Το παρόν άρθρο, με τίτλο Πραγματολογική Διαταραχή στα Παιδιά: Συμπτώματα, Αίτια και Αντιμετώπιση, εστιάζει στις δυσκολίες των παιδιών με τον πραγματολογικό τομέα της γλώσσας. Τί είναι η πραγματολογική διαταραχή στα παιδιά και πώς επηρεάζει την επικοινωνία τους; Ενημερώσου για τα σημάδια, τις αιτίες και τις λύσεις σε αυτό το φιλικό και επιστημονικά τεκμηριωμένο άρθρο.

Τί Είναι η Πραγματολογία και Γιατί Είναι Τόσο Σημαντική;

Η πραγματολογία είναι το σύνολο των δεξιοτήτων που χρησιμοποιούμε για να κάνουμε τη γλώσσα μας λειτουργική μέσα στην κοινωνία. Δεν αφορά το τί λέμε, αλλά το πώς, πότε, σε ποιον και με ποιον σκοπό το λέμε. Περιλαμβάνει πράγματα όπως:

• Την κατανόηση των κανόνων μιας συζήτησης (π.χ. η σειρά της ομιλίας, η βλεμματική επαφή, οι παύσεις).
• Την προσαρμογή του λόγου μας ανάλογα με τον ακροατή και την περίσταση.
• Τη χρήση του τόνου, των χειρονομιών και των εκφράσεων του προσώπου.
• Την ικανότητα να “διαβάζουμε” τα υπονοούμενα, το χιούμορ, τον σαρκασμό ή την ειρωνεία.

Χωρίς αυτές τις δεξιότητες, ένα παιδί μπορεί να μοιάζει αγενές, αδιάφορο, ενώ στην πραγματικότητα δεν ξέρει πώς να “διαβάσει” και να ακολουθήσει τους άγραφους κανόνες της κοινωνικής επικοινωνίας.

Τί Είναι η Πραγματολογική Διαταραχή;

Η επικοινωνία δεν είναι απλώς οι λέξεις που χρησιμοποιούμε. Είναι τα βλέμματα, οι παύσεις, ο τόνος της φωνής και η κίνηση. Είναι το πώς λέμε κάτι, όχι μόνο το τί λέμε. Κι όταν ένα άτομο δυσκολεύεται να κατανοήσει ή να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, τότε μπορεί να μιλάμε για την πραγματολογική διαταραχή.

Advertisements

Πολλοί πιστεύουν ότι ένα παιδί το οποίο μιλάει καθαρά και έχει πλούσιο λεξιλόγιο δεν έχει κανένα πρόβλημα με τον λόγο του. Ωστόσο, η επικοινωνία δεν είναι μόνο οι προτάσεις και η γραμματική. Είναι και το πώς χρησιμοποιούμε αυτές τις λέξεις για να συνδεθούμε με τους άλλους. Η πραγματολογική διαταραχή είναι μια γλωσσική διαταραχή που επηρεάζει αυτήν ακριβώς τη σύνδεση –την κοινωνική χρήση της γλώσσας.

Ένα παιδί με πραγματολογική διαταραχή μπορεί να φαίνεται ότι μιλάει κανονικά, αλλά να δυσκολεύεται να ξεκινήσει μια συζήτηση, να δυσκολεύται να την κρατήσει, να καταλάβει πότε είναι η σειρά του να μιλήσει ή να χρησιμοποιήσει τον κατάλληλο τόνο και ύφος ανάλογα με το ποιον έχει απέναντί του. Έτσι, παρότι μπορεί να “λέει” πολλά, ουσιαστικά δεν επικοινωνεί.

Ποια Είναι τα Συμπτώματα της Πραγματολογικής Διαταραχής;

Τα συμπτώματα διαφέρουν από παιδί σε παιδί, όμως υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά σημεία τα οποία εμφανίζονται συχνά. Ένα παιδί με πραγματολογική διαταραχή:

• Δυσκολεύται να ξεκινήσει ή να διατηρήσει μια συζήτηση με φυσικό τρόπο.
• Δίνει συχνά άσχετες απαντήσεις ή αλλάζει θέμα ξαφνικά.
• Δυσκολεύται με τη χρήση των χειρονομιών ή δεν καταλαβαίνει τις καταλαβαίνει.
• Δυσκολεύται με τις εκφράσεις ή με την κατανόηση του τόνου της φωνής.
• Δυσκολεύται να προσαρμόσει τον λόγο του ανάλογα με το ποιος είναι ο ακροατής.
• Δυσκολεύται να αντιληφθεί πότε είναι η σειρά του να μιλήσει ή να ακούσει.
• Δυσκολεύται να κατανοήσει το χιούμορ, την ειρωνεία ή τον σαρκασμό.
• Δείχνει κοινωνικά αδέξιος, δυσκολεύεται να κάνει φίλους ή παρεξηγείται από τα άλλα παιδιά.

Αυτές οι δυσκολίες δεν είναι απλώς «περίεργες συνήθειες», αλλά βαθιά επικοινωνιακά εμπόδια τα οποία επηρεάζουν τη σχολική, κοινωνική και συναισθηματική ζωή του παιδιού με πραγματολογική διαταραχή.

Πραγματολογική Διαταραχή και Συνοδές Διαταραχές

Η πραγματολογική διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί μόνη της ή ως μέρος μιας ευρύτερης αναπτυξιακής εικόνας. Συχνά, τη συναντάμε σε παιδιά με ΔΑΦ, ΔΕΠΥ, γλωσσική καθυστέρηση ή γνωστικές δυσκολίες. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η πραγματολογική διαταραχή εμφανίζεται απουσία άλλης διαταραχής –αυτά τα παιδιά δεν έχουν κάποια μαθησιακή ή ακουστική ανεπάρκεια, αλλά μια δυσκολία στην κοινωνική κατανόηση της επικοινωνίας.

Πώς Επηρεάζουν οι Πραγματολογικές Δυσκολίες την Καθημερινή Ζωή του Παιδιού;

Η επικοινωνία είναι το θεμέλιο της κοινωνικής ζωής. Όταν ένα παιδί δεν μπορεί να συμμετάσχει ουσιαστικά σε μια συζήτηση, να κάνει φίλους, να ζητήσει βοήθεια ή να εκφράσει τα συναισθήματά του, τότε συχνά απομονώνεται, παρεξηγείται ή απορρίπτεται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, ακόμη και επιθετικότητα. Στην τάξη, το παιδί μπορεί να μην καταλαβαίνει τις προφορικές οδηγίες ή να δυσκολεύεται να συνεργαστεί σε ομάδες, ενώ στο σπίτι μπορεί να φαίνεται “κλειστό” ή να αποφεύγει τη συζήτηση.

Πώς Γίνεται η Διάγνωση της Πραγματολογικής Διαταραχής;

Η αξιολόγηση γίνεται από έναν λογοθεραπευτή, συχνά σε συνεργασία με έναν παιδοψυχολόγο ή έναν αναπτυξιολόγο. Περιλαμβάνει την παρατήρηση της γλωσσικής συμπεριφοράς του παιδιού σε διάφορες συνθήκες, αλλά και τη χρήση σταθμισμένων εργαλείων αξιολόγησης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάλυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και στην πραγματική χρήση της γλώσσας σε καθημερινά πλαίσια.

Πώς Μπορεί να Βοηθηθεί το Παιδί με Πραγματολογική Διαταραχή;

Η λογοθεραπευτική παρέμβαση εστιάζει στην εκπαίδευση του παιδιού σε κοινωνικά σενάρια, όπως το πώς να ξεκινά μια συζήτηση, πώς να κάνει ερωτήσεις ή πώς να “διαβάζει” τον συνομιλητή του. Συχνά, χρησιμοποιούνται τεχνικές όπως, επί παραδείγματι, το παιχνίδι ρόλων, η εξάσκηση με ιστορίες και με κόμικ, η ανάλυση καταστάσεων και η μοντελοποίηση διάφορων κοινωνικών συμπεριφορών. Παράλληλα, είναι σημαντικό να εκπαιδεύονται και οι γονείς, ώστε να ενισχύουν τις δεξιότητες του παιδιού στο σπίτι, αλλά και οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο.

Η πρώιμη παρέμβαση είναι καθοριστική. Όσο πιο μικρό είναι το παιδί, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να αναπτύξει αποτελεσματικές κοινωνικές δεξιότητες και να ενταχθεί ομαλά στο κοινωνικό του περιβάλλον.

Με Ποιους Τρόπους Μπορεί να Βοηθήσει ο Γονέας ή ο Εκπαιδευτικός;

Η στάση του περιβάλλοντος είναι κρίσιμης σημασίας.

• Ενθάρρυνε τη συζήτηση με το παιδί, χωρίς πίεση.
• Δώσε του χώρο να μιλήσει και δείξε με τον δικό σου λόγο και με το δικό σου ύφος πώς γίνεται μια υγιής επικοινωνία.
• Απόφυγε την υπερδιόρθωση, δώσε, ωστόσο, σαφή και απλά μοντέλα συμπεριφοράς.
• Ρώτα, περίμενε και ενθάρρυνε.
• Η αποδοχή και η συνέπεια δημιουργούν τις συνθήκες για την πρόοδο του παιδιού με πραγματολογική διαταραχή.

Συμπεράσματα

Η πραγματολογική διαταραχή δεν είναι θέμα “κακής ανατροφής” ή “ντροπαλότητας” του παιδιού. Είναι μια διαταραχή της επικοινωνίας η οποία επηρεάζει έναν σημαντικό ρόλο της γλώσσας: τη σύνδεσή μας με τους άλλους ανθρώπους. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι να υποστηρίξουμε τα παιδιά με πραγματολογική διαταραχή, ώστε να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και κοινωνικές δεξιότητες για να νιώσουν ότι τα λόγια τους έχουν δύναμη, νόημα και αποδέκτη.

Βιβλιογραφία

American Speech-Language-Hearing Association. (n.d.). Social Communication Disorder. Ανακτήθηκε 13 Ιουνίου 2024 από: https://www.asha.org

Bishop, D. V. M. (2000). Pragmatic language impairment: A correlate of SLI, a distinct subgroup, or part of the autistic continuum? Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 354(1387), 2059–2067. https://doi.org/10.1098/rstb.2000.0922

Norbury, C. F. (2014). Practitioner review: Social (pragmatic) communication disorder conceptualization, evidence and clinical implications. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 55(3), 204–216. https://doi.org/10.1111/jcpp.12154

Parsons, L., Cordier, R., Munro, N., Joosten, A., & Speyer, R. (2017). A systematic review of pragmatic language interventions for children with autism spectrum disorder. PLOS ONE, 12(4), e0172242. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0172242