Δυσαριθμησία: Ορισμός

Η δυσαριθμησία είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία η οποία σχετίζεται με την κατανόηση και χρήση των αριθμών. Δεν οφείλεται σε χαμηλή νοημοσύνη ή σε ελλιπή διδασκαλία (Butterworth, 2019). Στην περίπτωση της δυσαριθμησίας, παρατηρούνται διαφορές στη λειτουργία των εγκεφαλικών περιοχών οι οποίες είναι υπεύθυνες για την επεξεργασία των αριθμητικών πληροφοριών, κυρίως στον βρεγματικό λοβό (Price & Ansari, 2020).

Η συχνότητα εμφάνισης της δυσαριθμησίας αφορά ένα ποσοστό 5–7% του μαθητικού πληθυσμού (Kaufmann & von Aster, 2012). Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε σχολική τάξη υπάρχει τουλάχιστον ένα παιδί με δυσαριθμησία, γεγονός που καθιστά την ενημέρωση και ευαισθητοποήση των εκπαιδευτικών και των γονέων, κρίσιμη.

Τα κύρια ελλείμματα της δυσαριθμησίας

Η δυσαριθμησία είναι μια ετερογενής διαταραχή η οποία επιδρά τόσο στη βασική κατανόηση των αριθμών όσο και στην κατάκτηση των πιο σύνθετων μαθηματικών δεξιοτήτων. Κάποιες από τις κύριες δυσκολίες που συνοδεύουν τη διαταραχή της δυσαριθμησίας είναι οι ακόλουθες.

1. Δυσκολίες με την αίσθηση των αριθμών. Η αίσθηση των αριθμών αποτελεί θεμέλιο της αριθμητικής. Οι μαθητές/τριες με δυσαριθμησία δυσκολεύονται να εκτιμήσουν τα ποσοτικά μεγέθη, να συγκρίνουν τους αριθμούς ή να κατανοήσουν τις βασικές σχέσεις, όπως, επί παραδείγματι, ότι το 8 είναι μεγαλύτερος αριθμός από τον αριθμό 6 (Piazza κ.ά., 2010).
2. Δυσκολίες με τη μνήμη εργασίας. Η μνήμη εργασίας είναι καθοριστική για την εκτέλεση πράξεων και την αποθήκευση των αριθμητικών δεδομένων. Στη δυσαριθμησία, η φτωχή μνήμη εργασίας δυσχεραίνει την απομνημόνευση των βασικών αριθμητικών πράξεων και την ολοκλήρωση των υπολογισμών (Swanson & Jerman, 2006).
3. Δυσκολίες με τη μαθηματική διαδικασία. Οι μαθητές/τριες με δυσαριθμησία αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ακολουθία των βημάτων επίλυσης καθώς συχνά ξεχνούν τα ενδιάμεσα βήματα. Αυτό οδηγεί σε λανθασμένα αποτελέσματα και απογοήτευση (Geary, 2011).
4. Δυσκολίες με την οπτικοχωρική αντίληψη. Η οπτικοχωρική αντίληψη επηρεάζει την ικανότητα ανάγνωσης των διαγραμμάτων, των πινάκων και των γεωμετρικών σχημάτων. Οι μαθητές/μαθήτριες με δυσαριθμησία δυσκολεύονται με την οργάνωση των αριθμών στη σειρά ή με την ερμηνεία σχεδίων και σχημάτων (Mammarella κ.ά., 2018).

Η διάγνωση της δυσαριθμησίας

Η διάγνωση της δυσαριθμησίας απαιτεί τον συνδυασμό εργαλείων και παρατηρήσεων. Τα διεθνή εργαλεία περιλαμβάνουν τεστ όπως το WIAT και το Woodcock-Johnson. Επιπλέον, υπάρχουν δοκιμασίες για την αξιολόγηση της αίσθησης των αριθμών και της μνήμης εργασίας.

Στην Ελλάδα, χρησιμοποιούνται προσαρμοσμένες, στην ελληνική γλώσσα, δοκιμασίες, με σκοπό να ληφθούν υπόψη οι γλωσσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των μαθητών/μαθητριών (Μπρούζος & Κωσταρίδου-Ευκλείδη, 2020).

Η τεχνητή νοημοσύνη ως εργαλείο ανίχνευσης της δυσαριθμησίας

Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί τεστ ανίχνευσης της δυσαριθμησίας με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης τα οποία χρησιμοποιούν αλγορίθμους μηχανικής μάθησης και ανάλυσης δεδομένων. Μέσα από την καταγραφή της πορείας επίλυσης αριθμητικών προβλημάτων, η τεχνητή νοημοσύνη εντοπίζει μοτίβα λαθών, αναγνωρίζει τομείς όπου εμφανίζονται οι περισσότερες δυσκολίες και προσαρμόζει δυναμικά τα επόμενα ερωτήματα. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά τεστ, τα ψηφιακά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης προσφέρουν εξατομικευμένη και άμεση αξιολόγηση, διευκολύνοντας την πρώιμη διάγνωση και επιτρέποντας την έγκαιρη εφαρμογή κατάλληλων παρεμβάσεων.

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αντικαθιστά τον/την εκπαιδευτικό· τον/την ενδυναμώνει με νέα εργαλεία.

Οι συνέπειες της δυσαριθμησίας

Πολλά άτομα με δυσαριθμησία αναπτύσσουν άγχος για τα μαθηματικά και έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση (Ashcraft & Krause, 2007). Αυτές οι δυσκολίες οδηγούν στην αποφυγή των μαθημάτων που σχετίζονται με τους αριθμούς. Επίσης, η δυσαριθμησία ενδέχεται να προκαλέσει δυσκολίες με τις καθημερινές δραστηριότητες, όπως η διαχείριση των χρημάτων, ο υπολογισμός του χρόνου ή η κατανόηση των μεγεθών. Στην ενήλικη ζωή, η διαταραχή της δυσαριθμησίας περιορίζει τις επαγγελματικές επιλογές και επηρεάζει την ανεξαρτησία του ατόμου.

Στρατηγικές υποστήριξης της δυσαριθμησίας

Παρακάτω παρουσιάζονται κάποια παραδείγματα στρατηγικών οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς των μαθητών/μαθητριών με δυσαριθμησία.

1. Η χρήση της αριθμητικής γραμμής βοηθά τους μαθητές/τριες να οπτικοποιούν τις σχέσεις μεταξύ των αριθμών και να κατανοούν καλύτερα τις πράξεις πρόσθεσης και αφαίρεσης.
2. Τα χειραπτικά υλικά όπως οι κύβοι, τα κουμπιά και τα νομίσματα διευκολύνουν την κατανόηση των ποσοτήτων και των απλών υπολογισμών.
3. Τα ψηφιακά παιχνίδια και τα διαδραστικά λογισμικά, με κινουμένα σχέδια και άμεση ανατροφοδότηση, αυξάνουν τη διάθεση για μάθηση.
4. Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να καταγράφουν τα λάθη σε πραγματικό χρόνο και να προσαρμόζουν τη διδασκαλία ανάλογα με τις ανάγκες.

Συμπεράσματα

Η δυσαριθμησία είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία. Ο κατάλληλος ορισμός, η κατανόηση των ελλειμμάτων και η έγκαιρη διάγνωση είναι το πρώτο βήμα προς την υποστήριξη των ατόμων με τη διαταραχή της δυσαριθμησίας. Οι παρεμβάσεις διαφοροποιημένης διδασκαλίας, η χρήση ψηφιακών εργαλείων και η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο την εκπαιδευτική πρόοδο των μαθητών/τριών.

Η εκπαίδευση είναι το ισχυρότερο όπλο που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να αλλάξεις τον κόσμο

Nelson Mandela

Advertising

Βιβλιογραφία

Ashcraft, M. H., & Krause, J. A. (2007). Working memory, math performance, and math anxiety. Psychonomic Bulletin & Review, 14(2), 243–248.

Butterworth, B. (2019). Dyscalculia: From Science to Education. Routledge.

Dowker, A. (2019). Individual differences in arithmetic: Implications for diagnosis and intervention. Frontiers in Psychology, 10, 2674.

Geary, D. C. (2011). Cognitive predictors of achievement growth in mathematics: A 5-year longitudinal study. Developmental Psychology, 47(6), 1539–1552.

Hornos-Arias, J., Grau, S., & Serra-Grabulosa, J. M. (2025). Early Detection and Intervention of Developmental Dyscalculia Using Serious Game-Based Digital Tools: A Systematic Review. Information, 16(9), 787.

Kaufmann, L., & von Aster, M. (2012). The diagnosis and management of dyscalculia. Deutsches Ärzteblatt International, 109(45), 767–778.

Κυριακίδης, Π., & Σταυρίδου, Ε. (2019). Μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά: Διερεύνηση φαινομένων δυσαριθμησίας στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 68, 45–62.

Kuhn, J. T., & Holling, H. (2019). Number sense and working memory in children with mathematical difficulties. Journal of Experimental Child Psychology, 185, 123–142.

Λάγιου, Ε., & Καραντζή, Μ. (2022). Ψηφιακά εργαλεία στην υποστήριξη μαθητών με δυσαριθμησία. Ελληνική Επιθεώρηση Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, 12(1), 77–93.

Mammarella, I. C., Caviola, S., & Giofrè, D. (2018). Mathematics difficulties and visuospatial working memory. British Journal of Developmental Psychology, 36(2), 220–235.

Μπρούζος, Α., & Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (2020). Η αξιολόγηση μαθησιακών δυσκολιών στα μαθηματικά στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα. Επιστημονικό Βήμα, 36, 101–118.

Παπαδάτος, Γ., & Σταθοπούλου, Α. (2021). Η δυσαριθμησία στο ελληνικό σχολείο: Προβλήματα και προοπτικές. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 215, 34–49.

Παπαδάτος, Γ. (2023). Τεχνητή νοημοσύνη και πρώιμη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών. Εκπαίδευση & Κοινωνία, 5(2), 56–70.

Piazza, M., Facoetti, A., Trussardi, A. N., Berteletti, I., Conte, S., Lucangeli, D., & Zorzi, M. (2010). Developmental trajectory of number acuity reveals a severe impairment in developmental dyscalculia. Cognition, 116(1), 33–41.

Price, G. R., & Ansari, D. (2020). Dyscalculia: Characteristics, causes, and treatments. Current Directions in Psychological Science, 29(5), 430–435.

Swanson, H. L., & Jerman, O. (2006). Math disabilities: A selective meta-analysis of the literature. Review of Educational Research, 76(2), 249–274.