Το προσληπτικό λεξιλόγιο, δηλαδή το σύνολο των λέξεων τις οποίες κατανοεί ένα παιδί, αποτελεί βασικό δείκτη της γλωσσικής και γνωστικής του ανάπτυξης. Για τα κωφά και τα βαρήκοα παιδιά προσχολικής ηλικίας, η ανάπτυξη του προσληπτικού λεξιλογίου επηρεάζεται σημαντικά από τον βαθμό της κώφωσης ή της βαρηκοΐας, την ηλικία διάγνωσης της κώφωσης (ή της βαρηκοΐας), την πρώιμη παρέμβαση και τις επικοινωνιακές στρατηγικές οι οποίες υιοθετούνται από το οικογενειακό και εκπαιδευτικό περιβάλλον του παιδιού.

Η ενίσχυση του προσληπτικού λεξιλογίου στην προσχολική ηλικία είναι κρίσιμη, καθώς σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη του εκφραστικού λόγου, την αναγνωστική ετοιμότητα και την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Προσληπτικό λεξιλόγιο: Ορισμός

Το προσληπτικό λεξιλόγιο περιλαμβάνει όλες τις λέξεις που ένα άτομο αναγνωρίζει και κατανοεί, ακόμη κι αν δεν μπορεί να τις παράγει λεκτικά. Στα κωφά παιδιά, η ανάπτυξή του μπορεί να συμβεί μέσω των οπτικών, χειρομορφικών και απτικών καναλιών, με ή χωρίς τη χρήση ακουστικών υποστηρικτικών μέσων.

Παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την ανάπτυξη του λεξιλογίου στα κωφά ή βαρήκοα παιδιά

1. Η ηλικία διάγνωσης της κώφωσης ή της βαρηκοΐας και ο χρόνος έναρξης της πρώιμης παρέμβασης: Η έγκαιρη ανίχνευση της απώλειας της ακοής και η έναρξη της παρέμβασης πριν από τους 6 μήνες της ζωής έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει σημαντικά την ανάπτυξη λεξιλογίου.
2. Ο τρόπος επικοινωνίας: Η χρήση της νοηματικής γλώσσας, η προφορική μέθοδος ή η δίγλωσση προσέγγιση (νοηματική γλώσσα και προφορικός λόγος) επιδρούν διαφορετικά στο εύρος και το είδος του λεξιλογίου.
3. Το εκπαιδευτικό και οικογενειακό περιβάλλον: Η συνεχής γλωσσική έκθεση του παιδιού και η ποιοτική αλληλεπίδραση με τους ενήλικες είναι καθοριστικής σημασίας.

Προκλήσεις

Τα κωφά ή τα βαρήκοα παιδιά τα οποία δεν έχουν πρόσβαση σε ένα πλούσιο γλωσσικό περιβάλλον από νωρίς, συχνά παρουσιάζουν καθυστέρηση στην κατανόηση των λέξεων και των εννοιών. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τη σχολική τους ετοιμότητα και τη μετέπειτα ακαδημαϊκή τους πρόοδο.

Στρατηγικές ενίσχυσης του προσληπτικού λεξιλογίου για τα κωφά ή βαρήκοα παιδιά

1. Πρώιμη διάγνωση και ακουστική ενίσχυση: Χρήση ακουστικών ή κοχλιακών εμφυτευμάτων με ταυτόχρονη γλωσσική παρέμβαση.
2. Δίγλωσση εκπαίδευση: Παράλληλη έκθεση στη νοηματική γλώσσα και στον προφορικό λόγο, ώστε το παιδί να έχει άμεση πρόσβαση στη γλώσσα.
3. Εμπλουτισμένο οπτικοακουστικό περιβάλλον: Χρήση εικόνων, βίντεο, χειρονομιών και αντικειμένων για την παρουσίαση νέων λέξεων.
4. Διαδραστική αφήγηση παραμυθιών: Ανάγνωση και αφήγηση με τη χρήση οπτικών βοηθημάτων και της δραματοποίησης.
5. Συστηματική επανάληψη και ενίσχυση: Επαναλαμβανόμενη παρουσίαση λέξεων με διαφορετικά συμφραζόμενα.

Συμπεράσματα

Η ανάπτυξη του προσληπτικού λεξιλογίου των κωφών ή βαρήκοων παιδιών προσχολικής ηλικίας δεν είναι μόνο ένα ζήτημα της γλωσσικής εκπαίδευσης των παιδιών, αλλά είναι και ζήτημα της κοινωνικής ένταξής τους και της ισότητας στην επικοινωνία.

Η επένδυση στην πρώιμη διάγνωση, στις κατάλληλες παιδαγωγικές μεθόδους και στη συνεργασία μεταξύ των γονέων και των εκπαιδευτικών μπορεί να δημιουργήσει τις βάσεις μια πλήρους και πλούσιας γλωσσικής εμπειρίας.

Βιβλιογραφία

Lederberg, A. R., Schick, B., & Spencer, P. E. (2014). Language and literacy development of deaf and hard-of-hearing children: Successes and challenges. Developmental Psychology, 50(10), 2343–2354.

Marschark, M., & Hauser, P. C. (2012). How deaf children learn: What parents and teachers need to know. Oxford University Press.

Preisler, G., Tvingstedt, A. L., & Ahlström, M. (2002). A psychosocial follow-up study of deaf preschool children using cochlear implants. Child: Care, Health and Development, 28(5), 403–418.

Yoshinaga-Itano, C. (2003). Early intervention after universal neonatal hearing screening: Impact on outcomes. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 9(4), 252–266.