Ο μεγάλος κριτικός του κινηματογράφου Roger Ebert κάποτε είχε πει: ” Το 1970 οι καλύτεροι σκηνοθέτες προσπαθούσαν να κάνουν την καλύτερη αμερικανική ταινία ενώ το 1980 προσπαθούσαν να κάνουν την καλύτερη αμερικανική επιτυχία”. Με αυτό το σκεπτικό λοιπόν εμείς θα στρέψουμε την προσοχή μας στην ίσως πιο δημιουργική περίοδο του αμερικανικού σινεμά και θα αποπειραθούμε να φτιάξουμε μια λίστα με τους πιο αξιόλογους σκηνοθέτες της. Μάλιστα η λίστα αυτή θα έχει ιεραρχική σειρά αρχίζοντας από τους λιγότερο σημαντικούς δημιουργούς (σε σχέση με την υπόλοιπη λίστα) και φτάνοντας στον πραγματικά σπουδαιότερο.
Τα κριτήρια για την συμπερίληψη ενός σκηνοθέτη στην λίστα είναι τα εξής:
Α) να έχει δραστηριοποιηθεί έντονα στην δεκαετία του 1970.
Β) η δεκαετία αυτή να ήταν ή η δημιουργικότερη περίοδός του ή να συνέβαλε σημαντικά στην ανάδυσή του.
Γ) οι ταινίες του να είναι αμερικανικής παραγωγής (χωρίς κατ’ανάγκην ο ίδιος να είναι αμερικανικής καταγωγής).
Δ) οι ταινίες του -πέρα από την όποια ποιότητά τους- να είχαν κάποιο αντίκτυπο και να συνέβαλαν στο πνεύμα αυτού που ονομάζουμε κινηματογραφικά 1970s.
Ας αρχίσουμε λοιπόν.
12. George Lucas
Γνωστός κυρίως ως δημιουργός του Star Wars ο George Lucas αναδείχθηκε τη δεκαετία του 1970 ως ένα από τα μεγάλα αστέρια του αμερικανικού εμπορικού κινηματογράφου. Εδώ από ταινίες του θα αναφέρουμε το κλασικό πια A New Hope (1977), τη μόνη ταινία από την αρχική τριλογία Star Wars που σκηνοθέτησε ο ίδιος, καθώς επίσης ένα ανεπανάληπτο αριστούργημά του, το American Graffiti (1973), διαποτισμένο από την γλυκιά νοσταλγία για τις αξέχαστες καλοκαιρινές εφηβικές νύχτες.
11. Peter Bogdanovich
Η δεκαετία του 1970 υπήρξε σημαντικότατη περίοδος για τον Bogdanovich, καθώς μας έδωσε δύο ασπρόμαυρα καλλιτεχνήματα που σκιαγραφούν την αδιέξοδη ζωή στην αμερικανική επαρχία: το εκπληκτικό The Last Picture Show (1971), με τον νεαρό τότε Jeff Bridges, καθώς και το Paper Moon (1973),που διαδραματιζόμενο την εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης στην Αμερική παρουσιάζει έναν μικροαπατεώνα ο οποίος προσπαθεί να γυρίσει ένα μικρό αλλά πανούργο κοριτσάκι σπίτι του, ενδίδοντας μαζί του σε διάφορες απάτες και κόλπα. Τους δύο αυτούς ρόλους ερμηνεύουν ο Ryan O’ Neal και η Tatum O’ Neal, πατέρας-κόρη στην πραγματική ζωή.
10. Michael Cimino
Λάτρης των επικών πλάνων και των επιβλητικών τοποθεσιών ο Michael Cimino μάς χάρισε το αξιολάτρευτο Thunderbolt and Lightfoot (1974), μια buddy movie ληστείας, δρόμου και κυνηγητού με το δίδυμο Clint Eastwood- Jeff Bridges. Παρόλα αυτά, το πραγματικό magnum opus ήρθε το 1978 με το The Deer Hunter, μια βαθιά ταινία που ασχολείται με θέματα πολέμου και τις ενοχές και αναστατώσεις που αυτός φέρνει, χαρίζοντας στον Robert De Niro και τον Christopher Walken μια σκηνή-ογκόλιθο για την ιστορία του αμερικανικού σινεμά, δηλαδή το παιχνίδι ρώσικης ρουλέτας που παίζουν οι δυο τους προς το τέλος του φιλμ.
9. Terrence Malick
O Malick πρόκειται για εκείνους τους σκηνοθέτες που η καριέρα τους χωρίζεται σε δύο διακριτές φάσεις. Ήρθε στα 70s, μας χάρισε δύο αριστουργήματα και μετά αποσύρθηκε για 20 χρόνια, επιστρέφοντας με το The Thin Red Line (1998). Εμείς θα αναφέρουμε εδώ το αείμνηστο ντεμπούτο του, Badlands (1973), με το δίδυμο Sissy Spacek- Martin Sheen να περιφέρονται στην αμερικανική ύπαιθρο σκοτώνοντας ό,τι βρουν μπροστά τους, με μοναδικό λόγο την ίδια την ηδονή του φόνου ως αντίπαλο της μοναξιάς. Τα επικά πλάνα του Malick αυξήθηκαν στο επίσης συναρπαστικό Days of Heaven (1978) που μέσα στην ατελείωτη ομορφιά του καταπιάνεται με θέματα ερωτικής αντιζηλίας.
8. William Friedkin
O Friedkin το 1970 κατάφερε κάτι αξιόλογο, δηλαδή να τρομάξει τους πάντες (κάποιοι λιποθυμούσαν στην αίθουσα) και να θέσει ένα νέο στάνταρ για τις ταινίες τρόμου. Αναφερόμαστε φυσικά στο αξεπέραστο The Exorcist (1973). Μην ξεχνάμε όμως και το The French Connection (1971), με τον Gene Hackman, ένα υπέροχο και πανέξυπνο αστυνομικό θρίλερ και ξεκάθαρα ένα σημαντικό κομμάτι του αμερικανικού κινηματογράφου.
7. Woody Allen
Ίσως κάποιοι παραξενευτούν με αυτήν την επιλογή (σε σύγκριση με τους άλλους σκηνοθέτες της λίστας), παρόλα αυτά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι τα 70s αποτέλεσαν μια καρποφόρο περίοδο για τον Woody Allen. Άρχισε τη δεκαετία με μια σειρά από κλασικές και -ακόμα- ξεκαρδιστικές κωμωδίες, όπως το “δικτατορικό” Bananas (1971), το επιστημονικής φαντασίας (περίπου!) Sleeper (1973), την ανθολογία Everything you Always Wanted to Know About Sex But Were Afraid to Ask (1972) και το “υπαρξιακό” Love and Death (1975). Και τέλος έκλεισε τα 70s με δύο αξεπέραστα δείγματα νεοϋορκέζικου νευρωτισμού, τα κλασικά Annie Hall (1977) και Manhattan (1979).
6. Stanley Kubrick
Έχοντας βγει από τα δημιουργικότατα για τον ίδιο 60s o Stanley Kubrick άρχισε τη νέα δεκαετία με το βίαιο Α Clockwork Orange (1971), που σόκαρε στην εποχή που παίχτηκε και σήμερα θεωρείται ευρέως ως μία από τις καλύτερες ταινίες εκείνης της περιόδου (αν όχι όλων των εποχών). Και σαν να μην έφτανε αυτό ο Αμερικανός σκηνοθέτης το 1975 γύρισε το Barry Lyndon, μια τρίωρη κινηματογραφική σπουδή πάνω στον οπορτουνιστή ήρωά του, που δικαίως θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες του δημιουργού της. O μόνος λόγος που δεν βρίσκεται πιο κοντά στην κορυφή της λίστας είναι ότι δεν παρήγαγε τόσο όγκο δουλειάς στα 70s όσο οι εναπομείναντες σκηνοθέτες, καθώς και γιατί αυτή η δεκαετία δεν είναι η πιο χαρακτηριστική της καριέρας του.
5. Sidney Lumet
Έχοντας ήδη καταξιωθεί με ταινίες όπως το 12 Angry Men ο Sidney Lumet το 1970 μάς έδωσε 3 κορυφαίες ταινίες (μεταξύ άλλων), οι δυο εκ των ων ώθησαν την καριέρα του Al Pacino στα ύψη. Μιλάμε εννοείται για το Serpico (1973), που αφηγείται την αγωνιώδη προσπάθεια του κεντρικού ήρωα να πατάξει την διαφθορά στους αστυνομικούς κύκλους, και για το Dog Day Afternoon (1975), περί μια κατάσταση ομηρίας σε τράπεζα. Και βέβαια το πολυσχιδές, σατυρικό Network (1976), περί των προσπαθειών ενός τηλεοπτικού δικτύου να σώσει τα χαμηλά του νούμερα.
4. Steven Spielberg
Αγαπημένος μεγάλων και μικρών, σινεφίλ και μη, ο Steven Spielberg -πριν η καριέρα του εκτοξευθεί ακόμα περισσότερο στα 80s- την δεκαετία του 1970 μας χάρισε ταινίες που έχουν εγγραφεί στο συλλογικό ασυνείδητο των θεατών. Όλοι φοβόντουσαν να μπουν στη θάλασσα έχοντας δει το Jaws (1975) αλλά ταυτόχρονα και όλοι κοιτούσαν στον ουρανό με θαυμασμό έχοντας παρακολουθήσει το Close Encounters of the Third Kind (1977). Όταν κανείς σκέφτεται τα 70s σχεδόν συνειρμικά του έρχεται το όνομα του Steven Spielberg στο μυαλό.
3. Robert Altman
Δημιουργικότατος και ακούραστος ο Robert Altman γέμισε τις οθόνες μας με μια αξιοθαύμαστη ποικιλία ταινιών. Από το κωμικό MASH (1970) και το γουέστερν McCabe and Mrs Miller (1971) μέχρι το νεονουάρ The Long Goodbye (1973) και το μουσικό αμάλγαμα που ήταν το Nashville (1975). Ακολούθησε ένα ακόμα ενδιαφέρον γουέστερν -Buffalo Bill and the Indians (1976)- και τέλος θα αναφέρουμε ένα παραγνωρισμένο αριστούργημα του, το παραισθητικό 3 Women (1977), που το βάσισε στα θραύσματα ενός ονείρου που είχε δει.
2. Martin Scorsese
O Martin Scorsese είναι ένας από αυτούς τους σκηνοθέτες που έχουν ένα χαρακτηριστικό στυλ, ό,τι ταινία κι αν γυρίζουν Το στυλ αυτό το καθιέρωσε στα 70s. Χαρακτηριστά δημιουργήματά του εκείνης της εποχής είναι το γκανγκστερικό Mean Streets (1973) που χάρισε στους Harvey Keitel και Robert De Niro τους πρώτος τους σημαντικούς ρόλους, καθώς και το Alice Doesn’t Live Here Anymore (1974) που ο Jean-Luc Godard κατέταξε στις σπουδαίες αμερικανικές ταινίες. Τέλος, όταν σκέφτεται κανείς την δεκαετία του 1970 δεν μπορεί παρά να σκεφτεί την μοναξιά του Robert De Niro στο Taxi Driver (1976), μια ταινία που έβαλε για τα καλά τον Scorsese στο κινηματογραφικό στερέωμα και θεωρείται ευρέως ως μία από τις καλύτερες όλων των εποχών.
1. Francis Ford Coppola
O Coppola το 1970 ήταν σε μεγάλη φόρμα, θέτοντας ένα παράδειγμα δημιουργικής έκρηξης που θα έσβηνε από τα μέσα των 80s και μετά. Αρχικά υπέγραψε το μνημειώδες The Godfather (1972), μια ταινία-σταθμό για το σινεμά που πάντα μνημονεύεται ως μία από τις καλύτερες όλων των εποχών. Ακολούθησε το κατασκοπικό The Conversation (1974) με τον Gene Hackman, κομψοτέχνημα από κάθε άποψη (και από τις αγαπημένες του δημιουργού της) και φυσικά το The Godfather part 2 που πολλοί ισχυρίζονται πως είναι ακόμα καλύτερο από το πρώτο. Και σαν να μην έφτανα όλα αυτά ο Coppola δημιούργησε και το Apocalypse Now (1979), ίσως την καλύτερη πολεμική ταινία που έχει γυριστεί.
Honourable mentions με σκηνοθέτες που δεν κατάφεραν να μπουν στη λίστα:
- Alan j. Pakula: Klute (1970), All the President’s Men (1976)
- Milos Forman: One Flew Over the Cuckoo’s Nest (1975)
- Roman Polanski: Chinatown (1974)
- Brian De Palma: Carrie (1976)
- Hal Ashby: Shampoo (1975), Harold and Maude (1971), The Last Detail (1973)
Σημαντική βοήθεια για αυτό το άρθρο αποτέλεσε το τεύχος του περιοδικού Σινεμά του καλοκαιριού του 2015, που είχε αφιέρωμα στα αμερικανικά 70s.
Δες εδώ ένα ενδιαφέρον βίντεο για τα κινηματογραφικά 70s:
