Είναι γεγονός ότι το τελευταίο διάστημα, χάρη στον Ντέιβιντ Φίντσερ και το Μανκ, ο Πολίτης Κέιν του νεολαίου τότε Όρσον Γουέλς (26 χρονών, βλέπεις) έγινε -για άλλη μια φορά- αντικείμενο συζήτησης στα πηγαδάκια των απανταχού σινεφίλ. Και έστρεψε τους προβολείς στον Χέρμαν Μάνκιεβιτς, τον αθόρυβο άνθρωπο πίσω από την αριστουργηματική ταινία του 1941. Ο Πολίτης Κέιν είναι μια ταινία η οποία μπορούμε να πούμε ότι έχει γεράσει ωραία, καθώς αν τη δεις θα πεις “μα πότε έφτασε τα 80;”. Μια ταινία η οποία θεωρείται η καλύτερη ταινία όλων των εποχών. Μια ταινία την οποία ακόμα κι εγώ, με τις λιγοστές μου γνώσεις γύρω από το σινεμά, έχω τοποθετήσει στην κορυφή της λίστας με τις 10 αγαπημένες μου ταινίες. Κάπου εδώ πρέπει να σου εξομολογηθώ κάτι. Έχω γράψει δυο ψέματα.
Ναι, ο Πολίτης Κέιν είναι η καλύτερη ταινία έβερ
Ο Γουέλς ήταν μια ιδιοφυΐα. Τίποτε λιγότερο. Πώς αλλιώς να χαρακτηρίσεις έναν άνθρωπο που σκηνοθέτησε μια ταινία (ή ΤΗΝ ταινία, ανάλογα ποιον ρωτάς) που σε ιντριγκάρει από την πρώτη σκηνή. Μια ταινία με εκείνη τη λέξη – αίνιγμα (άτιμο πράγμα οι λέξεις), που καταφέρνει να κρατάει το ενδιαφέρον σου *αμείωτο* μέχρι το τελευταίο λεπτό.
Ο Πολίτης Κέιν φημίζεται για τη μη γραμμική αφήγηση των γεγονότων. Το κουβάρι της ζωής του μεγιστάνα των μέσων Τσαρλς Φόστερ Κέιν ξετυλίγεται μέσα από διαδοχικά flashbacks, τα οποία είναι -ενίοτε- αντικρουόμενα. Λογικό, αν σκεφτείς ότι σε αυτά βλέπουμε διαφορετικούς ανθρώπους που έζησαν τον Κέιν σε διαφορετικές περιόδους της ζωής του. Γενικά, η ταινία είναι ένα μάθημα πάνω στο storytelling το σωστό, αυτό που σου τραβάει την προσοχή και σου εξάπτει τη φαντασία. Και, χωρίς να γράψω κάτι για την υπόθεση, δεν μπορώ να μη σταθώ σ’ ένα πράγμα. Η ταινία είδε με κυνική ματιά το αμερικανικό όνειρο (και το αποδόμησε) before it was cool. Πόσο μπροστά.
Για να μην αναφερθούμε στα τεχνικά στοιχεία της ταινίας. Υπέροχος φωτισμός (και σκιάσεις) που είναι φανερό ότι είναι ένα homage στον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Χρήση ευρυγώνιων φακών για να δώσει βάθος στο κάδρο. Απότομα cut για να σοκάρει τον θεατή. Μοντάζ, ο *υποδειγματικός* ορισμός. Θυμήσου (ή πρόσεξε) εκείνη τη σκηνή στην τραπεζαρία. Ο Κέιν και η πρώτη γυναίκα του είναι δίπλα δίπλα, και, μέσω μιας σειράς single shots, κάθονται αντικριστά. Πλάνα *υπερβολικά* χαμηλής λήψης . Εκείνη η συγκλονιστική σκηνή με τον τον καθρέφτη. Ένα από τα διασημότερα close – ups στην ιστορία του σινεμά όπου ακούμε εκείνη την αινιγματική λέξη. Ο Γουέλς ήταν μια σχολή μόνος του. Ο Πολίτης Κέιν δεν μπορεί να είναι τίποτε λιγότερο από την καλύτερη ταινία όλων των εποχών.
Όχι, υπάρχουν καλύτερες ταινίες
Έκπληξη, αλλά ναι, υπάρχουν. Η τουλάχιστον, υπάρχουν ταινίες που μπορεί να έχουν να πουν περισσότερα πράγματα το 2020. Η Λίστα του Σίντλερ, 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, Εσείς, οι Ζωντανοί, Star Wars (τα πρώτα), 8 1/2, Ο Εγωιστής Γίγαντας, Ο Άνεμος Χορεύει το Κριθάρι, Αποκάλυψη Τώρα!, Καμιά Πατρίδα για τους Μελλοθάνατους, Anomalisa, Θα Χυθεί Αίμα, Οδός Μαλχόλαντ. Ναι, μπορεί να μην είναι τόσο πρωτοποριακές, αλλά είναι πιο κοντά στο κοινό του σήμερα. Χρυσός, καλός, και προχώ ο Πολίτης Κέιν, αλλά κυκλοφόρησε πριν από 79 χρόνια. Δεν θα αδικήσω κανέναν που θα πει ότι δεν μπορεί να θεωρούμε την καλύτερη ταινία όλων των εποχών μια ταινία που έχει την ηλικία των παππούδων του (ή των γονιών του, ξέρεις). Προσωπική γνώμη της γράφουσας είναι ότι δεν μπορεί να λέμε ότι οι καιροί αλλάζουν και εμείς να επιμένουμε να έχουμε στην κορυφή της λίστας μια ταινία μιας τελείως άλλης εποχής. Είναι σαν να λέμε ότι η καλύτερη στιγμή του κινηματογράφου ήταν σχεδόν 80 χρόνια πριν. Μετά τι; Το χάος;
Άσε που τι πάει να πει καλύτερη ταινία έβερ; Ναι, υπάρχουν τα αντικειμενικά κριτήρια, τα τεχνικά, τα οποία είναι αναμφισβήτητα. Όμως, ο χαρακτηρισμός της εκάστοτε ταινίας (“καλή”, “ενδιαφέρουσα”, “κακή”, καταλαβαίνεις) έρχεται *και* από υποκειμενικά κριτήρια. Τα γούστα, τις επιρροές, τις προσλαμβάνουσες, τις ανησυχίες του καθένα από εμάς. Πραγματικά, αδυνατώ να καταλάβω τη φράση “καλύτερη ταινία όλων των εποχών”. Από την άλλη, τον χαρακτηρισμό “αγαπημένη ταινία” την καταλαβαίνω, ναι. Ορίστε φρεντς, μόλις ανακαλύψατε το πρώτο ψέμα.
Όσο για το δεύτερο ψέμα; Το περιοδικό Sight & Sound δημοσιεύει κάθε 10 χρόνια τη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Ο Πολίτης Κέιν φιγούραρε στην κορυφή της λίστας το 1962, το 1972, το 1982, το 1992, και το 2002. Όμως το 2012 βρέθηκε στη δεύτερη θέση, πίσω από τον Δεσμώτη του Ιλίγγου του Άλφρεντ Χίτσκοκ (χμ). Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε μέχρι το 2022 για να δούμε σε ποια θέση θα βρίσκεται τότε.
Με λίγα λόγια
Ο Πολίτης Κέιν είναι σίγουρα μία από τις πιο τεχνικά άρτιες, πρωτοποριακές και επιδραστικές ταινίες στην ιστορία του σινεμά. Είναι όμως η καλύτερη ταινία των εποχών; Όχι, οι συνθήκες αλλάζουν, τα πάντα ρει (που έλεγε και μια αρχαία ψυχή), οπότε και η σημασία των ταινιών και το πρίσμα υπό το οποίο τις εξετάζουμε πρέπει να αλλάζει. Αν έχεις δει την ταινία και δεν συμμερίζεσαι αυτόν τον χαρακτηρισμό, είναι οκέι. Όπως είναι οκέι και το να μην έχεις την περιέργεια να τη δεις. Ο χρόνος είναι λίγος για να μένουμε κολλημένοι στο παρελθόν.
