Είτε το καλοκαίρι έχει ήδη μπει για σένα είτε περιμένεις λίγες μέρες ακόμα για να το υποδεχθείς, ένα είναι το σίγουρο: δεν μπορείς να το φανταστείς χωρίς τουλάχιστον μια συναυλία με πολύ κόσμο, μπίρα, νερά να πετάγονται από παντού, ιδρώτα, και, φυσικά, μουσική. Φέτος τα πράγματα είναι διαφορετικά και θα πρέπει να τηρούνται μέτρα ασφάλειας ΚΑΙ στις συναυλίες (όποιες γίνουν, δηλαδή). Μιας και ο κορονοϊός μάς άλλαξε λίγο τα σχέδια, και επειδή ίσως έχεις λιώσει τα βίντεο στο Ίντερνετ, εδώ θα βρεις 10 ελληνικά μουσικά ντοκιμαντέρ για δεις στην οθόνη σου ανθρώπους που υπηρετούν (ή υπηρέτησαν) διαφορετικά μουσικά είδη σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Μάλιστα, τα περισσότερα μπορείς να τα βρεις στο Youtube. Φοράς, λοιπόν, την καλή σου διάθεση, πατάς play και απολαμβάνεις υπεύθυνα.
1. Στα Κέρατα του Ταύρου (2007) του Θανάση Παπακώστα
Ο Θανάσης (ο Παπακωνσταντίνου, ντε) είναι ένας από τους αγαπημένους Έλληνες τραγουδοποιούς της γράφουσας από τα χρόνια των Λαϊκεδέλικα ακόμα. Λίγο οι περίεργοι στίχοι, λίγο οι ωραίες μελωδίες, λίγο η ξεσηκωτική ατμόσφαιρα στα λάιβ κόντρα στο χαμηλό προφίλ του, ε δεν θέλει και πολύ. Ο Παπακώστας ακολουθεί τον Παπακωνσταντίνου, τη Φριντζήλα και τους υπόλοιπους Λαϊκεδέλικα σε συναυλίες που έδωσαν στο Θέατρο Βράχων, στο θέατρο Χώρα, στο Δοχό Κισσάβου και στο Λυκαβηττό. Και εμείς παρακολουθούμε την πορεία αυτών των παιδιών. Αν ο Θανασάρας δεν φωνάζει καλοκαίρι (και τσίπουρο), τότε δεν ξέρω ποιος.
2. Ενεργό Μέλος (2010) του Λευτέρη Φυλακτού
Οι Active Member είναι από εκείνα τα συγκροτήματα που δεν χρειάζονται πολλές συστάσεις. Είναι το συγκρότημα που έβγαλε τον πρώτο ελληνικό χιπ χοπ δίσκο το 1993. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τον B.D. Foxmoor και παρουσιάζει πώς βλέπει τα πράγματα, καθώς και τη σχέση του με το σύστημα και το κοινό της low bap. Ταυτόχρονα, εξετάζει τι σημαίνει να είσαι ενεργός και αν μπορείς να το καταφέρεις σήμερα. Και αλίμονο αν δεν είναι οι Active Member ενεργοί. Μπορεί να αποσύρθηκαν το 2015, αλλά -ευτυχώς- επέστρεψαν το 2017. Μάλιστα, το 2020 χάρη στο Ω γλυκύ μου έαρ (σε καραντίνα), μας απέδειξαν ότι, 28 χρόνια μετά την πρώτη τους εμφάνισή στην εγχώρια μουσική σκηνή, έχουν ακόμα καλά αντανακλαστικά. Όπως και οι ίδιοι οι Active Member, το Ενεργό μέλος είναι ένα από εκείνα τα ελληνικά μουσικά ντοκιμαντέρ που έχουν να μας πουν αρκετά πραγματάκια (παρά τη μικρή τους διάρκεια).
3. Ταξιδιάρα Ψυχή (2010) της Αγγελικής Αριστομενοπούλου
Τον Γιάννη Αγγελάκα τον ξέρει και η πιο μικρή πέτρα στο τελευταίο χωριό που συνορεύει με Βουλγαρία. Και τις Τρύπες να μην πρόλαβες, αποκλείεται να μην έχεις μεγαλώσει με κάποιο τραγούδι του. Το ντοκιμαντέρ μιλάει για τον άνθρωπο που από το ροκ στα 80s έφτασε να εξερευνά, εκεί στα ’00s, τα ηπειρωτικά πολυφωνικά, την κρητική μουσική και τα ρεμπέτικα. Ακόμα και να μην τον πας σαν προσωπικότητα, σαν καλλιτέχνη οφείλεις να τον παραδεχθείς. Και εμείς παραδεχόμαστε την Αριστομενοπούλου για αυτό το ντοκιμαντέρ. Όπως και οι κριτικοί, καθώς απέσπασε το 2010 το βραβείο διεθνών κριτικών FIPRESCI στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
4. Lost Bodies (2010) του Γιάννη Μισουρίδη
Οι Lost Bodies, ο Αντώνης και ο Θάνος (και όχι μόνο) δηλαδή, είναι ένα απ’ τα πιο ιστορικά συγκροτήματα της ελληνικής underground σκηνής που, μέχρι και πριν τον κορονοϊό, όλο και κάπου θα τους πετύχαινες λάιβ (έστω και σπάνια). Ο Μισουρίδης επιλέγει το ντοκιμαντέρ για να βυθιστεί στο άναρχο, γεμάτο πειραματισμούς και χιούμορ κόσμο των ιδρυτικών μελών του συγκροτήματος. Το Lost Bodies είναι ξεκάθαρα ένα από εκείνα τα ελληνικά μουσικά ντοκιμαντέρ που θα σε κάνουν να πεις “Ε, είναι τρελοί αυτοί οι μουσικοί”.
5. Θεσσαλον-ήχοι (2010) των Ciners 8
Το ντοκιμαντέρ προσπάθησε να καταγράψει τα μουσικά ρεύματα και τις τάσεις στη μουσική σκηνή της συμπρωτεύουσας, τα οποία πάντα εμφάνιζαν (και συνεχίζουν να εμφανίζουν) ποικιλία. Καθόλου περίεργο αν σκεφτείς ότι εδώ και αιώνες η Θεσσαλονίκη αποτελεί -σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό- σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης. Μουσικοί, εκπρόσωποι συγκροτημάτων και ραδιοφωνικοί παραγωγοί εκφράζουν τις απόψεις τους, λαμβάνοντας υπόψη και την -άγνωστη τότε- ψηφιακή πραγματικότητα. Είτε έχεις σχέση με την πόλη είτε όχι, αν αγαπάς τη μουσική, μην αγνοήσεις αυτό το ντοκιμαντέρ. Και μπορείς να χειροκροτήσεις και το λογοπαίγνιο, καλό είναι.
6. Anaparastasis: Η Ζωή και το Έργο του Γιάννη Χρήστου (1926-1970) (2012) του Κωστή Ζουλιάτη
Εδώ έχουμε ένα βραβευμένο ντοκιμαντέρ για την ιδιαίτερη περίπτωση μουσικού που άκουγε στο όνομα Γιάννης Χρήστου. Έζησε 44 χρόνια και ακόμα και τώρα, 50 χρόνια μετά τον θάνατό του, υπάρχει γύρω του ένα πέπλο μυστηρίου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ήταν ένας από τους πιο χαρισματικούς μουσικούς του 20ού αι. Ο σκηνοθέτης δεν είναι κινηματογραφιστής, αλλά πιανίστας. Και μάλιστα ένας από τους καλύτερες πιανίστες που έχουμε αυτή τη στιγμή. Ακριβώς επειδή δεν είναι κινηματογραφιστής, ας είσαι (λίγο) επιεικής. Μπορεί να μην είναι απ’ τα πιο άρτια τεχνικά ελληνικά μουσικά ντοκιμαντέρ, αλλά γενικά είναι μια πολύ τίμια προσπάθεια. Και σίγουρα βλέπεις την αγάπη του Ζουλιάτη για τον Χρήστου και την προσπάθειά του να τον κάνει πιο προσιτό στο ευρύ κοινό.
7. Μια Οικογενειακή Υπόθεση (2015) της Αγγελικής Αριστομενοπούλου
Αν τον Αγγελάκα τον ξέρουν σ’ όλη την Ελλάδα, την οικογένεια των Ξυλούρηδων την ξέρουν απ’ την Ελλάδα μέχρι την Αυστραλία. Είτε μιλάμε για τον αείμνηστο Νίκο, είτε για τον Ψαραντώνη είτε για τον Ψαρογιώργη. Με κεντρικό χαρακτήρα τον τελευταίο, η Αριστομενοπούλου ακολουθεί για 2 χρόνια την οικογένειά του και μας δείχνει τις επαγγελματικές προκλήσεις και τις (δύσκολες) προσωπικές αποφάσεις που κλήθηκαν να πάρουν. Μέσα σ’ όλα, ίσως καταλήξεις να εκτιμήσεις την ομορφιά της παραδοσιακής κριτικής μουσικής. Η ταινία απέσπασε το βραβείο Καλύτερης μεγάλου μήκους ταινίας τεκμηρίωσης από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Το βλέπεις στο Cinobo. Χθες.
8. Τα 4 Επίπεδα της Ύπαρξης (2019) της Ηλιάνας Δανέζη
Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε στα πλαίσια του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και άνετα μπαίνει στο περσινό τοπ 10. Αλλά κερδίζει και μια θέση στην κορυφή της λίστας με τα καλύτερα ελληνικά μουσικά ντοκιμαντέρ έβερ. Η Δανέζη μάς συστήνει το συγκρότημα Τα 4 Επίπεδα της Ύπαρξης με τον δυσεύρετο ψυχεδελικό/προγκρέσιβ (ομώνυμο) δίσκο του ’76, τον οποίο έψαχναν να βρουν με μανία οι πιο φανατικοί συλλέκτες. Ο δίσκος ήταν και η μοναδική κυκλοφορία του συγκροτήματος. Fun fact: Το συγκρότημα έμελλε να γίνει γνωστό από το βραβευμένο με Γκράμι τραγούδι Run this Town των Jay-Z, Rihanna και Kanye West. Απίστευτη ιστορία, εκπληκτικό ντοκιμαντέρ.
9. Con Fuoco-A Strange Orchestra (2020) του Αναστάση Δαλλή
Η Con Fuoco είναι ορχήστρα στη Θέρμη της Θεσσαλονίκης. Είχα δει συναυλία της πριν κάποια χρόνια και θυμάμαι ότι μου άφησε μια πρωτόγνωρη αίσθηση. Βλέποντας το ντοκιμαντέρ φέτος, κατάλαβα γιατί. Η Con Fuoco, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Γιάννη Πολυμενέρη, είναι μια ορχήστρα υψηλού επιπέδου με αυτοοργανωμένο και συμμετοχικό χαρακτήρα, ενώ ακολουθεί μια εναλλακτική παιδαγωγική προσέγγιση. Πιο “ανοιχτή” και όχι αυστηρά ακαδημαϊκή. Και αυτό κάπως βγαίνει προς τα έξω. 30′ κρατάει το ντοκιμαντέρ, μακάρι να διαρκούσε κι άλλα τόσα.
9+1. Η μουσική των πραγμάτων (2020) του Μένιου Καραγιάννη
Εδώ δεν έχουμε ντοκιμαντέρ για κάποιον μουσικό ή κάποιο συγκρότημα, αλλά για την ίδια τη μουσική. Ένας μουσικός, ένας ξυλουργός και ένας φωτογράφος μάς δείχνουν πως για να μιλήσεις για την καθημερινότητα δεν χρειάζονται πάντα οι λέξεις. Αρκεί που υπάρχουν οι ήχοι και η μουσική. Γιατί, ναι, οι ήχοι και η μουσική μπορούν να υποκαταστήσουν -σ’ έναν βαθμό- την αλληλουχία γραμμάτων και λέξεων. Και να μας δείξει έναν άλλο κόσμο που επιλέγουμε (;) να μην βλέπουμε. Έναν κόσμο όπου και ο άνθρωπος και τα στοιχεία που αποτελούν το φυσικό περιβάλλον είναι οργανικά μέλη μιας ορχήστρας. Το ντοκιμαντέρ κέρδισε το βραβείο FIPRESCI (ελληνικού) ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Δίκαια.
Σίγουρα, το να δεις ένα ντοκιμαντέρ δεν συγκρίνεται με το να δεις λάιβ το αγαπημένο σου συγκρότημα ή καλλιτέχνη. Όμως, η αλήθεια είναι ότι δεν βλέπεις γι’ αυτό ένα ντοκιμαντέρ, καθώς για τον σκοπό αυτό υπάρχουν και τα βίντεο/μαγνητοσκοπημένες συναυλίες στο Youtube. Συνήθως θέλεις να μάθεις κάτι παραπάνω για ανθρώπους του χώρου της μουσικής (ακόμα και για εποχές) που δεν μπορείς να γνωρίσεις από κοντά. Και που κάνουν την καθημερινότητά σου να περνάει πιο εύκολα. Για φαντάσου τη ζωή χωρίς μουσική… Μπορείς;
