
Η παιγνιοθεραπεία είναι μία ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που βασίζεται στην αρχή πως το παιχνίδι μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό λειτουργικό ρόλο στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Το παιχνίδι αποτελεί ένα βασικό μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Μέσα από την παιγνιοθεραπέια, λοιπόν, επιτυγχάνεται η συναισθηματική έκφραση και η εξερεύνηση του εξωτερικού και εσωτερικού κόσμου του παιδιού. Επίσης, συνιστάται ως θεραπευτική μέθοδος διότι βασίζεται στην αβίαστη και χωρίς όρια έκφραση συναισθημάτων. Κατά τη μέση παιδική ηλικία το παιδί αδυνατεί να εκφράσει λεκτικά τα συναισθήματά του. Έτσι, στην παιγνιοθεραπέια δεν δίνεται βάση στη λεκτική έκφραση, αλλά στον τρόπο με τον οποίο αυτή μετουσιώνεται και αναπαράγεται στη συμπεριφορά.
Υπό το πρίσμα της ψυχολογίας
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες και θεωρίες υποστηρίχθηκε πως το παιχνίδι μπορεί να αποτελέσει βασικό μέσο εκπαίδευσης και θεραπείας του παιδιού. Κατά τον Piaget ,το παιχνίδι συμβάλλει καθοριστικά στη γλωσσική ανάπτυξη, γνωστική ενδυνάμωση, και στην κοινωνικοποίηση του. Επίσης, εξυπηρετεί και άλλους σκοπούς. Συνεισφέρει στην ευόδωση της συναισθηματικής και διανοητικής του ισορροπίας. Με λίγα λόγια, διαπιστώνεται πως κατά τη διαδικασία προσαρμογής τους παιδιού δεν ικανοποιούνται οι συναισθηματικές και διανοητικές ανάγκες. Το παιχνίδι, λοιπόν, έρχεται να αναλάβει το συγκεκριμένο ρόλο. Συμβάλλει τόσο στη στη προσαρμογή του στο περιβάλλον όσο και στην αφομοίωση αυτού του περιβάλλοντος. Αυτό, δηλαδή, που έχει διατυπωθεί επιστημονικά πως συμβάλλει«στη προσαρμογή του παιδιού στην πραγματικότητα, αλλά και στην αφομοίωση της πραγματικότητας στο Εγώ του»
Ένας άλλος ψυχολόγος που μίλησε για τη ζωτική σημασία του παιχνιδιού στη πολύπλευρη ανάπτυξη του παιδιού ήταν ο Vygotsky. Ο ίδιος διατείνεται πως το παιδί στα πλαίσια αλληλεπίδρασης με το κοινωνικό του περιβάλλον προβάλλει τον εαυτό του. Υιοθετεί ένα μοτίβο συμπεριφοράς που ανταποκρίνεται στο κοινωνικό του ρόλο. Αναδεικνύει τις αξίες και τις αρχές που υιοθετεί μέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις. Επίσης, υποστηρίζει πως το παιχνίδι προηγείται της ανάπτυξης. Αυτό, διότι το παιδί μέσα από το παιχνίδι αποκτά δεξιότητες, κίνητρα και στάσεις, θεμελιώδη χαρακτηριστικά που συμβάλλουν στη προσαρμογή του. Το βοηθάει να κατανοήσει το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο μεγαλώνει και με το οποίο αλληλεπιδρά. Το παιχνίδι αποβλέπει στη κοινωνικοποίηση του παιχνιδιού και καθορίζει την ανάπτυξή του.
Παιγνιοθεραπεία και αυτισμός
Χρήζει ιδιαίτερης προσοχής η αξία του παιχνιδιού στο φάσμα του αυτισμού. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των παιδιών με αυτισμό είναι η αδυναμία επικοινωνίας και λεκτικής έκφρασης. Στη περίπτωση αυτή, λοιπόν, προτείνεται η παιγνιοθεραπεία ως βασική θεραπευτική μέθοδος για την έκφραση συναισθημάτων. Μπορεί και συμβάλλει στην αντιμετώπιση ψυχολογικών και συμπεριφορικών προβλημάτων που το παιδί πιθανόν να αντιμετωπίζει.
Η θεραπευτική αξία του παιχνιδιού
- Το παιδί μέσα από το παιχνίδι βιώνει θετικά συναισθήματα χαρά, ικανοποίησης και ενθουσιασμού. Το παιχνίδι προϋποθέτει ελευθερία. Δεν το οριοθετεί σε ένα συγκεκριμένο μοτίβο κινήσεων. Αυτός είναι σημαντικός παράγοντας για την επίτευξη του θεραπευτικού στόχου. Η άντληση χαρά και ικανοποίησης αποτελεί σημαντικό κίνητρο για τη συμμετοχή του παιδιού με αυτισμό σε κάθε είδους δραστηριότητες.
- Στην παιγνιοθεραπεία η θεραπευτική προσέγγιση επιτυγχάνεται σεβόμενοι τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού. Για παράδειγμα, ο θεραπευτής δεν επιδιώκει να απαλλάξει το παιδί από τις στερεοτυπίες του. Είναι γεγονός πως τα παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν εξαιρετικά εμμονικά ενδιαφέροντα σε συγκεκριμένα πράγματα. Ο θεραπευτής επιδιώκει να εμπλουτίσει την ενασχόλησή του με επιπλέον πράγματα ακολουθώντας μια σταδιακή πορεία.

Το παιχνίδι ως μέσο κοινωνικής αλληλεπίδρασης
- Στο λειτουργικό ή αναπαραστατικό παιχνίδι το παιδί δυσκολεύεται στην ανάληψη ρόλων. Δεν μπορεί να αποκωδικοποιεί τη συναισθηματική και κοινωνική διάσταση της επικοινωνίας. Η ανελαστική σκέψη και η έλλειψη φαντασίας είναι χαρακτηριστικά, που ενίοτε αποτελούν τροχοπέδη στη κοινωνικοποίηση του παιδιού. Στη παιγνιοθεραπεία με τη σωστή καθοδήγηση τα παιδιά μπορούν αναπτύξουν ως ένα βαθμό τη φαντασία τους. Μπορούν να μετεξελίξουν την άκαμπτη σκέψη σε προσαρμοστική.
- Στη παιγνιοθεραπεία ο θεραπευτής καλλιεργεί μία ιδιαίτερη σχέση με το παιδί. Μπορεί να ανταλλάξει συναισθήματα και να έρθει σε βλεμματική επαφή μαζί του. Είναι σημαντικό να γνωρίσουμε πως η δυσκολία κοινωνικοποίησης δεν σημαίνει έλλειψη ανάγκης για κοινωνική επαφή. Τα παιδιά δεν έχουν αναπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες, διότι δεν μπορούν να απαγκιστρωθούν από κάποιες εμμονές και στερεοτυπίες. Επίσης, υπάρχει δυσκολία συναισθηματικής έκφρασης και κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων. Έχουν, ακόμη, φτωχή «θεωρία του νου». Δηλαδή, δυσκολία κατανόησης της διαφορετικής οπτικής των πραγμάτων. Αυτά αποτελούν εμπόδιο στη δημιουργία και καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων. Η παιγνιοθραπεία έρχεται να ενισχύσει τις κοινωνικές δεξιότητες με τρόπο συνεπή στις ανάγκες του παιδιού.
Εν κατακλείδι, το παιχνίδι διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού. Επιδρά τόσο στη νοητική του ανάπτυξη, προάγοντας γνώσεις και εμπειρίες, όσο και στη σωματική του ανάπτυξη μέσω της συμμετοχής του σε δραστηριότητες που απαιτούν κινητικές δεξιότητες Επίσης, διαθέτει 3 βασικά χαρακτηριστικά. Εγείρει το ενδιαφέρον και καλλιεργεί συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης. Αποτελεί εσωτερικό κίνητρο για τα παιδιά και μπορεί να αποτελέσει μέσο μάθησης. Τέλος, απαιτεί την ενεργή συμμετοχή των συμμετεχόντων και την ελεύθερη έκφραση χωρίς περιορισμούς. Στη παιγνιοθεραπεία το παιχνίδι που αποτελεί σημαντική πηγή ευχαρίστησης μπορεί και θεραπεύει.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
Σουλίου Μαριάνα (2020), Αυτισμός: Πώς βοηθά η παιγνιοθεραπεία. Ανακτήθηκε από www.alfavita.gr (τελευταία πρόσβαση 06/12/2020 στις 15:30)
Λογοδίκτυο (2020), Η θεωρία του νου. Ανακτήθηκε από www.logodiktyo.gr (τελευταία πρόσβαση 06/12/2020 στις 15:30)
S Elliott, T Kratochwill, J Littlefield-Cook, J Travers (2008). ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, Gutenberg:Αθήνα