-Στην Αλεξανδρούπολη!!!
Και τρελάθηκα η δόλια»
Ένα ποίημα για τον Ζαζά
Ο σπουδαίος ποιητής Μιχάλης Κατσαρός είχε γράψει ένα ποίημα για τον Ζαζά, το οποίο συμπεριλήφθηκε στην ποιητική συλλογή «Καζαμία Ελλήνων» (1996, Εκδόσεις Μανδραγόρας). Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα:
ΖΑΖΑ
Μεγάλε καλλιτέχνη ηθοποιέ Ζαζά
γράφουμε στίχους για τραγούδι Ζα και ζα.
Η σκηνή του θεάτρου παλαιά
την έκανες με το όνομα από παλιά
σε βλέπαμε παιδιά
– τ ‘ Αδριανού παιδιά με μνήμη Κιούπια –
Ζα στην πλάκα την ουρανιά του επτά.
Γιατί Ζαζά τι νέο έφερνες σε έδαφος
Απόλλωνα της Μουσικής για δύο Ζα.
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
Ο Ζαζάς ασχολήθηκε κυρίως με το θέατρο (μουσικό, βαριετέ). Όμως, συμμετείχε και σε δύο ελληνικές ταινίες.
Ο άχρηστος της κοινωνίας ή Μοιραίοι Δρόμοι (1956)
Πρόκειται για κοινωνικό δράμα που σκηνοθέτησαν από κοινού ο Νάσος Οικονομόπουλος («Αλύγιστη στη ζωή») και ο Αρώνης Κοντογιάννης, σε σενάριο Σταύρου Χατζόπουλου. Η παραγωγή ήταν της «Χατζ Φιλμ» (Αφοί Χατζόπουλοι).
Στο έργο πρωταγωνιστούσε ο διάσημος ζεν πρεμιέ της εποχής εκείνης Νίκος Καζής («Δολλάρια και όνειρα»).
Επίσης, συμμετείχαν ο Γιάννης Σπαρίδης, ο Όμηρος Αθηναίος, ο Κίμων Σπαθόπουλος, ο Βαγγέλης Καζάν, η Αγάβη Τζανετή, ο Αριστείδης Χρυσοχόος, ο Ιωάννης Αυλωνίτης, η Φωφώ Λουκά, η Ζαν Καββαδία, ο Γιώργος Γεωργίου, ο Ν. Χαρωνίδης και ο Ζαζάς.
Στην ταινία τραγουδούσε η Μαίρη Πορτοκάλλη και οι Πειραϊκές Κιθάρες. Τη μουσική της ταινίας και των τραγουδιών υπέγραφε ο Γιάννης Ταρσίνης, ενώ τους στίχους ο Κώστας Κοφινιώτης.
Διευθυντής φωτογραφίας ήταν ο Θανάσης Παπαδούκας («Η Λιλή και ο Μουρντάρης»). Η ταινία προβλήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1956 κι έκοψε συνολικά 6.507 εισιτήρια.
Ο ναύτης του Αιγαίου (1968)
Φαρσοκωμωδία που σκηνοθέτησε ο Κώστας Στράντζαλης («Θυσιάστηκα για το παιδί μου»), σε σενάριο Ναπολέοντος Ελευθερίου. Διευθυντής παραγωγής ήταν ο Βασίλης Καλλίγερος.
Στο έργο πρωταγωνιστούσαν οι γνωστοί κωμικοί Γιάννης Μαλούχος και Αντώνης Παπαδόπουλος, καθώς και η Ντίνα Τριάντη.
Επίσης, συμμετείχαν η Μαρί Πανταζή, ο Περικλής Χριστοφορίδης, η Κία Μπόζου, ο Γιώργος Μαραμένος, ο Γιώργος Τζιφός, ο Γιάννης Μπουρνέλλης, η Αθηνά Μερτύρη, η Μαίρη Γιαμαρέλου, η Κική Μπουρλέση και ο Γιώργος Ζαχαριάδης.
Έπαιζαν και η Λένα (Ελένη) Δακορώνια, ο Ζαζάς, ο Φίλιος Φιλιππίδης, ο Τάκης Χριστοφορίδης, ο Χρήστος Ζορμπάς, ο Θόδωρος Χατζής και ο Ανδρέας Νομικός.
Στην ταινία τραγουδούσε η Σόφη Ζανίνου και οι Αδελφοί Κατσάμπα, σε μουσική και τραγούδια Ανδρέα Οικονόμου. Οι χορογραφίες ήταν του Χρήστου Πατρινού.
Οπερατέρ ήταν ο Νίκος Μήλας και μοντέζ η Γιάννα Σπυροπούλου. Η ταινία προβλήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1968 κι έκοψε συνολικά 32.840 εισιτήρια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κοφινιώτης, Μ. (1959). Θεατρικά Ανέκδοτα και Αναμνήσεις. Αθήνα: Ιδιωτική έκδοση
- Ηλιάδης, Φρ. (1960). Ελληνικός Κινηματογράφος 1906-1960. Αθήνα: Φαντασία
- Γεωργιάδης, Β. (1969). Αλμανάκ Ελληνικού & Ξένου Κινηματογράφου ‘69. Αθήνα: Ιδιωτική έκδοση
- Χρυσοστομίδης, Α. (1980). Το Λαϊκό Θέατρο. Αθήνα: Σμυρνιωτάκης
- Κουσουμίδης, Μ. (1981). Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου εικονογραφημένη. Αθήνα: Καστανιώτης
- Βρανά, Σπ. (1982). Τα μπουλούκια, το θέατρο κι εγώ. Αθήνα: Εξάντας
- Βαλούκος, Στ. (1984). Φιλμογραφία Ελληνικού Κινηματογράφου (1914-1984). Αθήνα: Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών
- Βρανά, Σπ. (1985). Επιθεώρηση καψούρα μου. Αθήνα: Γλάρος
- Στρατηγοπούλου, Δ. (1986). Αττίκ. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας»
- Μάτσας, Α. (1988). Το άλλο πρόσωπο του θεάτρου. Αθήνα: Πιτσιλός
- Χρυσοστομίδης, Α. (1989). Ζαννίνο – Η ιστορία ενός θεατρίνου. Αθήνα: Σμυρνιωτάκης
- Έξαρχος, Θ. (1996). Έλληνες Ηθοποιοί «Αναζητώντας τις ρίζες», Έτος γέννησης από 1900 μέχρι 1925 (Α-Μ). Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη
- Καλό, Κ. (1998). Όσα δεν πήρε ο άνεμος: Η αυτοβιογραφία μιας θεατρίνας. Αθήνα: Άγρα
- Βρανά, Σπ. (2001). Ο Οργασμός του Μπράβο. Αθήνα: Άγκυρα
- Ζαφειρίου, Ε. (2004). Τι να σου πρωτοθυμηθώ βρε μάνα. Αθήνα: Οδός Πανός
- Ρούβας Ά. & Σταθακόπουλος Χρ. (2005). Ελληνικός Κινηματογράφος: Ιστορία-Φιλμογραφία-Βιογραφικά. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
- Βαλούκος, Στ. (2007). Φιλμογραφία Ελληνικού Κινηματογράφου (1914-2007). Αθήνα: Αιγόκερως
- Σταματοπούλου-Βασιλάκου, Χρ. (2010). Βασίλης Μεσολογγίτης. Αθήνα: Παπαζήσης
- Κύτταρης, Ν. (2012). Το Βαριετέ στο Ελληνικό Θέατρο. Αθήνα: ΔΡΟΜΩΝ
- Γεωργακάκη, Κ. (2013). Η εφήμερη γοητεία της επιθεώρησης. Αθήνα: Polaris
- Δελαπόρτας, Μ. (2021). Δημήτρης Χορν. Αθήνα: Η Καθημερινή
- IMDb (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για εύρεση φιλμογραφίας)
- Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για εύρεση φιλμογραφίας)
- retroDB (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για έλεγχο φιλμογραφίας)
