Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ και τα οφέλη της άσκησης απασχολούν όλο και περισσότερο τη σύγχρονη έρευνα. Αν και η ΔΕΠΥ αναγνωρίζεται κυρίως στην παιδική ηλικία, επηρεάζει σοβαρά και την ενήλικη ζωή (Πεχλιβανίδης κ.ά., 2012). Η άσκηση εξετάζεται ως συμπληρωματική, μη φαρμακευτική προσέγγιση, με υποσχόμενα αποτελέσματα.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η τακτική φυσική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τα βασικά συμπτώματα, όπως η διάσπαση της προσοχής, η παρορμητικότητα και η συναισθηματική απορρύθμιση (Dinu κ.ά., 2023). Παράλληλα, η άσκηση ενισχύει τη λειτουργία του εκτελεστικού συστήματος του εγκεφάλου, προσφέροντας στους ενήλικες με ΔΕΠΥ ένα εργαλείο αυτοδιαχείρισης, χωρίς παρενέργειες.
Η άσκηση δεν θεραπεύει τη ΔΕΠΥ, αλλά μπορεί να θεραπεύσει τον τρόπο που ζούμε με αυτήν
Fritz & O’Connor (2022)
Advertising
Η θετική επίδραση της άσκησης στις γνωστικές λειτουργίες στους ενήλικες με ΔΕΠΥ
- Μελέτες MRI έχουν δείξει ότι η αερόβια άσκηση ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες σχετίζονται με την αναστολή των παρορμήσεων και τη ρύθμιση της προσοχής (Mehren κ.ά., 2019).
- Η συστηματική κινητική δραστηριότητα αυξάνει την έκκριση ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης, δύο νευροδιαβιβαστών οι οποίοι είναι ελλειμματικοί στους ενήλικες με ΔΕΠΥ (Smith & Jones, 2019). Έτσι, η άσκηση λειτουργεί ως φυσικός ρυθμιστής της εγκεφαλικής διέγερσης, ενισχύοντας την ικανότητα συγκέντρωσης.
- Επιπλέον, η σωματική δραστηριότητα φαίνεται να ενισχύει τη μνήμη εργασίας και την ταχύτητα επεξεργασίας των πληροφοριών. Σε κλινική μελέτη του Lindvall και των συνεργατών του (2023), ενήλικες με ΔΕΠΥ οι οποίοι συμμετείχαν σε ένα δομημένο πρόγραμμα άσκησης, παρουσίασαν σημαντική βελτίωση στον εκτελεστικό έλεγχο συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου.
- Σε έρευνα των O’Connor και Fritz (2022), συμμετέχοντες που περπάτησαν έντονα για 20 λεπτά παρουσίασαν καλύτερες επιδόσεις στο τεστ Stroop και μειωμένο χρόνο απόκρισης. Αυτά τα αποτελέσματα αναδεικνύουν τον ρόλο της άσκησης ως ενισχυτή της νευρογνωσιακής εγρήγορσης.
Συναισθηματικά οφέλη της άσκησης στους ενήλικες με ΔΕΠΥ
Η ΔΕΠΥ στους ενήλικες συνδέεται συχνά με αγχώδεις και καταθλιπτικές τάσεις, καθώς και χαμηλή αυτοεκτίμηση (Kessler κ.ά., 2006). Η άσκηση προσφέρει σημαντικά συναισθηματικά οφέλη.
Η σωματική δραστηριότητα αποτελεί καταλύτη για τη ρύθμιση της συναισθηματικής αστάθειας που χαρακτηρίζει πολλούς ενήλικες με ΔΕΠΥ. Η απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη και οι ενδορφίνες συμβάλλει στη μείωση των εκρήξεων θυμού, στην αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας και στην ενίσχυση της θετικής διάθεσης (Fritz & O’Connor, 2022).
1. Μείωση του άγχους και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων
Η φυσική δραστηριότητα μειώνει την κορτιζόλη και ενισχύει τις ενδορφίνες. Μελέτες έδειξαν ότι ενήλικες με ΔΕΠΥ οι οποίοι ακολουθούν ένα πρόγραμμα γυμναστικής εμφανίζουν μικρότερα επίπεδα έντασης και περισσότερη ηρεμία (O’Connor κ.ά., 2016).
Αξιοσημείωτο είναι ότι η άσκηση ενισχύει τη συναισθηματική ανθεκτικότητα. Σε ενήλικες συμμετέχοντες με ΔΕΠΥ, η μέτριας έντασης αερόβια άσκηση τρεις φορές την εβδομάδα συνδέθηκε με μείωση συμπτωμάτων κρίσεων πανικού και κοινωνικού άγχους (O’Connor κ.ά., 2016).
2. Αυτοεκτίμηση και αίσθημα ικανοποίησης
Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ αναφέρουν αυξημένη αυτοπεποίθηση και αίσθημα ελέγχου στη ζωή τους. Το START trial έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που ακολούθησαν ένα πρόγραμμα φυσικής δραστηριότητας και γνωστικής εξάσκησης, βελτίωσαν αισθητά την αυτοεκτίμησή τους (Lindvall κ.ά., 2023).
Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους σχετίζεται με την επίτευξη στόχων, έστω και μικρών. Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ οι οποίοι συμμετείχαν στο START trial, απέκτησαν ισχυρότερη αίσθηση ικανότητας, η οποία με τη σειρά της ενίσχυσε την κοινωνική τους δραστηριοποίηση και την προσωπική πρωτοβουλία (Lindvall κ.ά., 2023)
Ποιες μορφές άσκησης είναι πιο αποτελεσματικές για τη ΔΕΠΥ;
Η επιλογή της άσκησης καθορίζει το μέγεθος των οφελών. Οι συνήθεις ασκήσεις είναι η αερόβια άσκηση, η γιόγκα και τα ομαδικά προγράμματα ενσυνειδητότητας.
1. Αερόβια άσκηση: Τρέξιμο, ποδηλασία, κολύμβηση
Η αερόβια άσκηση προσφέρει τα πιο άμεσα οφέλη στη γνωστική απόδοση. Σε μελέτες, ενήλικες με ΔΕΠΥ εμφάνισαν αυξημένη ικανότητα συγκέντρωσης και λιγότερα παρορμητικά λάθη μετά από 30 λεπτά έντονης δραστηριότητας.
2. Γιόγκα και αναπνοή
Αν και τα γνωστικά οφέλη της γιόγκα είναι λιγότερο άμεσα, η γιόγκα βελτιώνει τη συναισθηματική ρύθμιση και μειώνει την υπερένταση (Fritz & O’Connor, 2022). Η πρακτική της γιόγκα, σε συνδυασμό με τεχνικές αναπνοής, φαίνεται να μειώνει τη δραστηριότητα στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα και να ενισχύει την παρασυμπαθητική απόκριση. Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ αναφέρουν ένα αίσθημα εσωτερικής ηρεμίας και λιγότερα επεισόδια παρορμητικής συμπεριφοράς έπειτα από τη συστηματική συμμετοχή τους σε μαθήματα γιόγκα.
Σύμφωνα με τους Mehren κ.ά. (2019), η ενσυνείδητη κίνηση βοηθά στη ρύθμιση της συναισθηματικής έντασης και ενισχύει την επίγνωση σώματος–νου.
Ο ρόλος της συνέπειας και της παρακολούθησης
Η επιτυχία εξαρτάται από τη συνέπεια και την ένταξη της άσκησης στη ρουτίνα. Η χρήση εφαρμογών βοηθά στον καθορισμό στόχων και στην αυτοπαρακολούθηση. Ενήλικες οι οποίοι καταγράφουν την πρόοδό τους είναι πιο πιθανό να παραμείνουν συνεπείς. Πέρα από την παρακολούθηση της προόδου, πολλές εφαρμογές ενσωματώνουν τεχνικές ενίσχυσης κινήτρων, όπως ειδοποιήσεις ενίσχυσης στόχου ή επιβράβευση με εικονικά βραβεία. Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ ωφελούνται ιδιαίτερα από αυτές τις λειτουργίες, καθώς ενισχύουν την κινητοποίηση και προσφέρουν διαρκή ανάδραση. Σε μελέτες παρατηρήθηκε πως η χρήση τέτοιων εργαλείων μείωσε την αποχώρηση από προγράμματα άσκησης κατά 38% (Mehren κ.ά., 2019).
Συμπεράσματα
Η φυσική δραστηριότητα προσφέρει οφέλη στην προσοχή, την ψυχική ευεξία και την αυτοεκτίμηση. Η άσκηση μπορεί να ενσωματωθεί ως θεμελιώδης στρατηγική στην ολιστική αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ στην ενήλικη ζωή.
Advertising
Παρότι τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, απαιτείται περαιτέρω εστιασμένη έρευνα σε πληθυσμούς ενηλίκων με ΔΕΠΥ για να καθοριστεί η βέλτιστη συχνότητα, ένταση και διάρκεια της άσκησης. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας καλούνται να συμπεριλάβουν την άσκηση ως μέρος μιας πολυδιάστατης προσέγγισης στην αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ.
Βιβλιογραφία
Dinu, L. M., Singh, S. N., Baker, N. S., Georgescu, A. L., Singer, B. F., Overton, P. G., & Dommett, E. J. (2023). The Effects of Different Exercise Approaches on Attention Deficit Hyperactivity Disorder in Adults: A Randomised Controlled Trial. Behavioral Sciences, 13(2), 129.
Fritz, K., & O’Connor, P. J. (2022). Effects of a 6‑Week Yoga Intervention on Executive Functioning in Women Screening Positive for Adult ADHD: A Pilot Study. Frontiers in Sports and Active Living, 4.
Lindvall, M. A., Holmqvist, K. L., Svedell, L. A., Philipson, A., Cao, Y., & Msghina, M. (2023). START: physical exercise and person‑centred cognitive skills training as treatment for adult ADHD. BMC Psychiatry, 23(1), 697.
Mehren, A., Özyurt, J., Lam, A. P., Brandl, F., Müller, H. H. O., Philipsen, A., & Thiel, C. M. (2019). Acute effects of aerobic exercise on executive function and attention in adult patients with ADHD. Frontiers in Psychiatry, 10, 132. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00132
O’Connor, P. J., et al. (2016). Acute exercise and mood in adult men with ADHD. Medicine & Science in Sports & Exercise, 48, 12–18.
Πεχλιβανίδης, Α., Σπυροπούλου, Α., Γαλανόπουλος, Α., Παπαχρήστου, Χ. Α., & Παπαδημητρίου, Γ. Ν. (2012). Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας στους ενήλικες. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 29, 562–576.
Smith, A. L., & Jones, D. L. (2019). Acute aerobic exercise improves response inhibition in adult ADHD. Scientific Reports, 9, 56332.
