Πηγή εικόνας: Διδακτικές πρακτικές δεξιοτήτων ορθογραφίας
Η ανάπτυξη της ορθογραφίας αποτελεί θεμελιώδη δεξιότητα για την εκπαίδευση και τη διαμόρφωση της γλωσσικής ταυτότητας των μαθητών/μαθητριών. Ωστόσο, οι στρατηγικές οι οποίες υιοθετούν οι εκπαιδευτικοί για τη διδασκαλία της ορθογραφίας, διαφοροποιούνται ανάλογα με το ορθογραφικό σύστημα της γλώσσας.
Πράγματι, τα διαφορετικά επίπεδα διαφάνειας των ορθογραφικών συστημάτων, η φωνολογική πολυπλοκότητα των λέξεων και οι ιστορικές εξελίξεις των γλωσσών, διαμορφώνουν τις διδακτικές πρακτικές οι οποίες θεωρούνται αποτελεσματικές για κάθε γλώσσα.
Advertising
Ορθογραφικά συστήματα και προκλήσεις
Οι γλώσσες ταξινομούνται συχνά με βάση τον βαθμό της ορθογραφικής τους διαφάνειας. Για παράδειγμα, η φινλανδική και η ιταλική γλώσσα χρησιμοποιούν ένα ρηχό ορθογραφικό σύστημα, καθώς η αντιστοιχία μεταξύ των ήχων και των γραμμάτων είναι σχεδόν 1:1. Αντίθετα, η αγγλική και η γαλλική γλώσσα χρησιμοποιεί ένα βαθύ ορθογραφικό σύστημα, καθώς η το ίδιο φώνημα (συνδυασμοί φωνημάτων) μπορεί να αποδοθεί με διαφορετικούς τρόπους στον γραπτό λόγο.
Έτσι, δεν προκαλεί έκπληξη το ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες που μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν σε ένα ρηχό ορθογραφικό σύστημα, αναπτύσσουν πιο γρήγορα τις βασικές δεξιότητες ανάγνωσης και ορθογραφίας σε σύγκριση με τους μαθητές και τις μαθήτριες που μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν σε ένα βαθύ ορθογραφικό σύστημα.
Συνήθεις διδακτικές πρακτικές που εφαρμόζονται στα ρηχά ορθογραφικά συστήματα
- Φωνολογική ενημερότητα: Οι μαθητές και οι μαθήτριες ενθαρρύνονται να αναγνωρίζουν και να χειρίζονται τις συλλαβές των λέξεων και τα φωνήματά τους ως εκ του ότι η αντιστοιχία φωνημάτων-γραφημάτων είναι συνεπής στις περισσότερες περιπτώσεις.
- Αναλυτικο-συνθετική μέθοδος: Δίνεται έμφαση στην αποκωδικοποίηση (π.χ., συλλαβές) και στη σταδιακή μετάβαση σε πιο σύνθετες μορφές της ορθογραφίας.
- Παιχνίδια φωνο-γραφικής αντιστοιχίας: Τραγούδια και ρίμες που ενισχύουν την αυτοματοποίηση.
Συνήθεις διδακτικές πρακτικές που εφαρμόζονται στα βαθιά ορθογραφικά συστήματα
- Οπτική αποστήθιση λέξεων-κλειδιών (sight words): Ιδιαίτερα στην αγγλική γλώσσα, οι μαθητές καλούνται να μάθουν «ολόκληρες λέξεις» που δεν ακολουθούν τους τυπικούς φωνολογικούς κανόνες.
- Διδασκαλία μορφολογίας: Η εστίαση σε προθήματα, καταλήξεις και ρίζες βοηθάει την κατανόηση της ορθογραφίας και την αναγνώριση οικογενειών λέξεων.
- Πολυαισθητηριακές μέθοδοι: Η χρήση οπτικών, ακουστικών και κιναισθητικών στοιχείων (π.χ., ορθογραφία με το δάχτυλο στον αέρα) ενισχύει τη μνήμη και την κατανόηση.
Διδακτικές πρακτικές στο ελληνικό, μικτό, ορθογραφικό σύστημα
Η ελληνική γλώσσα είναι κατά 95% διαφανής για την ανάγνωση και κατά 80% για την ορθογραφία. Πράγματι, στην ελληνική γλώσσα, η ορθογραφία είναι πιο απαιτητική σε σχέση με την ανάγνωση λόγω των πολλών γραφημάτων που χρησιμοποιούνται για τα ίδια φωνήματα (π.χ., /i/ → η, ι, υ, ει, οι).
Πέραν των προαναφερόμενων, κάποιες επιπλέον διδακτικές πρακτικές οι οποίες χρησιμοποιούνται για την εκμάθηση της ορθογραφίας στο ελληνικό ορθογραφικό σύστημα είναι οι ακόλουθες:
- Συστηματική διδασκαλία των κανόνων (π.χ., ρήματα σε -ίζω) και των εξαιρέσεων (π.χ., λέξεις με κοινή ρίζα).
- Δημιουργία λεξικών και προσωπικών «ορθογραφικών τετραδίων» για εξάσκηση.
Συμπεράσματα
Η διδασκαλία της ορθογραφίας προσαρμόζεται στο ορθογραφικό σύστημα της κάθε γλώσσας. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να προσαρμόζουν τις στρατηγικές τους στο ορθογραφικό σύστημα της γλώσσας, αλλά και στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή/μαθήτρια. Η ανάπτυξη ευέλικτων διδακτικών πρακτικών ενισχύει όχι μόνο τη δεξιότητα της γραφής, αλλά και την αυτοπεποίθηση των παιδιών ως χρήστες της γλώσσας.
Βιβλιογραφία
Caravolas, M. (2004). Spelling development in alphabetic writing systems: A cross-linguistic perspective. European Psychologist, 9(1), 3–14.
Kieffer, M. J., & Lesaux, N. K. (2012). Direct and indirect roles of morphological awareness in the English reading comprehension of language minority learners. Reading and Writing, 25(4), 913–938.
Perfetti, C. A., & Dunlap, S. (2008). Learning to read: General principles and writing system variations. Στο K. Koda & A. Zehler (Έκδ.), Learning to Read Across Languages. Routledge.
Seymour, P. H. K., Aro, M., & Erskine, J. M. (2003). Foundation literacy acquisition in European orthographies. British Journal of Psychology, 94(2), 143–174.
Τάφα, Ε. (2001). Η εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής: θεωρία και πράξη. Ελληνικά Γράμματα.
