Πηγή εικόνας: Ομοιότητες Χαρακτηριστικών Γονέα-Παιδιού στον Αυτισμό

Η σχέση ανάμεσα στον γονέα και το παιδί είναι από τις πιο σημαντικές στη ζωή ενός ανθρώπου. Στην περίπτωση των παιδιών με αυτισμό, αυτή η σχέση αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα. Πρόσφατες έρευνες εστιάζουν στις ομοιότητες που παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά του γονέα και του παιδιού και πώς αυτές οι ομοιότητες επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του παιδιού και τη γενικότερη ψυχολογική του ευημερία.

Ο αυτισμός (ή η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος) χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και από επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή περιορισμένα ενδιαφέροντα. Παρότι κάθε παιδί με αυτισμό είναι μοναδικό, οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει ότι η ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα του παιδιού με αυτισμό –δηλαδή, η ικανότητά του να ενταχθεί σε ένα κοινωνικό πλαίσιο– επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το οικογενειακό περιβάλλον και ιδιαίτερα από τις δυναμικές που αναπτύσσονται με τους γονείς του.

Ομοιότητες Χαρακτηριστικών Γονέα-Παιδιού στον Αυτισμό

Ερευνητικά ευρήματα δείχνουν ότι όταν οι γονείς και τα παιδιά τους με αυτισμό έχουν κοινά χαρακτηριστικά (π.χ., ευαισθησία στα ερεθίσματα, προτίμηση για μια ρουτίνας ή στο ύφος της επικοινωνίας), παρατηρείται μεγαλύτερη κατανόηση και λιγότερη συγκρουσιακή διάδραση μεταξύ τους.

Αυτές οι ομοιότητες μπορούν να λειτουργήσουν προστατευτικά, μειώνοντας το άγχος και ενισχύοντας τη συναισθηματική σύνδεση. Για παράδειγμα, όταν ένας γονέας έχει δυσκολίες με την κοινωνική ευελιξία, μπορεί να δείξει μεγαλύτερη κατανόηση και αποδοχή προς το παιδί του, δημιουργώντας έναν ασφαλή συναισθηματικό χώρο για το παιδί του. Πράγματι, η καλή προσαρμογή (στην αγγλική γλώσσα: goodness of fit) μεταξύ των αναγκών του παιδιού και των αντιλήψεων ή των δεξιοτήτων του γονέα του, οδηγεί σε λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης, χαμηλότερα επίπεδα άγχους και βελτιωμένες κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού με αυτισμό.

Η ψυχολογική ευημερία των παιδιών με αυτισμό δεν εξαρτάται μόνο από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις ή από το σχολικό περιβάλλον. Η ομοιότητα των παιδιών με αυτισμό στα προσωπικά και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με τους γονείς τους φαίνεται να αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα της ευημερίας των παιδιών με αυτισμό.

Πηγή εικόνας: Ομοιότητες Χαρακτηριστικών Γονέα-Παιδιού στον Αυτισμό

Προκλήσεις

Ωστόσο, η ομοιότητα στα χαρακτηριστικά μεταξύ του γονέα και του παιδιού του με αυτισμό δεν είναι πάντα ευνοϊκή. Εάν τόσο ο γονέας όσο και το παιδί με αυτισμό έχουν περιορισμένη συναισθηματική εκφραστικότητα ή αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επίλυση προβλημάτων, μπορεί να προκύψουν δυσκολίες στην επικοινωνία ή στην αντιμετώπιση των κρίσεων. Για τον λόγο αυτό, η ψυχοεκπαίδευση των γονέων κρίνεται απαραίτητη.

Η Ευαισθητοποίηση των Γονέων

Η ευαισθητοποίηση των γονέων γύρω από τα δικά τους χαρακτηριστικά και η ενσυνείδητη αναγνώριση των ομοιοτήτων και διαφορών με το παιδί τους με αυτισμό, αποτελεί εργαλείο ενδυνάμωσης της σχέσης.

Η ενίσχυση της ενσυναίσθησης, της αποδοχής και της ειλικρινούς επικοινωνίας μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για την κοινωνική ενσωμάτωση και τη γενικότερη ποιότητα ζωής του παιδιού.

Advertising

Το Ελληνικό Πρόγραμμα Στην Ίδια Συχνότητα

Ένα χαρακτηριστικό ελληνικό παράδειγμα που δείχνει τη σημασία των ομοιοτήτων και της κατανόησης μεταξύ του γονέα και του παιδιού με αυτισμό είναι το ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα Στην Ίδια Συχνότητα το οποίο υλοποιήθηκε από το ΕΚΠΑ, σε συνεργασία με Κέντρα Διάγνωσης και Υποστήριξης στην Αττική.

Σκοπός του προγράμματος ήταν να ενισχύσει την επικοινωνία και τη συναισθηματική σύνδεση μεταξύ των παιδιών με αυτισμό και των γονέων τους, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες οι οποίες να αναδεικνύουν τα κοινά τους χαρακτηριστικά και τους διαφορετικούς (σε σχέση με τους νευροτυπικούς) τρόπους αντίληψης.

Τα ευρήματα της πιλοτικής μελέτης έδειξαν ότι:

• οι γονείς οι οποίοι αναγνώριζαν σε μεγαλύτερο βαθμό τα δικά τους χαρακτηριστικά στις συμπεριφορές των παιδιών (π.χ., την ανάγκη για προβλεψιμότητα, την έντονη λεκτική σκέψη, την ανάγκη για απομόνωση όταν έρχονται σε επαφή με έντονα κοινωνικά ερεθίσματα), ανάφεραν χαμηλότερα επίπεδα στρες, καλύτερη συνεργασία με τους θεραπευτές και βελτίωση της συναισθηματικής σταθερότητας των παιδιών τους με αυτισμό.

Το πρόγραμμα επισημαίνει ότι η κατανόηση δεν προκύπτει μόνο από την εκπαίδευση, αλλά και από το μοίρασμα μιας κοινής εμπειρίας, είτε αυτό αφορά έναν νευροτυπικό γονέα με αυτιστικά χαρακτηριστικά, είτε έναν γονέα στο φάσμα του αυτισμού.

Συμπεράσματα

Οι ομοιότητες των χαρακτηριστικών μεταξύ γονέων και παιδιών με αυτισμό είναι ένας κύριος προβλεπτικός παράγοντας της ψυχολογικής ευημερίας και της κοινωνικής προσαρμογής των παιδιών με αυτισμό.

Η αξιοποίησή τους μπορεί να οδηγήσει σε πιο στοχευμένες παρεμβάσεις και σε μια πιο ισχυρή και υγιή γονεϊκή σχέση. 

Βιβλιογραφία

Dawson, G., Ashman, S. B., & Carver, L. J. (2022). Parent-child synchrony and social functioning in children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52(3), 821–835.

Hastings, R. P., & Brown, T. (2020). Behavior problems of children with autism, parental stress, and family functioning. Journal of Autism and Developmental Disorders, 50(5), 1805–1812.

Nason, E. A., Hughes, C., & Happé, F. (2021). Like parent, like child? Exploring the impact of parental autistic traits on parenting style and child outcomes. Autism Research, 14(6), 1072–1084.

Siegel, M., Milligan, C. M., & Robbins, D. L. (2020). Parenting stress and family dynamics in families of children with autism: The role of matched temperaments. Research in Developmental Disabilities, 104, 103684.