Η αξία της συνεκπαίδευσης
Η εκπαίδευση αποτελεί τον θεμέλιο λίθο μιας κοινωνίας η οποία θέλει να χαρακτηρίζεται από ισότητα, δημοκρατία και σεβασμό στη διαφορετικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, η συνεκπαίδευση αναδεικνύεται ως κεντρικός άξονας της εκπαιδευτικής πολιτικής και πράξης. Πρόκειται για μία προσέγγιση η οποία στοχεύει όχι απλώς στη συνύπαρξη όλων των μαθητών και μαθητριών στο ίδιο σχολικό περιβάλλον, αλλά στη δημιουργία ενός πλαισίου ουσιαστικής συμμετοχής, όπου κάθε παιδί έχει την ευκαιρία να αναπτύξει τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά του.
Η αξία της συνεκπαίδευσης
Η συνεκπαίδευση δεν περιορίζεται στη φυσική παρουσία όλων των μαθητών και μαθητριών σε μία τάξη. Ουσιαστικά, επιδιώκει τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος το οποίο προσφέρει ισότιμη πρόσβαση στη μάθηση, συνεργατικές εμπειρίες και αλληλεπίδραση. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, το σχολείο αντανακλά τις πραγματικές συνθήκες της κοινωνίας, όπου οι άνθρωποι με διαφορετικά χαρακτηριστικά, ικανότητες και τρόπους σκέψης συνυπάρχουν και συνεργάζονται.
Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους της συνεκπαίδευσης είναι η καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων. Οι μαθητές και οι μαθήτριες μαθαίνουν να συνεργάζονται, να σέβονται την ετερότητα και να αποδέχονται την ποικιλομορφία της κοινωνίας, προετοιμάζοντας πολίτες οι οποίοι θα προάγουν τη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή.
Παράλληλα, η συνεκπαίδευση ενισχύει την ακαδημαϊκή ανάπτυξη. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να προσαρμόζουν τη διδασκαλία τους στις ανάγκες κάθε μαθητή, δημιουργώντας κίνητρα για μάθηση και αυξάνοντας την αυτοπεποίθηση (Tomlinson, 2001).
Επιπλέον, η συνεκπαίδευση συμβάλλει στη μείωση του σχολικού εκφοβισμού και στην ενίσχυση της αλληλεγγύης. Η καθημερινή επαφή με τη «διαφορετικότητα» οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανόηση, περιορίζει τα στερεότυπα και δημιουργεί ένα κλίμα αποδοχής.
Τα αρνητικά των ειδικών σχολείων
Παρά τη θετική δυναμική της συνεκπαίδευσης, το εκπαιδευτικό μας σύστημα εξακολουθεί να διατηρεί τα ειδικά σχολεία, τα οποία συχνά λειτουργούν σε αντιδιαστολή με την αρχή της ισότιμης συμμετοχής. Αν και σχεδιάστηκαν για να υποστηρίξουν μαθητές και μαθήτριες με ειδικές ανάγκες, στην πράξη οδηγούν στην απομόνωση.
Ένα πρώτο αρνητικό στοιχείο είναι ότι τα ειδικά σχολεία διαιωνίζουν τον διαχωρισμό. Η δημιουργία ξεχωριστών δομών στέλνει το μήνυμα ότι υπάρχουν «κανονικοί» και «διαφορετικοί» μαθητές, υπονομεύοντας τις αρχές της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης (UNESCO, 2009).
Επιπλέον, η φοίτηση σε ειδικά σχολεία ενισχύει τον κοινωνικό αποκλεισμό. Οι μαθητές και οι μαθήτριες συνηθίζουν να κινούνται σε «παράλληλους» χώρους εκπαίδευσης και κοινωνικοποίησης, γεγονός που δυσκολεύει την ένταξή τους σε ευρύτερα κοινωνικά πλαίσια. Όπως αναφέρει ο Giangreco (2020), τέτοιες πρακτικές συχνά παρουσιάζονται ως συμπεριληπτικές, αλλά στην ουσία λειτουργούν ως μορφές αποκλεισμού.
Ακόμη, τα ειδικά σχολεία περιορίζουν τις ευκαιρίες μάθησης. Οι μαθητές και οι μαθήτριες δεν έχουν πρόσβαση στις ίδιες δραστηριότητες και εμπειρίες τις οποίες προσφέρει το γενικό σχολείο, γεγονός που τους στερεί πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες συνεργασίας. Παράλληλα, οι δομές αυτές συχνά δεν έχουν την ίδια υποστήριξη σε πόρους και προσωπικό, οδηγώντας σε εκπαιδευτικές ανισότητες.
Τέλος, η διατήρηση των ειδικών σχολείων μπορεί να ενισχύσει την κοινωνική προκατάληψη, Όταν η κοινωνία συνηθίζει να βλέπει την εκπαίδευση χωρισμένη, είναι πιο δύσκολο να καλλιεργηθεί η κουλτούρα της αποδοχής και της ένταξης.
Ο δρόμος προς τη συνεκπαιδευτική πραγματικότητα
Για να μπορέσει η συνεκπαίδευση να γίνει πράξη, χρειάζονται ουσιαστικές αλλαγές:
- Αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων ώστε να προωθούν τη συμπερίληψη.
- Συνεχής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με έμφαση τη διαφοροποιημένη διδασκαλία και τη συνεργατική μάθηση.
- Ενίσχυση των γενικών σχολείων με υποδομές, υλικό και υποστηρικτικό προσωπικό.
- Δημιουργία μιας κουλτούρας αποδοχής μέσα από βιωματικές δράσεις, όπου όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες συμμετέχουν ισότιμα.
Η μετάβαση από τα ειδικά σχολεία σε ένα συνεκπαιδευτικό μοντέλο δεν είναι εύκολη. Ωστόσο, αποτελεί αναγκαία συνθήκη για ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο θέλει να σέβεται τα δικαιώματα όλων και να προετοιμάζει πολίτες με αξίες δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Συμπεράσματα
Η συνεκπαίδευση δεν είναι μια απλή παιδαγωγική στρατηγική, αλλά ένας τρόπος να οικοδομήσουμε ένα σχολείο για όλους. Αποτελεί τον δρόμο προς μία κοινωνία όπου η διαφορετικότητα δεν θεωρείται εμπόδιο, αλλά πηγή δύναμης και προόδου.
Αντίθετα, η διατήρηση των ειδικών σχολείων συντηρεί τον αποκλεισμό και υπονομεύει τις αρχές της ισότητας. Το ζητούμενο είναι ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον ανοιχτό, δίκαιο και συμπεριληπτικό το οποίο θα δίνει σε κάθε παιδί τη δυνατότητα να ανθίσει.
Βιβλιογραφία
UNESCO. (2009). Policy Guidelines on Inclusion in Education. UNESCO.
